نیمروزی دورازخانه

بنابر آمار موجود , در حال حاضر حدود ۵۰۰ هزار کودک از کل جمعیت ۹ میلیونی کودکان زیر سنین مدرسه از امکانات مهد استفاده می کنند که این تعداد حدود ۷ درصد از کل این جمعیت را تشکیل می دهند

در این میان ، آنچه باید مورد توجه خاص قرار گیرد پاسخ به سوالاتی چون موارد ذیل است: آیا مهد کودک برای کودکان مفید است؟ اگر مفید است ، بهتر است کودکان در چه سن و سالی وارد آن شوند؟ یک مهد کودک مناسب باید دارای چه امکانات و خصوصیاتی باشد؟

تنها در یکی دو دهه اخیر ، پژوهشهای بسیاری درباره اثرات مهد کودک بر رشد کودکان صورت گرفته است. بعضی اعتقاد دارند ، بچه ها در صورتی که به صورت گروهی نگهداری شوند ، آسیب عاطفی می بینند. یکی از دلایل آنان این فرضیه است که برای ایجاد احساس دلبستگی در کودک ، باید صرفا یک نفر از او مراقبت کند و اگر چند نفر از او مراقبت کنند ، در این فرآیند خلل پیش می آید و کودک دچار اضطراب می شود. پژوهش های اخیر نشان داده است ، مراقبت گروهی که سلامت روانی کودک در آن منظور شده باشد ، درست مانند برخی محیطهای خانوادگی می تواند شرایط رشد سالم کودک را فراهم کند. آنچه اهمیت دارد ، این است که کودک تغذیه مرتب واکنش متقابل اجتماعی فراوان و امکاناتی برای کاوش و برانگیخته شدن داشته و میان تعداد کودکان و مراقبت کنندگان ، نسبت مناسبی وجود داشته باشد تا کودک علاوه بر ارتباط با بزرگسالان به اندازه کافی مورد توجه قرار گیرد. به این منظور ، بهتر است پیش از ثبت نام فرزندتان در مهدکودک ابتدا از تعداد بچه ها در کلاس مطلع شوید. فروزنده رب دوست در این باره می گوید: طبق مقرراتی که سازمان بهزیستی تعیین کرده ، تعداد شاگردهای هر کلاس مشخص است ، ولی بسیاری از مهدکودک ها رعایت نمی کنند و در هر مقطع زمانی که برای ثبت نام مراجعه داشته باشند، او را می پذیرند. کارشناس ارشد امور مهد کودک های سازمان بهزیستی استان تهران ، درباره ظرفیت قانونی هر کلاس می افزاید: هر اتاق ۲۰متری ظرفیت پذیرش ۲۰ کودک نوباوه یعنی ۳ تا ۶ ساله ، ۱۰ کودک نوپا در سنین ۱.۵ تا ۳سال یا ۶ نوزاد گروه شیرخوار را دارد. رب دوست درباره تعداد مربیان هر رده سنی می گوید: برای گروه شیرخوار ۳ نفر به ترتیب مربی ،کمک مربی و مراقب ، گروه سنی نوپا ۲ مربی و کمک مربی و در نهایت گروه نوباوه یک مربی در نظر گرفته شده ، که بسته به امکانات بعضی مراکز تعداد بیشتری مربی در هر کلاس قرار می دهند. تحقیقات نشان می دهند کودکانی که به مهد کودک های استاندارد می روند ، در مقایسه با آنهایی که در خانه مراقبت می شوند ، در آزمون های هوشی ، مهارت های کلامی ، آزمون های ترسیمی چون ترسیم یک درخت یا آدمک و خیلی موارد دیگر نمرات بالاتری می آورند.

عواملی که در این زمینه نقش دارند، عبارتند از: برنامه ریزی مناسب در مهد کودک ، مدت برنامه ، نوع برنامه ، کیفیت برنامه و نیز علاقه مربیان به شغلشان. مربیان دست کم باید مدرک دیپلم داشته و دوره های مخصوص مربیگری را گذرانده باشند.نباید فراموش کرد که تمام این بچه ها با هر اخلاقی تحت سرپرستی و تربیت یک مربی و البته با سلیقه او نصف بیشتر روزشان را می گذرانند. هنوز برای خیلی ها مربی مهد بودن یک کار عادی و معمولی است که هر خانمی از پس آن بر می آید، در صورتی که در کشورهای پیشرفته انتخاب مربیان مهد بسته به سن بچه ها ، علایق مشترک آنها و حتی میزان ارتباط برقرار کردن کودک با مربی تغییر می کند.

پس بهتر است وقتی برای ثبت نام به مهد مراجعه می کنید، یا در مواقع دیگری که داخل مهد می شوید، به رفتار بچه ها با مربیان و بخصوص مدیر مهد توجه کنید. برخورد مدیر، رفتارش با بچه ها و نیز میزان تحصیلات او بسیار مهم است. رب دوست درباره شرایط مدیران مهد می گوید: مدیر باید ۲۲ سال به بالا و مربی مهد ۲۵ سال داشته باشد و اگر مدرک تحصیلی مرتبط شامل روان شناسی ، علوم تربیتی ، مشاوره و... نداشته باشند حتما باید دوره های ۱۰۴ ساعته سازمان بهزیستی را که در دانشگاه علوم بهزیستی به منظور آشنایی بیشتر با خصوصیات کودکان و امور مدیریتی مهدها در نظر گرفته شده اند ، بگذرانند. صرف نظر از کیفیت برنامه های یک مهدکودک ، هر مرکز یا مهدی فرصتهای تازه ای برای کودک فراهم می سازند تا با همسالانش بازی کند. بسیاری از پژوهش ها حاکی از آن هستند که کودکان مهد کودکی از کودکانی که در خانه مراقب می شوند ، اجتماعی ترند. خطری که در این زمینه وجود دارد ، این است کودکانی که به مهدکودک می روند ، دارای پرخاشگری ، تکانه ای بودن ، خودمحوری ، تحمل پایین درمقابل ناکامی و شکست بیشتری هستند. این نکات در کودکانی که به صورت تمام وقت به مهدکودک می روند، شدیدتر است.

با توجه به این که برنامه های آموزشی مهدکودک ها تا ساعت ۱۱ صبح است و از آن به بعد فقط جنبه نگهداری دارند ، بهتر است فرزندتان را به صورت نیمه وقت به مهد بفرستید.در این صورت هم کودک کمتر خسته می شود وهم خیال خودتان از جنبه او راحت تر خواهد بود ؛ ضمن آن که میزان شهریه هم کاهش پیدا می کند. به گفته کارشناس ارشد امور مهدکودک ها، شهریه تمام مهدکودک های استان در سال تحصیلی ۸۳ به صورت نیمه وقت ۲۸ هزار تومان و به صورت تمام وقت ۴۰ هزار تومان است. البته برای گروه شیرخوار به این مبالغ ۸ هزار تومان اضافه می شود. رب دوست شهریه های بیش از این مقادیر را غیرقانونی می خواند و انگیزه های سودجویانه بعضی مراکز را خارج از ضوابط سازمان بهزیستی می داند. وی با تاکید بر آن که بعضی مهدکودک ها به غلط بین المللی خوانده می شوند، تفاوت قابل ملاحظه ای در مقایسه با دیگر مهدها برای مراکز این چنینی قائل نشد. آنچه در همه مهدکودک ها به طور مشترک وجود دارد، آموزش های واحدهای کار به صورت مستقیم و غیرمستقیم و آموزش چند مهارت به صورت فوق برنامه است.

آموزش های پیش از ورود به مدرسه در این مرحله تاثیرات مثبتی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارد. به عنوان مثال ، در چندین پژوهش پیشرفت تحصیلی کودکانی که در ۳سالگی در برنامه های آموزشی مهدکودک ها شرکت کرده بودند تا پایان دوره دبیرستان پیگیری شده است ؛ در ۱۵ سالگی این کودکان بیش از یک کلاس جلوتر از یک گروه گواه همتای خود بودند که در برنامه های آموزشی پیش از دبستان شرکت نکرده بودند. بعلاوه دانش آموزانی که تجربه آموزش پیش از دبستان داشتند ، در مقایسه با گروه گواه در آزمون خواندن ، حساب و کاربرد زبان نمره های بالاتری به دست آوردند، کمتر به کلاسهای تقویتی احتیاج داشتند ، به طور کلی کمتر رفتار ضد اجتماعی از خود نشان دادند و در ادامه مشاغل خارج از درس پایدارتر بودند. بررسی ها نشان می دهد که تحریک فکری کودک در سالهای نخست می تواند اثر درخور توجهی در عملکرد بعدی تحصیلی وی داشته باشد. نکته بسیار مهمی که در آموزش های مهدکودک ها باید در نظر گرفته شوند ، این است که آموزش باید به شکل غیرمستقیم باشد ، یعنی کودک را در معرض محرک های مختلف قرار داد ، ولی از آموزش مستقیم خودداری کرد.