قطعات زنون رواقی

▪ آثار كلاسیك فلسفه ـ ۲۹
با ظهور رواقیان فلسفه انسان دوستانه معرفت ایجاد شد.
(ژان برن)
زنون كیتیونی (۲۶۴-۳۳۶ ق.م.)، موسس و پایه گذار فلسفه رواقی است. وجه تسمیه «رواقی گری» (Stoicism) و «رواقیان» …

آثار كلاسیك فلسفه ـ ۲۹

با ظهور رواقیان فلسفه انسان دوستانه معرفت ایجاد شد.

(ژان برن)

زنون كیتیونی (۲۶۴-۳۳۶ ق.م.)، موسس و پایه گذار فلسفه رواقی است. وجه تسمیه «رواقی گری» (Stoicism) و «رواقیان» (Stoics) این است كه نخستین فلاسفه این مكتب، شاگردان زنون بودند و وی آنها را در زیر رواقی در آتن، مشهور به «رواقِ منقوش» (Stoa Poikile)، تعلیم می داد. فلسفه رواقی بدان صورت كه به وسیله زنون تعلیم می شد، عبارت بود از جانبداری از قوانین طبیعت، پذیرش شجاعانه حوادث زندگی و اذعان به برابری و مساوات همه ابنای بشر. فلسفه رواقی نه تنها در یونان و روم باستان رونق بسیار یافت، بلكه بر متفكران اعصار جدید نیز چون شكسپیر، اسپینوزا، گوته و كانت نفوذ بسیار بخشید.دیوگنس لائرتیوس (سده سوم میلادی)، در كتاب ارزشمندش، «حیات فیلسوفان نامی»، بیش از بیست عنوان از آثار متعدد او را نام برده است. اما متأسفانه، از این همه جز قطعاتی كوتاه به دست ما نرسیده است. اما در همین قطعات و برخی شروحی كه درباره آثار او باقی مانده نشانه های اصیل مكتب رواقی مشهود و مشخص است. رواقیان خود می گفتند فلسفه را می توان چون باغی دانست كه دیوار آن منطق، درختان آن طبیعیات و میوه هایش اخلاق است. بدین سان آثار زنون را نیز می توان به سه دسته تقسیم كرد: منطق (یا علم مقدماتی شرایط شناسایی)، طبیعیات (یا علم وجود) و اخلاق (یا علم آداب) كه البته این قسم اخیر از همه جالب توجه تر است. مهمترین اثر زنون در اخلاق، «زندگی به پیروی از طبیعت» بود. قاعده كلی ای كه این اثر را تشكیل می دهد، همان است كه از عنوان آن بر می آید. این قاعده (پیروی از طبیعت)، از «فلسفه كلبی» اخذ شده ولی در نزد زنون به شیوه ای منطقی شرح و بسط داده شده است. «اگر فضیلت عبارت از پیروی از طبیعت است، از آنجا كه طبیعت انسانی عقلانی است، فضیلت عبارت خواهد بود از پیروی از عقل، یعنی معرفت.» چنانچه دیده می شود این گفته زنون در نهایت همان آموزه سقراطی است كه «فضیلت همان معرفت است.» طبقِ این گفته تنها حكیم (فیلسوف) می تواند صاحب فضیلت باشد و در نتیجه با شیوه زندگی خاص خود خوشبخت باشد. زنون معتقد بود نخستین غریزه انسان «صیانت نفس» است؛ نه آن چنان كه اپیكور می گفت، «لذت».

مسعود زنجانی