تاملی بر آثار توکل

قرآن مجید در موارد مختلف و متعددی توکل بر خدا را از ویژگی‌های افراد با ایمان می‌داند و می‌فرماید:”وعلی الله فتوکلوا ان کنتم مومنین”
( برخدا توکل کنید اگر ایمان دارید () سوره مائده …

قرآن مجید در موارد مختلف و متعددی توکل بر خدا را از ویژگی‌های افراد با ایمان می‌داند و می‌فرماید:”وعلی الله فتوکلوا ان کنتم مومنین”

( برخدا توکل کنید اگر ایمان دارید () سوره مائده ، ۲۳)

در تفسیر المیزان استاد علامه طباطبایی در تعریف توکل آورده است :

نفوذ اراده و رسیدن به مقصود در عالم ماده نیازمند به یک سلسله اسباب و عوامل طبیعی و یک سلسله عوامل روحی و نفسانی است. هنگامی که انسان وارد میدان عمل می‌شود و کلیه عوامل طبیعی مورد نیاز را آماده می‌کند تنها چیزی که میان او و هدفش فاصله می‌اندازد همانا تعدادی از عوامل روحی از قبیل سستی اراده وتصمیم و ‌ترس و ... است . در چنین وضعی اگر انسان بر خداوند سبحان توکل داشته باشد اراده‌اش قوی و عزمش ثابت می‌گردد و موانع و مزاحمات روحی در برابر آن خنثی خواهد شد زیرا انسان در مقام توکل با مسبب اسباب پیوند می‌خورد و با چنین پیوندی دیگر جایی برای نگرانی و تشویش خاطر باقی نمی‌ماند.

علاوه بر این، نکته دیگری که در مورد توکل موجود است بعد غیبی و ماورایی آن است. یعنی خداوند متعال شخص متوکل را با امدادهای غیبی مدد می‌رساند که این امدادها از حوصله اسباب عادی و طبیعی فراتر و در ردیف مافوق علل مادی قرار دارد و ظاهر آیه شریفه : “ و من یتوکل علی الله فهو حسبه” ( هر کس بر خداتوکل کند خدا او را کفایت کند ) چنین امدادی را نوید می‌دهد .

امیرالمومنین درباره توکل می‌فرماید : “ من توکل علی الله ذلت له الصحاب و تسهلت علیه الاسباب و تبوء الخفض و الکرامه “

هر کس بر خدا توکل کند سختی‌ها برای او نرم و آسان و اسباب و وسیله‌ها برایش فراهم شود و در راحت و وسعت و کرامت جای گیرد.

باید گفت آثار توکل بر کلیه شئون فردی و اجتماعی انسان تاثیر می‌گذارد از جمله این شئونات قدرت تصمیم‌گیری است یعنی با توجه به این اگر برخدا توکل کنیم می‌توان با عزمی راسخ و تصمیمی قاطع به کار خود ادامه بده که آیات زیادی در قرآن کریم در رابطه با این آمده است.

شجاعت د ومین شئون است که در آیات آمده است یعنی انسان وقتی توکل می‌کند وارد میدان می‌شود واز هیچ چیز و هیچ کس بیم و باکی ندارد .

سومین شئون که آمده ترک گناه و عدم سلطه شیطان است .( در سوره یونس / ۸۵) “ فقالوا علی الله توکلنا ربنا لا تجعلنا فتنه للقوم الظالمین “

گفتند : تنها بر خدا توکل داریم . پروردگارا! ما را تحت تاثیر گروه ستمگر قرار مده .

پس به هر اندازه که ایمان و توکل داشته باشیم از زیر سلطه شیطان بیرون خواهی بود و در نتیجه از آلودگی و انحراف مصون خواهی ماند .

آثار توکل در روایات نیز آمده از جمله قوت و شجاعت است که پیامبر اکرم(ص) فرمودند : “ من احب ان یکون اقوی الناس فلیتوکل علی الله” کسی که دوست دارد قوی‌ترین مردم باشد باید بر خدا توکل کند. همت عالی از آثار دیگر توکل در روایات است و سومین آثار دیگر لزوم کار و فعالیت است مثلا پیامبر اکرم(ص) در روایات آمده که گروهی را دید که به دنبال کشت و کار نمی‌روند. فرمودند: چه می‌کنید ؟‌گفتند: ؟ما متوکلین هستیم و برخدا توکل می‌کنیم فرمود : شما متوکل نیستید بلکه متکل یعنی سربار مردمید.

و در پایان بحث باید گفت : طبق دعای حضرت سجاد انسان مومن و خودساخته کارهای خود را به خدا وا می‌گذارد و در جمیع مراحل زندگی او را پشتیبان خود می‌داند به طوری که ایشان می‌فرمایند: پروردگارا! تنها به سوی تو استغاثه می‌کنم و تو را مایه امید می‌شمارم و تو را می‌خوانم و به تو پناه می‌برم و به تو اطمینان دارم و تو را پشتیبان خود می‌دانم و به تو ایمان می‌آورم و به تنها به تو توکل می‌کنم.

زهرا یوسفی مصری