معجونی به نام شیر مادر

نقش فناوری در ارایه تصویر غلط تغذیه ای

این ماده غذایی بی‌همتا که در شش ماه اول زندگی قادر است تمامی نیازهای کودک در حال رشد را برآورده سازد و فقط در برخی موارد آن هم با توجه به وضعیت ناشناخته تغذیه مادر. برای پزشک از مکمل ویتامین D، A و قطره آهن همراه آن استفاده می‌شود. با توجه به شرایط جامعه شهرنشین و مادران شاغل یا کمی اطلاع مادران در مناطق روستایی و اهمیت بحث در تامین سلامتی فرد و اجتماع و از طرفی عدم توجه کافی متولیان امر در سال‌های اخیر، برای روشن شدن برخی موانع موجود، کمی بیشتر موضوع را می‌شکافیم چرا که به عقیده بسیاری از کارشناسان، عدم اطلاع آحاد جامعه که درگیری ذهنی و جسمی در امر معاش، فرصت پرداختن به مسایل سلامتی را به‌طور تخصصی از آنها گرفته، در اصل بر عهده افرادی است که مسوولیت اصلی آنها با توجه به تحصیلات و احتمالا مناصب و جایگاهی که دارند، بالا بردن سطح آگاهی افراد جامعه در جهت پیشگیری و حفظ سلامتی آنهاست و نه درمان. به عنوان مثال، از خانم بارداری که در رشته آمار تحصیل کرده و همسر ایشان هم در کارخانه خودروسازی، مدیر تولید است؛ چگونه می‌توانیم انتظار داشته باشیم که اطلاعات جامع یا حتی در حد قابل قبولی از الفبای سلامتی مخصوصا در موارد خاصی همچون بارداری و شیردهی داشته باشند. همین کمبود اطلاعات و عدم توجه متخصصان در اطلاع‌رسانی صحیح، به موقع و اهتمام یک‌سویه به درمان است که جامعه ما را با آمار فزاینده سرطان، بیماری‌های مزمن حاصل از چاقی یا تغذیه غلط همچون دیابت یا سکته‌های قلبی در سنین پایین مواجه ساخته است.

سنگ بنای بسیاری از این بیماری‌ها در نتیجه تغذیه غلط در دوران نوزادی است که سرچشمه آن همان عدم آگاهی والدین است. متاسفانه وجود منفعت مالی سرشار برای کارخانه‌های تولیدکننده و تبلیغات گسترده برای دسترسی بیشتر به این منافع نیز همراه با پیشرفت صنایع گوناگون، در بسیاری از مواقع باعث ایجاد توهم خرید و کمک به تشدید باورهای غلطی همچون استفاده از شیر خشک در اثر تصور غلط کم بودن شیر مادر یا عدم نیاز طفل به شیر مادر می‌شود. در صفحات ۲۰ و ۷۶ «چکیده مباحث و مقالات ارایه‌شده در کنفرانس بین‌المللی بحران علوم مدرن» از مجموعه کتاب‌های انتشارات صبح، به‌طور واضح به انحرافاتی اشاره شده که در چند دهه اخیر با پیوستن تکنولوژی به روند تولید و تهیه مواد غذایی صناعی در برنامه غذایی جوامع مختلف ایجاد شده است. یکی از مهم‌ترین این انحرافات، توزیع و تبلیغ بی‌حد و حصر شیر خشک، مخصوصا در جوامع رو به توسعه است.

این امر علاوه بر بالا بردن نابجا و بیهوده هزینه‌های جاری خانواده در اثر خریدن شیر خشک صنعتی، باعث به خطر افتادن سلامتی مادر و کودک چه در دوران نوزادی و چه پس از آن و در نتیجه ایجاد هزینه‌های جانبی درمانی حاصله از آن برای این‌گونه جوامع خواهد شد. اسهال پی‌درپی، عدم رشد کافی سیستم عصبی، آلرژی و آسم، چاقی، انواع عفونت‌های دستگاه تنفسی و ادراری، بیماری هوچکین و بسیاری بیماری‌های دیگر با استفاده از شیر مادر قابل پیشگیری هستند که شیر خشک قادر به این کار نیست.

از سوی دیگر، شیردهی و فرآیندهای هورمونی ایجاد شیر در بدن مادر فواید متعددی برای خود مادر دارد که مجددا در کاهش هزینه‌های درمانی فرد و اجتماع موثر خواهد بود. از جمله این مزایا می‌توان کاهش خونریزی پس از زایمان، کمک به پیشگیری از بارداری پی‌درپی، برگشت سریع‌تر رحم به حالت اول، کاهش درصد ابتلا به سرطان پستان و تخمدان و کاهش درصد ابتلا به افسردگی پس از زایمان را نام برد. اما باید به خاطر داشته باشیم که با توجه به متداول شدن تک‌فرزندی در جامعه شهری، تجربه فرزنددار شدن مادران گرامی فقط یک‌بار خواهد بود و این امر در کنار عدم دسترسی به افراد باتجربه یا مطلع می‌تواند در افزایش ناآگاهی و در نتیجه بالا رفتن درصد نوزادانی که از مصرف شیر مادر محروم می‌شوند، موثر باشد.

بدین علت نقش آموزش مادران باردار قبل از زایمان و بعد از آن، مخصوصا همراهی و یاری آنها در ساعات و روزهای اولیه پس از زایمان اهمیتی چندباره پیدا خواهد کرد چرا که علاوه بر ارزش‌های بی‌بدیل استفاده از آغوز برای نوزاد در اولین ساعات پس از زایمان، ادامه ترشح شیر نیز منوط به شروع به موقع شیردهی و تداوم آن است. بنابراین آماده‌سازی روحی و آموزش مادران گرامی در مورد مزایای شیردهی و مسایل مربوط به آن مانند تکنیک یا زمان‌بندی صحیح شیردهی نقش مهمی در آینده سلامتی مادر و کودک خواهد داشت. مربی و مجری اصلی این مهم را در وهله اول باید متخصصان محترم زنان و زایمان بدانیم که حداقل چند ماه قبل از زایمان، مادران گرامی را به‌طور کامل در ید با کفایت خود می‌گیرند و سراسر وجودشان آماده پذیرش اوامر و نواهی این عزیزان است و پس از آن پرستاران محترم بخش زایمان هستند که نقش آنها با اجرای طرح ROOMING IN بسیار پر رنگ و حیاتی است، اما آنچه را که لازم به آموزش است، از هفته آینده پی خواهیم گرفت.

حمید خواجه‌پور

کارشناس تغذیه