آپاتوزاروس, غول بی خطر,سوسمار فریبنده

آپاتوزاروس, سر خود را ۱۷ فوت ۴ ۵ متر بالاتر از زمین نگه می داشته است پریش و استیونز,۱۹۹۹ آلوزاروس, كه بزرگترین گوشتخوار آن زمان در آمریكای شمالی بود, فقط ۱۵ فوت ۶ ۴ متر بلندی داشت

● آناتومی

آپاتوزاروس/ برونتوزاروس یكی از بزرگترین جانورانی است كه تاكنون روی زمین زندگی كرده است. برونتوزاروس، ‌امروزه آپاتوزاروس نامیده می شود. طول این دایناسور بزرگ گیاهخوار۹۰-۷۰فوت(۲۷-۲۱ متر) و بلندی آن ۱۵ فوت(۶/۴ متر)بوده است. وزن آن حدود ۳۸-۳۳ تن(۳۵-۳۰ تون) بوده است. طول سر آن، كمتر از ۲ فوت بود. این دایناسور،‌ جمجمه ای طویل و مغز بسیار كوچكی داشته است. این دایناسور گیاهخوار گردنی بسیار طویل(با ۱۵ مهره)، دمی بسیار بلند و شلاقی شكل(با طول حدود ۵۰ فوت=۱۵ متر)، ستون فقرات میان تهی،‌دندانهای میخی شكل در قسمت جلوی آرواره و چهار پای ستونی دارد. پاهای عقبی بزرگتر از پاهای جلویی بوده است. اثر پای فسیل شده آپاتوزاروس(كه ردپا نامیده می شود و در كلرادوی آمریكا یافت شده است)، حدود یك یارد عرض داشته است.

آپاتوزاروس،‌سر خود را ۱۷ فوت(۴/۵ متر)بالاتر از زمین نگه می داشته است(پریش و استیونز،۱۹۹۹). آلوزاروس، كه بزرگترین گوشتخوار آن زمان در آمریكای شمالی بود، فقط ۱۵ فوت(۶/۴ متر) بلندی داشت. این ویژگی، آپاتوزاروس را از دست شكارچیان در امان قرار می داد زیرا آلوزاروس نمی توانست سر یا گردن آپاتوزاروس را بگیرد و احتمالا باهوشتر از آن بوده كه بخواهد به پاها و چنگالهای غول پیكر یا دم شلاقی شكل آپاتوزاروس حمله كند.

سوراخهای بینی آپاتوزاروس، در بالای سرش قرار داشت. هیچ كس علت این تغییررا نمی داند. تصور می شود كه این سوراخها، اندام تنفسی جانور برای زیستن زیر آب بوده است. اما این فرضیه رد شده است. از آنجایی كه فسیلهای آپاتوزاروس در فاصله ای بسیار دورتر از فسیلهای آبزی یافت شده اند، این اعتقاد وجود دارد كه آپاتوزاروس،‌بیشتر دوران حیاتش را روی خشكی و دور از دریا یا مردابها گذرانده است.

● چرا گردن آپاتوزاروس،‌اینقدر بلند بود؟

آپاتوزاروس، سرش را كمابیش به صورت افقی نگه می داشت(به موازات زمین). این دایناسور از گردن بلندخود، برای چیدن گیاهان یا كنار زدن درختان استفاده می كند تا بتواند به شاخ و برگهایی دست پیدا كند كه از دسترس انواع دیگر دایناسورهای بزرگ دیگر دور مانده اند و دایناسورهای دیگر نتوانسته اند به خاطر اندازه بزرگشان از آنها استفاده كنند. به علاوه، گردن بلند،‌این امكان را برای آنها فراهم می كند سرخسهای نرم(دم اسبیان، خزه های گرزی و سرخسها) استفاده كنند. این گیاهان در مناطق مرطوبی زندگی می كنند كه دایناسورها نمی توانند به آنجا راه پیدا كنند، اما احتمالا می توانسته اند روی زمین محكم بایستند و در زمینهای مرطوب چرا كنند.

● رفتار، طول عمر

اگرچه بیشتر دایناسورها به صورت گله ای زندگی می كرده اند، اما لایه های استخوانی فسیلهای آپاتوزاروس به دست نیامده است. احتمالا آپاتوزاروس، جانوری تك زی و منفرد بوده است.

طول عمر دایناسورها صدها سال بوده است.

● تخمها

آپاتوزاروس، مانند دایناسورهای دیگر، از طریق تخم هایی كه پهنای هر یك بیش از ۱ فوت(۳۰سانتیمتر) است، تولید مثل می كند. تخم های دایناسورها دارای الگوی خطی هستند و نه در لانه. احتمالا تخمها در طی حركت جانور گذاشته می شده اند. تصور می شود كه دایناسورها،از تخمهایشان مراقبت نمی كرده اند.

● تغذیه

این خزنده بزرگ و بینهایت سنگین گیاهخوار بوده است(فقط از گیاهانی مثل كاج، برگهای درختان دیگر و سرخسها تغذیه می كرده است). این جانور برای بقا، هر روز مقدار زیادی گیاه می خورده است. آپاتازوروس، همه عمرش را به چریدن می گذرانده است. این دایناسور، دندانهای كند و مدادی شكلی داشته است كه مانند چنگك باغها، آرایش یافته است. این نوع دندانها، برای جداكردن و خوردن برگ گیاهان مناسب هستند. طبق نظر دیرینه شناس، رابرت بیكر،آپاتوزاروسها، لبهای ضخیمی شبیه گوزنها داشته اند كه به جمع آوری مواد گیاهی كمك می كند.

آپاتوزاروسها، برگهای درختان و مواد گیاهی دیگررا می بلعیدند بدون اینكه آنها را بجوند، و در معده خود سنگهایی(سنگ معده) داشتندكه به هضم این گیاهان نجویده كمك می كرد.

غذای اصلی آپاتوزاروسها، احتمالا كاج بوده است كه به هنگام زندگی این دایناسورها بسیار فراوان بوده است. دومین منبع غذایی آنها، گینگكاس، تخم سرخس، سرخس نخلی،‌ كنجد، سرخس، خزه ودم اسبی بوده است.

● حركت گردن

مطالعات جدیدی كه توسط دیرینه شناس،‌ جی. میشل پاریش انجام شده است(در نشریه علوم، ۳۰آوریل ۱۹۹۹ چاپ شده) نشان می دهد كه حركت گردن آپاتوزاروس ها و دیپلودوكوسها بسیار اندك بوده است. پاریش(از دانشگاه ایلینویس شمالی) از مدلهای رایانه ای فسیلها استفاده كرد تا ببیند گردن بزرگ این جانوران چقدر می تواند حركت كند. اتصال ماهیچه ها برمبنای مدلهای پرندگان و سوسمارها انجام شد.

پاریش معتقد است كه حتی اگر طول گردن این دایناسور، ۴۰ فوت(۵/۱۲ متر) هم بوده باشد، این گیاهخوار نمی توانسته سرش را بیشتر از ۹ تا ۱۲ فوت(۴-۳ متر) حركت دهد. این دایناسور یا سرش را مستقیم نگه می داشته و یا به طرف پایین و نه به سمت بالا. آنها، برای به دست آوردن گیاه، سروگردنشان را آزادانه به هر طرف حركت می دادند. پاریش می گوید: بیشترین مقداری كه آنها قادر بودند سرشان را بالا بیاورند، فقط كمی بیشتر از ارتفاع پشتشان بوده است. اگر گردن را تا هر ارتفاعی بالا بیاورید، مهره ها روی یكدیگر ساییده شده و پشت بدن قفل می شود. در نتیجه امكان خوردن برگهای نوك درخت(مانند كاجها و گینگكاس) را از جانور می گیرد.

پاریش می افزاید: این نتیجه ای عجیب است، ما فكر نمی كردیم كه برای بالا آوردن سر آنها مشكلی وجود داشته باشد، اما این حقیقت، یك محدودیت فیزیكی است. پاریش ادامه می دهد: من فكر نمی كنم كه مطالعه ما در مورد اینكه آپاتوزاروسها سرشان را روی پاهای عقبی بالا می آوردند جواب بدهد، اما اگرفرض كنیم كه آنها چنین كاری را انجام می داده اند، مشكل فشار خون پیش می آمید. من فكر می كنم این دایناسورها از روش رایج تغذیه، كه اكثر مردم تصور می كنند، استفاده نمی كرده اند.

اگر این مدلسازیهای رایانه ای صحیح باشند، می توان خیلی چیزها را درباره آپاتوزاروس حدس زد. مثلا، آپاتوزاروسها در محیطهای جنگلی زندگی نمی كرده اند، یا اینكه سر آنها دائما به درختان خورده و به چپ و راست حركت می كرده و بین گیاهان می چریده اند. از آنجایی كه هنوز علفها به وجود نیامده بودند، این دایناسورها مقدار زیادی ازگیاهان نسبتا مغذی و كم ارتفاع مثل خزه ها، دم اسبیان و جلبكها را می خوردند.

● حركت

آپاتوزاروسها، بر روی چهارپایشان، بسیار آهسته حركت می كردند(همانطور كه ازردپای فسیل شده و طول پاهاو جرم تخمین زده شده آنها برمی آید). دیرینه شناسان تصور می كنند كه آپاتوزاروسها برای خوردن گیاهان خیلی بلند، از دمشان به عنوان پای سوم استفاده می كردند.

● مشكلات فشارخون

آپاتوزاروسها و بعضی از دایناسورهای بزرگ دیگر(گیاهخواران گردن دراز بزرگ) قلب بزرگ و قدرتمند و فشار خون بالایی داشته اند تا خون را از گردن دراز آنها به سر و مغز برساند. سر(و مغز) آپاتوزاروسها(چندین متر) بالای قلبشان قرار داشت. همین امر باعث ایجاد مشكل در موتور جریان خون، قلب، می شود. برای پمپاژخون اكسیژن دار كافی به سر و انجام فعالیتهای مغز آپاتازوروس(حتی مغز كوچك دایناسور)، قلب بزرگ و قدرتمند و فشار خون بینهایت بالاو رگهای خونی عریض و ماهیچه ای با دریچه های بسیار لازم است(تا از برگشت خون جلوگیری كنند). فشارخون آپاتازوروس احتمالا ۴۰۰ میلیمتر جیوه بوده است، سه یا چهار برابر فشار خون انسان.

---