اصول فنی احداث نخلستان

بهترین مناطق برای درخت خرما مناطقی هستند که دارای زمستان های معتدل و تابستانی گرم و خشک برای رسیدن میوه باشد و در مدت ۷ـ۵ ماه یعنی از زمان گرده افشانی تا برداشت میوه بارندگی یا رطوبت بیش از اندازه نداشته باشد

در بخش باغبانی بهترین نوع سرمایه‌گذاری بلندمدت از نظر اشتغال‌زائی و درآمد در بخش نخل‌کاری است و از طرفی سیستم نگهداری و مرحله داشت و برداشت آن با سایر باغات میوه متفاوت است و بیشترین اشتغال‌زائی را به‌خود اختصاص می‌دهد چنانچه تمام مسائل فنی و مدیریتی از زمان کاشت تا برداشت رعایت شود می‌توان به اهداف موردنظر یعنی محصول بیشتر و با کیفیت دست یافت لذا اجراء دستورالعمل فنی الزامی است.

● اقلیم

بهترین مناطق برای درخت خرما مناطقی هستند که دارای زمستان‌های معتدل و تابستانی گرم و خشک برای رسیدن میوه باشد و در مدت ۷ـ۵ ماه یعنی از زمان گرده‌افشانی تا برداشت میوه بارندگی یا رطوبت بیش از اندازه نداشته باشد.

دامنه تغییرات برای نشو و نمای درخت خرما در کشورهای خرماخیز به ۱۸۹۲ متر یعنی از ۲۹۲ متر پائین‌تر از سطح دریا (بحرالمیت) تا ۱۵۰۰ متر بالاتر از سطح دریا می‌رسد. ارتفاع بازدارنده کشت موفقیت‌آمیز درخت خرما ۱۲۰۰ متر به بالا است.

بهترین مناطق کشت خرما در عرض جغرافیائی ۳۴ ـ ۲۴ درجه عرض شمالی است. در این مناطق خرماکاری از ۲۸ درجه و ۷ دقیقه عرض جغرافیائی شمالی در جنوب تا ۳۴ درجه و ۳۱ دقیقه عرض جغرافیائی در شمال گسترش دارد.

● آب و هوا

درخت خرما درجه حرارت‌های استثنائی حدود ۵۶+ درجه سانتیگراد و در فصل زمستان هم درجه حرارت‌های زیر صفر را برای چند روز تحمل می‌کند.

وقوع بارندگی در فصل گل‌دهی و فصل برداشت (مرداد تا مهرماه) عامل زیان‌آور به‌شمار می‌رود. بارندگی به مدت ۶ـ۴ ساعت قبل از گرده‌افشانی و بعد از گرده‌افشانی باعث کاهش درصد تلقیح میوه‌ها می‌شود و باعث رشد و نمو عوامل بیماری‌زای پوسیدگی گل‌آذین می‌گردد.

در صورت بارندگی بایستی مجدداً اقدام به گرده‌افشانی درخت خرما کرد. رطوبت نسبی هوا در مناطق خرما خیز بایستی ۷۵ـ۷۲ درصد باشد.

باد تأثیری بر روی نخل خرما ندارد و در مناطقی که بادهای شدید باشد به منظور جلوگیری از شکست شاخه‌ها بایستی بادشکن احداث کرد.

برای احداث بادشکن می‌توان از درخت اکالیپتوس، خرزهره و یا گز استفاده کرد که رشد آن سریع می‌باشد.

خرما دارای بیشترین مقاومت به شوری است. نخل خرما را می‌توان با شوری ۵/۳ دسی دیمنس بر متر آبیاری کرد. بهترین و بیشترین عملکرد، آبیاری با آب شیرین است. شوری ۵/۲ دسی دیمنس بر متر هیچ تأثیری بر کاهش عملکرد ندارد.

بهترین روش آبیاری سطحی، روش تشتکی است با ابعاد ۸/۱٭۵/۱ متر قطر و عمق ۳۰ـ۲۰ سانتیمتر و در آبیاری تحت‌فشار قطر تشتک بایستی ۳ متر و عمق آن ۳۰ـ۲۰ سانتیمتر باشد.

میزان آب مصرفی در آبیاری قطره‌ای با راندمان ۹۰ درصد ۱۰ تا ۱۵ هزار مترمکعب برای هر هکتار باغ بارور می‌باشد.

میزان آب مصرفی در زمان احداث باغ حدود ۵۰۰ مترمکعب می‌باشد. میزان مصرف آب با عواملی مانند بافت خاک، حرارت، میزان تبخیر و مراحل مختلف رویشی و زایشی بستگی دارد.

● احداث باغ

پس از مشخص شدن مناطق با شرایط آب و هوائی مناسب جهت احداث نخلستان عملیاتی به شرح زیر بایستی انجام گیرد:

۱) ایجاد پروفیل در زمین مورد نظر به عرض ۱ متر و عمق ۲ متر جهت بررسی و مشخص شدن عوامل محدودکننده از جمله سطح آب سفره‌های زیرزمینی، بافت خاک و لایه‌های نفوذناپذیر و سخت.

۲) نمونه‌برداری آب و خاک و انجام آزمون جهت بررسی وضعیت شوری، قلیائی و عناصر خاک.

۳) تهیه نقشه نخلستان با مشخصات فاصله درختان و ردیف‌ها، خیابان‌ها و محل ایجاد تأسیسات موردنیاز، محل حفر چاه و استخر آب.

۴) تسطیح نسبی و انجام عملیات شخم عمیق و دیسک زمین.

۵) پیاده‌کردن نقشه نخلستان با دوربین و تعیین محل چاله‌ها با ابعاد ۸٭۸ متر.

۶) چاله‌کنی: بهترین ابعاد چاله برای کاشت نهال خرما ۱٭۱٭۱ متر (طول٭عرض٭عمق) می‌باشد. قبل از کاشت سه‌چهارم چاله‌ها بایستی با ترکیبی مساوی از ماسه بادی و خاک زراعی و کود حیوانی کاملاً پوسیده پر شود بعد اقدام به کاشت نهال خرما کرد.

۷) انتخاب نهال پاجوش: پاجوش خرما بایستی حداقل ۲ ساله و وزن آن بین ۲۵ـ۱۲ کیلوگرم باشد.

پاجوش خرما بایستی عاری از هر نوع آفت و بیماری باشد. پاجوش بایستی دارای رشد کافی بوده و تعدادی از برگ‌های تحتانی آن هرس شود. پاجوش بایستی رقم آن مشخص و از ارقام مرغوب و صادراتی باشد. چنانچه نهال کشت بافت برای احداث نخلستان استفاده شود بایستی نهال کشت بافت عاری از هر نوع بیماری و آفت بوده، مشخصات رقم و سن با اتیکت روی آن نصب شده باشد و در زمان کاشت بین ۵ـ۳ برگ اصلی داشته باشد.

پوشش نهال‌ها: پس از کاشت نهال خرما لازم است جوانه انتهای آن را با برگ‌های بریده‌شده و زائد خرما پوشانده شود تا از تابش مستقیم آفتاب و سرمای احتمالی در امان باشد.

● آبیاری

نهال خرما پس از کاشت، بایستی در ماه اول هر روز، در ماه دوم ۲ روز یک‌بار و در ماه سوم سه روز یک‌بار آبیاری شود و پس از آن هر هفته یک‌بار آبیاری گردد.

رضا محمداحمدی