منو لاغر می کنی یا جیبمو

از چربی سوزهای گیاهی تا لاغرکننده های ماهواره ای

خیلی‌ها حاضرند مبالغ گزافی بپردازند تا فقط چند کیلوگرم از وزنشان را کم کنند. وقتی هم از متخصص تغذیه درخواست رژیم غذایی می‌کنند، دائم می‌پرسند: «دکتر! نیازی به مصرف دارو نیست؟»، «قرص لاغری تجویز نمی‌کنید؟» اما به راستی چه دارویی بهتر است؟ متخصصان تغذیه تحت هیچ شرایطی بدون در نظر گرفتن سن، وزن و موقعیت‌های فیزیولوژیک، مرتبط با نیاز بدن رژیم غذایی یا داروهای لاغری را حتی اگر مورد تایید باشند، تجویز نمی‌کنند زیرا تداخلات غذا و دارو ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری برای مصرف‌کننده ایجاد یا بیماری زمینه‌ای او را تشدید کند. چربی‌سوزها از داروهایی هستند که سوال‌های بسیاری در مورد آنها وجود دارد...

بعضی از این داروها، حاوی افدرین یا کافئین هستند و باعث افزایش سوخت‌وساز یا متابولیسم بدن می‌شوند. بعضی از داروهای این گروه مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا قرار نگرفته‌اند. داروی دیگر این گروه بک آمینواسیدی است که به‌طور طبیعی در بدن ساخته می‌شود و استفاده دارویی آن برای افزایش عملکرد حافظه و قلب است، اما در سال‌های اخیر در قرص‌های لاغری و در باشگاه‌های ورزشی برای عضله‌سازی استفاده می‌شود. البته هنوز تحقیقات کافی در مورد عوارض آن انجام نشده اما آنچه مشخص است اینکه باید همراه با ورزش مصرف شود وگرنه اثری ندارد.

محصولات گیاهی و طبیعی

محصولات گیاهی متعددی در بازار وجود دارد که ادعا می‌‌شود کاملا موثر و بی‌خطر هستند:

پرتقال تلخ: از گیاهان بومی مناطق آفریقا، آمازون، هند و چین است. از میوه، برگ و گل آن محصولی به دست می‌آید که از گذشته‌های دور بومیان آمازون و چینی‌‌ها در درمان تهوع و یبوست استفاده می‌کردند. این محصول حاوی ماده‌ای شبیه افدرین است و باعث کاهش اشتها و چربی‌سوزی و لاغری می‌شود. البته عوارض ناخوشایندی مانند افزایش فشارخون و ضربان قلب نیز دارد.

هودیا: گیاهی شبیه کاکتوس است که در قسمت‌هایی از آفریقا می‌روید. از گذشته‌های دور، بومیان آفریقا که قصد شکار یا سفر طولانی داشتند، از این گیاه برای جلوگیری از گرسنگی استفاده می‌کردند. در دهه ۹۰ میلادی محققان توانستند عصاره آن را استخراج کنند که حس سیری در مغز ایجاد می‌کند. از عصاره آن کپسول‌ها، قرص‌ها و حتی آبنبات‌های لاغری ساخته شده و در آمریکا مصرف آن شایع است، اما هنوز آثار آن به طور دقیق بررسی نشده و از عوارض جانبی احتمالی آن اطلاعات کافی در دست نیست.

عصاره چای‌سبز: در سال‌های اخیر استفاده از چای سبز و عصاره آن رواج یافته و گفته می‌شود خواص زیادی، از جمله افزایش متابولیسم و کاهش اشتها دارد اما هنوز شواهد کافی در مورد آثار و عوارض آن وجود ندارد.

چیتوزان: این ماده از لایه خارجی پوسته میگو و صدف‌ها به دست می‌آید و باعث کاهش جذب چربی می‌شود. مشخص شده این ماده عوارضی همچون معده‌درد و تهوع ایجاد می‌کند.

گوارگام: این ماده فیبری از گیاه گوار به دست می‌آید و درگذشته به‌عنوان مسهل به کار می‌رفت، اما امروزه در قرص‌های لاغری از آن استفاده می‌شود چون حس پری در معده ایجاد می‌کند و باعث کاهش اشتها می‌شود. گیاه آن در هند می‌روید و از آن استفاده‌های زیادی (مثلا در صنعت بستنی‌سازی برای جلوگیری از تشکیل‌ کریستال‌ یخ در بستنی) می‌شود. این ماده اگر با آب کم خورده شود، می‌تواند برای بدن خطرناک باشد. سازمان غذا و داروی آمریکا در سال ۱۹۹۲ مصرف قرص گوار را ممنوع اعلام کرد اما هنوز در بعضی قرص‌های هندی استفاده می‌شود.

عصاره میوه آکایی‌بری: میوه آکایی شبیه زغال‌اخته است و به طور طبیعی در برزیل می‌روید. ثابت شده عصاره آن می‌تواند متابولیسم بدن را بالا ببرد و به همین دلیل در قرص‌های لاغری استفاده می‌شود اما در مورد عوارض احتمالی آن هنوز بررسی زیادی انجام نشده است.

اسلیمت: این داروی لاغری حاوی میوه آکایی، گوار، چای سبز و کارنیتین است اما همان‌طور که گفته شد بعضی اجزای آن می‌تواند مشکل‌هایی را برای بیمار به‌وجود بیاورد.

کارویل و اسلیم کوییک: این دو دارو، حاوی گیاهانی مانند کرفس، زیره و چای سبز هستند و باعث افزایش سوخت‌وساز می‌شوند، اما استفاده طولانی‌مدت از آنها می‌تواند باعث اختلال در آب و الکترولیت‌ها ‌شود.

پودر فایبر کلیر: این پودر باعث افزایش حجم معده و پر شدن آن می‌شود و در نتیجه اشتها را کاهش می‌دهد. استفاده طولانی‌مدت از آن می‌تواند باعث اختلال در سیستم گوارش شود.

ملین‌ها: استفاده از ملین‌ها برای کاهش جذب موادغذایی قدمت زیادی دارد، اما استفاده طولانی‌مدت از آنها با هدف کاهش وزن می‌تواند خطرناک باشد و باعث شود پتاسیم در بدن کاهش یابد و عوارض خطرناکی در پی دارد.

تحت نظر پزشک باشید

نکته مهم در مورد داروهای لاغری اینکه پزشک وزن بیمار را مرتب کنترل می‌کند و اگر طی ۳ ماه مصرف، وزن بدن ۵-۳ درصد کاهش نیافته باشد، احتمال دارد مصرف دارو را قطع کند یا تغییر دهد. پزشک در کنار دارو به بیمار رژیم‌غذایی صحیح و دستور ورزش هم می‌دهد وگرنه دارو به تنهایی کارساز نخواهدبود. به علاوه، پزشک باید به دقت وضعیت سلامت بیمار و داروهای مصرفی او را کنترل کند تا تداخلی میان آنها پیش نیاید. در عین حال باید بیمار را از عوارض جانبی دارو آگاه کند. نکته دیگری که لازم است پزشک به آن توجه کند، علت چاقی است. ممکن‌است همه چاقی‌ها، علت یکسانی نداشته باشند بنابراین نمی‌توان یک داروی خاص را برای همه افراد تجویز کرد.

داروهای گیاهی بی‌خطر نیستند

در مورد تفاوت میان داروهای نسخه‌ای و بدون نسخه هم باید توجه کرد داروهای نسخه‌ای همواره بیشتر مورد توجه سازمان‌های کنترل‌کننده(مانند سازمان غذا و داروی آمریکا) بوده و هستند. به همین دلیل آزمایش‌های زیادی روی آنها انجام می‌شود و بعضی که خطرناک تشخیص داده می‌شوند، از بازار جمع‌آوری می‌شوند، اما این اتفاق در مورد داروهای بدون‌نسخه و گیاهی بسیار کمتر می‌افتد. به علاوه از آنجا که فرد می‌تواند بدون نسخه این داروها را تهیه کند، مشورتی با پزشک انجام نمی‌شود و احتمال تداخل آنها با سایر داروها زیاد است یا ممکن است باعث تشدید مشکل‌هایی مانند فشارخون یا دیابت شوند. این مشکل‌ها در مورد داروهای گیاهی زیاد دیده می‌شود. افراد تصور می‌کنند داروهای گیاهی هیچ خطری ندارند چون طبیعی هستند. کارخانه‌های سازنده هم با تاکید بر کلمه «طبیعی» مدام سعی دارند بی‌خطر بودن محصول را به مصرف‌کننده القا کنند. در صورتی که باید دانست «هر محصول طبیعی بی‌خطر نیست!»

پس ضروری‌ترین توصیه این است که سرخود و بدون مشورت با پزشک، هیچ‌کدام از داروهای لاغری، حتی گیاهی را مصرف نکنید. اگر در تبلیغ دارو حس می‌کنید «آنقدر خوبه که نمی‌تونه واقعی باشه»، مطمئن باشید واقعی نیست.

منابع: Web MD, Weight loss

resources.co.uk

موسسه بررسی محصولات سلامت و دارو (M.H.R.A)

مراقب تبلیغات دروغین باشید

سازمان غذا و داروی آمریکا در تحقیقی مکمل‌های لاغری بدون نسخه را بررسی کرد و مشخص شد بیشتر آنها حاوی مواد غیرمجاز هستند؛ موادی مانند داروهای تحت‌کنترل، داروهای ضدصرع، داروهای نسخه‌ای و داروهای تاییدنشده سازمان غذا و داروی آمریکا. اگر با تبلیغات اینترنتی یا ماهواره‌ای وسوسه شده‌اید، داروهایی که یکی از موارد زیر را به شما وعده می‌دهند، نخرید:

• قول می‌‌دهیم مشکل چاقی شما را سریع رفع ‌کنیم! (کاهش وزن پایدار، رژیم بلندمدت می‌خواهد.)

• لاغری سریع را تضمین می‌کنیم! (بیش از ۱ کیلوگرم در هفته نباید وزن کم کرد.)

• نیازی به رژیم‌غذایی یا ورزش ندارید! (همه‌ داروهای لاغری باید در کنار ورزش و رژیم کم‌کالری باشند.)

بسیاری از داروها (به‌خصوص داروهایی که از طریق تبلیغات ماهواره‌ای و اینترنتی به فروش می‌رسند) حاوی مواد نامشخص هستند و روی آنها فهرست دقیق مواد تشکیل‌دهنده به چشم نمی‌خورد. توصیه می‌شود از چنین محصولاتی استفاده نکنید. مجله‌ای در انتقاد به این قبیل داروهای لاغری نوشته بود: «تنها کاری که این داروهای لاغری انجام می‌دهند، لاغر کردن کیف پول شماست!»

دکتر فرشاد روشن ضمیر

استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

دکتر آیدا روشن‌ضمیر