گاز طبیعی, تغذیه یک انقلاب اقتصادی

هیچ کس نمی توانست پیش بینی کند که قیمت های نفت این چنین بالا برود وزیر نفت عربستان سعودی, علی النعیمی, می گوید قیمت ها به طور نامعقولی بالا هستند و اشاره می کند که تقاضای جهانی کمتر از عرضه در دسترس است و موجودی نفت عربستان در سرتاسر جهان عمدتا دست نخورده باقی مانده اند

هیچ‌کس نمی‌توانست پیش‌بینی کند که قیمت‌های نفت این چنین بالا برود. وزیر نفت عربستان سعودی، علی النعیمی، می‌گوید قیمت‌ها به طور نامعقولی بالا هستند و اشاره می‌کند که تقاضای جهانی کمتر از عرضه در دسترس است و موجودی نفت عربستان در سرتاسر جهان عمدتا دست‌نخورده باقی مانده‌اند.

البته، بخشی از دلیل بالارفتن قیمت‌ها تحریم ایران است. اما همچنین پیش‌بینی‌ناپذیر بود که افزایش ۴۷ درصدی در قیمت نفت از نوامبر ۲۰۱۰ به بعد منجر به سیر نزولی شدید در اقتصاد ایالات متحده نشود. شاید یکی از دلایل این پدیده کشف امکان استخراج گاز از سنگ‌های رسی بود.

اکنون واقعیت‌های بنیادی را همه می‌شناسند. چند سال پیش بود که نخبگان از کمبود قریب‌الوقوع گاز طبیعی در ایالات متحده سخن گفتند. اما به لطف تلاش‌های یک شرکت خصوصی کوچک به نام میشل انرژی، و نیز شیوه حفاری افقی هیدرولیکی نوین، اکنون می‌توان مقادیر عظیمی از گاز طبیعی را از سنگ‌های رسی بیرون کشید؛ و آمریکا سنگ رسی بسیار زیادی در اختیار دارد.

میشل انرژی طبعا از کمک‌های دیگری هم بهره گرفته بود. در دهه ۱۹۷۰، دولت فدرال پروژه گاز سنگ‌های رسی شرق آمریکا را آغاز و بودجه پروژه‌های متعددی را در زمینه حفاری هیدرولیک تامین کرد. دپارتمان انرژی توانست تکنیک حفاری هیدرولیک را گسترش دهد و این گامی مهم در زمینه استخراج گاز از سنگ‌های رسی بود. همچنین دولت فدرال تامین مالی نخستین حفاری افقی شرکت میشل انرژی را در منطقه تگزاس شمالی در سال ۱۹۹۱ بر عهده گرفت. بین سال‌های ۱۹۷۸ تا ۱۹۹۲ دولت فدرال ۱۳۷ میلیون دلار برای توسعه این تکنولوژی‌ها هزینه داد.

در هر حال، مهم نیست که موفقیت‌های مربوطه به پای چه کسی نوشته می‌شود، بل این مهم است که اثرات آنها بسیار گسترده هستند. اکنون ایالات متحده، با نرخ مصرف کنونی گاز، حدود ۷۵ سال گاز طبیعی تجدیدپذیر دارد. مهم‌تر از آن، آمریکا در میان دیگر تولیدکنندگان گاز طبیعی در جهان کم‌ترین هزینه را صرف استخراج گاز می‌کند. همین واقعیت در حال تغییر آینده شرکت‌های تولیدی آمریکایی همچون داو کمیکال و وست‌لیک کمیکال است. زیرا کاهش هزینه تولید گاز در خود آمریکا باعث خواهد شد تا باقی‌نگاه‌داشتن وسایل فنی و تجهیزات استخراج درون خاک آمریکا به صرفه باشد و انتقال آنها به آسیا، جایی که کار ارزان‌تر است، ضرورتی نداشته باشد.

همین امر می‌تواند توضیح دهد که چرا قیمت‌های افزایش‌یافته نفت، بر خلاف هراس‌های پیشین از این اتفاق، نتوانسته سرعت رشد اقتصاد آمریکا را کاهش دهد. روبت هفنر، یکی از کارآفرینان حوزه گاز طبیعی و نویسنده «گذار عظیم در انرژی» اشاره می‌کند که هزینه گرمایش ۶۵ میلیون خانه آمریکا با گاز طبیعی اکنون به‌طور سالانه ۲۰ میلیارد دلار کاهش یافته است.

به علاوه، دغدغه‌های زیست‌محیطی نیز مدنظر قرار گرفته‌اند. بهترین بررسی‌ها اکنون نشان می‌دهند که شیوه حفاری نوین را می‌توان به شکلی امن و مسوولیت‌پذیرانه انجام داد ــ به‌خصوص بررسی انجام‌گرفته توسط صندوق دفاع از محیط‌زیست. بسیاری از پرخطرترین فعالیت‌هایی که کم‌هزینه‌ترین تولیدکنندگان کنونی انجام می‌دهند، نیازمند اعمال مقررات هستند. شرکت‌های بزرگ‌تر نیز احتمالا از این مقررات استقبال خواهند کرد، زیرا آنها نیز می‌خواهند برای حفظ شهرت و مارک تجاری خود به سوی فعالیت‌های بهتر با خطرات اندک برای محیط زیست بروند.

دوران گاز طبیعی عواقبی ژئوپولیتیک نیز خواهد داشت. تا امروز نفت در بازاری جهانی معامله می‌شده اما گاز طبیعی تنها بازاری محلی داشته است. از آنجا که انتقال گاز دشوار است، کشورهای دارای منابع وسیع گاز و خط لوله‌های مطلوب، قیمت را به تنهایی تعیین می‌کردند. روسیه می‌تواند برای هر فوت مکعب گاز طبیعی ۱۷ دلار از همسایگان خود ــ مثلا اوکراین ــ پول بگیرد. ایالات متحده اکنون می‌تواند هر هزار فوت مکعب گاز طبیعی را با قیمتی حدود دو و نیم دلار تولید کند؛ زیرا بهترین و ارزان‌ترین تکنولوژی استخراج را در دست دارد.

گاز طبیعی مایع‌شده خواهد توانست بازار جهانی گاز را به راه بیندازد و وقتی قراردادهای طولانی‌مدت روسیه با اروپا منقضی شد، مسکو احتمالا با کاهش درآمد بسیار زیادی روبه‌رو خواهد بود. ما از جهانی که در آن تنها چند کشور معدود قیمت و عرضه گاز طبیعی را کنترل می‌کنند ــ روسیه، قطر، ایران، عربستان سعودی ــ به جهانی گذار خواهیم کرد که این منبع انرژی گستردگی و وفور بیشتری خواهد داشت..

معروف است که نفت در مناطق بسیار دشوار از لحاظ کار یافت می‌شود و شاید خود نفت علت این دشواری‌ها باشد. منابع جدید سنگ‌های رسی امروز در مکان‌هایی نیستند که به‌طور سنتی منابع زیادی از نفت داشته‌اند. بزرگ‌ترین ذخایر سنگ رسی را چین و سپس آرژانتین، مکزیک، لهستان، کانادا و استرالیا در اختیار دارند. دلالت‌های ژئوپولیتیک این تنوع و گوناگونی منابع بسیار زیاد است، اما یک چیز روشن است: این خبر بسیار خوبی برای لهستان است که بتواند منابع انرژی قابل اتکای خودش را داشته باشد و دیگر نیازی نداشته باشد که در برابر بوالهوسی‌های کرملین سر تسلیم فرود آورد.

ظهور گاز از سنگ رسی بزرگ‌ترین تغییر در منابع انرژی در طی نسل‌ها است. و پیامدهای آن ـ چه به لحاظ اقتصادی و چه سیاسی ـ عمیقا به نفع ایالات متحده خواهد بود.

فرید زکریا

مترجم: نگین خندان

منبع: واشنگتن تایمز