فاطمه, کوثر پربهای قرآن

گفتاری از علامه امینی در باب شخصیت بانوی بزرگ اسلام

آنچه در این نوشتار مطالعه می‌کنید، گزیده‌ای از کتاب “فاطمه الزهرا” است که از گفتارهای علامه فقید آیت‌الله امینی(ره) جمع آوری شده‌ به همت حبیب چایچیان که از مریدان و علاقه‌مندان علامه بوده تدوین شده و با نثری بسیار جذاب و اثرگذار توسط انتشارات امیرکبیردر سال ۸۴ به طبع رسیده. مطلب ذیل از این کتاب بوده و باتلخیص و تغییرات در ایام ولادت باسعادت دخت نبی‌اکرم(ص) ارائه می‌گردد:

الف)

“انما یریدالله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا” (سوره احزاب، ۳۳)

“خدا چنین می‌خواهد که رجس (هر آلایش) را از شما خاندان نبوت ببرد و شما را پاک و منزه گرداند”

برخی را عقیده بر این است که چون این آیه شریفه بین دو آیه واقع شده که آن آیات درباره زوجات پیغمبر(ص) نازل گردیده است، بنابراین به همان نسق، این آیه هم باید در شان زوجات آن حضرت باشد و ما لازم می‌دانیم که از پنج طریق به این آیه نظر کنیم:

۱) اول بررسی اینکه بعد از نزول این آیه از رسول اکرم صلی الله علیه و آله درباره آن نصی (کلام صریحی) هست که آیه تطهیر در شان چه کسی نازل شده است؟

۲) دوم اینکه در این موضوع از خود زنهای پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله کلام معتبر و صریحی وجود دارد که دلالت کند این آیه درباره کیست؟‌آیا یکی از آنان ادعا کرده است که آیه تطهیر در شان ما زنان پیامبر نازل شده است؟ و یا اینکه عکس این مطلب را اظهار نموده است؟

۳) سوم اینکه آیا علی سلام الله علیه و یا اولاد امیرالمومنین (ع) با این آیه احتجاج و مناشده کرده‌اند؟ آیا ادعا کرده‌اند که این آیه در شان ما اهل بیت است و در غیر ما نیست و آیا در مقام احتجاج از صحابه چه شنیده‌اند؟

۴) چهارم اینکه آیا از خود صحابه کلام معتبر و صریحی در این باره موجود است که آیه تطهیر درباره چه کسی نازل شده است؟

۵) پنجم اینکه رجال تفسیر و حدیث در این مورد چه می‌گویند؟ آیا با نظر آن کسانی که می‌گویند آیه تطهیر (مانند دو آیه قبل و بعد آن) مربوط به زوجات پیغمبر است هم رای و موافق هستند؟ یا اینکه می‌گویند نه خیر چون درباره شان نزول این آیه نص (کلام معتبر و صریحی) وجود دارد لذا باید تابع آن نص شد. بنابراین آنچه درباره آیه تطهیر بیان می‌شود از این پنج طریق که گفته شد بیرون نیست.

▪ آیه تطهیر و گفتار پیامبر(ص)

اما آنچه نفس قضیه است: در شان نزول این آیه روایات متواتری در دست است که حاکی است آیه تطهیر در خانه ام سلمه نازل شده و در آن هنگام رسول اکرم(ص)، حضرت صدیقه، امیرالمومنین و حسنین صلوات‌الله علیهم حضور داشته‌اند، جناب ام سلمه خودش از رسول اکرم صلی الله علیه و آله تقاضا می‌کند که من نیز به جمع شما داخل بشوم و تحت کسا نزد شما خاندان رسالت قرار گیرم؟ حضرت او را نهی کرد و فرمود: نه، توداخل نشو (وانت فی خیر) چون این آیه مخصوص است به ما پنج تن.

نام جماعتی از صحابه که شان نزول این آیه را به همین ترتیب نقل کرده‌اند و روایات آنها متواتر است به این شرح می‌باشد:‌سعدبن ابی وقاص، انس بن مالک، ابن عباس، ابوسعید خدری، عمربن ابوسلمه، واصله بن اسقع، عبدالله بن جعفر، ابوحمرا هلال، عایشه، ام سلمه، ابوهریره، معقل بن یسار، ابوطفیل، جعفربن حبان، حبیره، ابوبرزه اسلمی و مقداد بن اسود.

روایاتی که صحابه مذکور نقل کرده‌اند، در این موضوع هم رای و هم سخن هستند که آیه شریفه تطهیر در خانه “ام سلمه” نازل شده و فقط در شان پنج تن بوده است و هیچ یک از زنان پیغمبر(ص) داخل این قضیه نیست واین مطلب از مسلمات است. غیر از حضرات صحابه تقریبا ۳۰۰ نفر دیگر نیز این روایت را به همان ترتیب و با ذکر اینکه محل نزول آیه خانه “ام سلمه”‌بوده است، نقل کرده‌اند.

تمام این ۳۰۰ نفر نصوصی از پیغمبراکرم صلی الله علیه و آله نقل کرده‌اند که بعد از نزول آیه تطهیر از حضرت پرسیده شد که این آیه شریفه در شان کیست؟‌حضرت فرمود:‌منم، علی، فاطمه و حسنین(علیهم‌السلام.)

پس با توجه به مطالب فوق جای هیچ‌گونه تردیدی نیست که حضرت صدیقه زهرا سلام الله علیها نیز مشمول آیه تطهیر است و در کلمه “اهل البیت” او نیز مراد می‌باشد. گذشته از اینها پیغمبراکرم صلی‌الله علیه و آله برای اثبات و روشن شدن حقیقت امر کار بسیار جالبی کرده است که ۹ نفر از صحابه آن را نقل کرده‌اند، به این شرح که بعد از نزول این آیه حضرت رسول(ص) هر روز (تا زمان وفاتش تقریبا) هنگام خروج از منزل که برای اقامه نماز صبح به مسجد تشریف می‌برد، قبل از صبح به در خانه حضرت صدیقه سلام الله علیها می‌آمد و می‌فرمود: “السلام علیکم یا اهل البیت، انما یریدالله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا” یعنی “سلام بر شما ای اهل البیت، به درستی که خدا اراده فرموده است که هر ناپاکی را از شما خاندان نبوت دور گرداند و شما را پاک و منزه نماید.”

راوی دیگری می‌گوید: من شش ماه در مدینه بودم و این جریان را هر روز مشاهده کردم،‌راوی دیگر نقل می‌کند:‌ من نه ماه در مدینه توقف کردم و هر روز ناظر این صحنه بودم. راوی دیگر اظهار می‌دارد: ۱۲ ماه در مدینه ساکن بودم و هر روز شاهد این روش پیامبر(ص) بودم واین جریان تا آخرین روز زندگانی رسول اکرم صلی الله علیه و آله ادامه داشته است. پس با توجه به مطالب مذکور کاملا روشن است که آیه تطهیر مخصوص بوده است به خانه حضرت صدیقه سلام الله علیها و آن اشخاصی که در آنجا ساکن بوده‌اند.

حضرت رسول اکرم(ص) که به این روش به این استمرار به این استقرار و در این مدت متوالی هر روز بر در خانه زهرا سلام الله علیها می‌آمد، منظورش این بوده است که اگر کسی سخنان آموزنده و تعیین کننده او را دیروز نشنیده است امروز بشنود و اگر امروز نشد فردا و اگر فردا نشد روزهای دیگر... همه صحابه چه آنان که در مدینه حضور داشتند و چه مسافرینی که وارد شهر می‌شدند، از این روش رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله آگاه شدند که آیه تطهیر فقط و فقط در شان خاندان پیغمبر(ص( )پنج تن) نازل شده است.

اینک بررسی اینکه آیا از همسران پیغمبر(ص) کسی در موردآیه تطهیر ادعایی کرده است یا نه؟ در این موردشیعیان روایاتی از زنان پیغمبر(ص) از جمله “ام سلمه” نقل کرده‌اند که آن احادیث را حضرات عامه نیز صحیح و معتبر شمرده‌اند.

یکی از آن روایات که مورد قبول فریقین‌ (شیعه و سنی) می‌باشد این است که جناب “ام سلمه”‌می‌فرماید: من از پیغمبر(ص) پرسیدم که این آیه تطهیر در شان کیست؟ حضرت فرمود:‌درباره من، علی، فاطمه و حسنین است و تو هم مشمول این آیه نیستی. “ام سلمه” که سرآمد زنهای پیغمبر(ص) است خودش آشکارا اعلام و اقرار می‌کند که من مشمول این آیه نیستم. ما همسران نبی مورد خطاب این قضیه نیستیم و کاملا واضح است که اگر آیه شریفه تطهیر درباره زنان پیغمبر(ص) بود، جناب “عایشه” آن را بر پیشانی جمل می‌نوشت و غوغایی برپا می‌کرد، در صورتی که هیچ یک از همسران رسول اکرم(ص) هرگز چنین ادعایی نکرده‌اند که این آیه در شان آنان بوده است.

امیرالمومنین (ع)، حضرت صدیقه سلام‌الله علیها، حسن بن علی(ع)، حسین بن علی(ع)، حضرت سجاد، حضرت باقر و حضرت صادق علیهم السلام همگی در هنگام منقبت شماری به آیه استناد، استشهاد و احتجاج کرده و برهان سخن خویش قرارداده‌اند. امیرالمومنین (ع) در “یوم الدار” برای اثبات گفتار خود به این آیه احتجاج و استنشاد نموده است که آیا آیه تطهیر در مورد ما نیست؟ و تمامی صحابه و تابعین، ضمن قبول اظهارات آن حضرت عرض کرده‌اند:‌بلی، این آیه در شان شماست و این مطلب از مسلمات است.

تمام صحابه و تابعین در این مطلب هم رای و هم سخن هستند که آیه تطهیر در شان پنج تن است و از آنان کسی که مخالف این عقیده است فقط و فقط “عکرمه” است که داستان “سیاق” از او نقل شده است.

علما ورجال تفسیر و حدیث پس از بررسی روایات مذکور همگی متفق‌القول و هم عقیده‌اند که سند “عکرمه” اعتبار ندارد و این استدلال “سیاق” او برهان صحیحی نیست، به ملاحظه اینکه ضمایر آیه شریفه تطهیر همه مذکر است و ضمائر دو آیه قبل و بعد آن مونث می‌باشد.بنابراین سیاق آیه تطهیر که در وسط آن دو آیه است عوض شده و تغییر کرده است در نتیجه نمی‌شود که مربوط به همسران پیغمبر(ص) بوده باشد واگر جز آیه تطهیر منقبت دیگری در شان زهرای اطهر(ع) نبود،‌همین یک آیه برهانی است کافی و نشانگر اینکه حضرت صدیقه سلام الله علیها معصومه است و عصمت از جمله شئون و مناصب ولایت است و ما غیر ولی که معصوم باشد سراغ نداریم. از ابتدای خلقت آدم تا آخر هرکسی که معصوم است ولی است یا پیغمبر است یا امام است و یا صدیق است که حضرت صدیقه سلام الله علیها نیز یکی از آنان است.

ب)

“فقل تعالوا ندع ابنائنا و ابنائکم و نسائنا و نسائکم و انفسنا و انفسکم ثم نبتهل فنجعل لعنه‌الله علی الکاذبین.”(سوره آل عمران، آیه ۵۵)

“پس بگو (ای پیامبر) بیایید ما و شما با فرزندان و زنان خود با هم به مباهله برخیزیم (یعنی در حق یکدیگر نفرین کنیم) تا دروغگویان را به لعن و عذاب خدا گرفتار سازیم.”

این آیه به طور صریح و آشکار ندا می‌کند بر اینکه پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله هنگامی که با نصارای نجران مباهله فرمود، حضرت صدیقه سلام الله علیها نیز در این مورد شرکت داشت و او وجود مقدسی است که میان چهار معصوم دیگر در آیه مباهله قرارگرفته است. دو معصوم:‌ابنائنا (حسنین (ع)) و دو معصوم: انفسنا (پیغمبر(ص) و علی(ع)) و یک مصومه: نسائنا ما بین آنها که از نساء منحصر است به این وجود مقدس و با توجه به این مطلب که مباهله (ابتهال و نفرین کردن) با نصارای نجران یک کار عادی نیست و با زن و مرد عادی نمی‌توان اقدام به مباهله کرد و طرف مقابل را مغلوب و رسوا نمود، بلکه صلاحیت اقدام به چنین امر خطیری را افراد مقدس و شایسته‌ای دارا هستند که مورد نظر مرحمت حضرت حق تبارک و تعالی بوده باشند و حضرت صدیقه سلام الله علیها نیز یکی از آن شخصیت‌هایی است که مشمول این آیه شریفه است و این از مسلمات است.

---