بازار گاز, مطمئن و درازمدت

با پیدا شدن منابع عظیم گاز در ایران و به ویژه در پارس جنوبی كشورمان به طور بالقوه به جمع كشورهای صادركننده گاز پیوست
ایران با پیدا شدن این منابع در حقیقت تا رده دوم كشورهای دارای گاز جهان صعود كرد, اما جایگاه این كشور در بازار صادرات گاز جایگاه مناسبی نیست

بخشی از این مشكل به ساختار صادرات گاز باز می‌گردد كه بسیار محدود به امكانات جغرافیایی و طبیعی است. به تعبیری برای صادرات گاز باید در بازارهای محدود محلی جست‌وجو كرد و همین امر صادرات گاز را با دشواری روبرو می‌كند. اما به هر ترتیب كشوری كه پس از روسیه بیشترین منابع گازی جهان را در اختیار دارد نمی‌تواند در چارچوب چنین محدودیت‌هایی محصور بماند. ایران در همین زمینه كوشیده است محدودیت‌های بازار را با دستیابی به فناوری‌های نوین از جمله صادرات به طریق ال ان جی یا جی تی ال حل كند .بسیاری بر این باورند كه گاز باید به جای صادرات در چرخه مصرف داخلی كشور به كار رود تا كشورمان بتواند دیگر منابع هیدروكربوری خود را صادر كند. این عده قیمت پایین گازرا به عنوان توجیهی برای طرح این دیدگاه پیش می‌كشند، درحالی كه گروه دیگر حجم گسترده منابع گاز ایران را كه بسیار فراتر از نیازهای كشور است به عنوان توجیه ضرورت صادرات مطرح می‌كنند. ذخایر گاز طبیعی ایران در سال ۸۲ معادل ۳۱۱میلیارد بشكه نفت خام برآورد شده است كه در این میان ۶/۵۶ درصد آن به گاز طبیعی اختصاص دارد. ذخایر گاز طبیعی ایران ۲۸ تریلیون مترمكعب برآورد می‌شود. بیش از ۴۰درصد این سرمایه عظیم در پارس جنوبی قرار دارد. ایران از طریق گفتگو با كشورهای مالزی چین ،اسپانیا، انگلستان و... كوشیده است به بازار ال ان جی بپیوندد. همچنین از طریق هند و چند كشور دیگر در جستجوی یافتن راهی برای پیوستن به بازار جی تی ال است. گزارش سالانه آژانس بین‌المللی انرژی گویای آن است كه سرمایه گذاری در عرصه صادرات گاز همچنان سرمایه گذاری‌ای پرسود است. بر اساس اطلاعات اولیه، میزان تقاضای گاز از شروع این دهه تقریبا ثابت باقی مانده است و در سال ۲۰۰۱ تنها حدود یك درصد و در سال ۲۰۰۳ به میزان ۴/۲ درصد افزایش پیدا كرده است. این نرخ پایین افزایش مصرف را می‌توان به ركود اقتصادی آسیا در اوایل این دهه و هوای نه چندان سرد زمستانی آن دوره در نیمكره شمالی مربوط دانست. آژانس بین‌المللی انرژی اعلام كرده است كه می‌توان به افزایش نیافتن تولید، دركنار افزایش قیمت گاز در آمریكا به عنوان عوامل موثر در كاهش رشد مصرف گاز در این منطقه اشاره كرد. IEA پیش بینی كرده است كه رشد میزان تقاضای گاز در آسیا، افریقا و آمریكای لاتین در مقایسه با دیگر مناطق جهان سریعتر خواهد بود. همچنین سهم آسیا از تقاضای جهانی گاز كه در سال ۲۰۰۳ معادل ۸ درصد بود، در سال۲۰۳۰ به ۱۴ درصد افزایش خواهد یافت. پیش بینی می‌شود كه استفاده از گاز در كشورهای چین و هند سالانه بیش از ۵ درصد رشد داشته باشد و گاز در تولید نیروی برق در این كشورها سهم بیشتری نسبت به زغالسنگ به خود اختصاص دهد. این آژانس اعلام كرد:افزایش حجمی‌تقاضای گاز در مناطق توسعه یافته ای مانند آمریكای شمالی، كشورهای عضو OECD و اروپا بیشتر از مناطق دیگر خواهد بود. بر اساس برآوردهای آژانس بین‌المللی انرژی، نیروگاههای برق ۵۹ درصد افزایش میزان تقاضای جهانی گاز را تا سال ۲۰۳۰ میلادی به خود اختصاص می‌دهند و سهم این نیروگاه‌ها از بازار جهانی گاز از ۳۶ درصد در سال ۲۰۰۲ میلادی به ۴۷ درصد تا سال ۲۰۳۰ افزایش خواهد یافت، به طور كلی نیروگاه‌ها محرك اصلی افزایش تقاضا برای گاز در همه مناطق خواهند بود. این آژانس اعلام كرده است كه تاسیسات تبدیل گاز به سوختهای مایع> بر اساس محاسبات آژانس بین المللی انرژی، مجموع سرمایه گذاری مورد نیاز برای ایجاد زیرساخت‌های عرضه گاز تا سال ۲۰۳۰ میلادی به طور متوسط حدود یكصد میلیارد دلار در سال خواهد بود، با توجه به این كه اكتشاف و توسعه میدان‌های جدید گازی ، نیمی‌ازاین سرمایه‌گذاری را به خود اختصاص می‌دهد، آژانس خاطر نشان كرده است كه منابع گازی می‌تواند به آسانی افزایش پیش بینی شده تقاضای جهانی گاز را برآورده كند. از سال ۱۹۷۰ میلادی به بعد كشف منابع اثبات شده گاز با اختلاف زیادی نسبت به تولید پیشی گرفته است و اكنون میزان ذخایر اثبات شده گاز ۶۶ برابر میزان تولید سالانه است. بر اساس آمار مركز بین المللی اطلاعات گاز (cedigas ) ذخایر گاز به میزان ۱۸۰ هزار میلیارد مترمكعب در آغاز سال ۲۰۰۴ میلادی تقریبا دو برابر میزان آن در ۲۰ سال گذشته است، پیش بینی شده است كه افزایش حجمی‌تولید در روسیه و دیگر كشورهایی كه اقتصاد آنها در مرحله گذار است ،همچنین در خاورمیانه رشد بیشتری داشته باشد و در عین حال آمریكای لاتین و آفریقا هم سریعترین نرخ رشد تولید گاز خود را تجربه كنند. سه كشور روسیه، ایران و قطر ۵۵ درصد ذخایر جهانی گاز را در خود جای داده اند، با این وجود ، گستره منابع گاز از نظر جغرافیایی گسترده تر از نفت است. همچنین قسمت اعظم افزایش تولید گاز در آینده به آمریكای شمالی، اروپا و آسیا ( مناطقی كه تولید گاز آنها بسیار كمتر از میزان تقاضای آنها خواهد بود) صادر می‌شود. پیش بینی‌ها از آن حكایت دارد كه تجارت بین منطقه‌ای گاز در این دوره سه برابر می‌شود و از ۴۱۷ میلیارد مترمكعب در سال ۲۰۰۲ میلادی به یكهزار میلیارد و ۲۶۵ میلیون مترمكعب در سال ۲۰۳۰ میلادی می‌رسد كه این افزایش به دلیل دور بودن محل جغرافیایی تولید و محل تقاضاست. احتمالا بیشترین افزایش در میزان واردات مربوط به كشورهای عضو اتحادیه اروپایی خواهد بود، به طوری كه میزان واردات گاز این كشورها در سال ۲۰۳۰ میلادی معادل ۸۰ درصد نیاز آنها را شامل می‌شود. این در حالی است كه حجم واردات كنونی ۵۰ درصد تقاضای آنها را شامل می‌شود. پیش بینی می‌شود روسیه، آفریقا و خاورمیانه و منطقه آسیای میانه و دریای خزر بخش عمده ای از افزایش تقاضای گاز كشورهای عضو اتحادیه اروپایی را تامین كنند. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی كرده است كه تجارت بین منطقه‌ای <خواهد بود كه در مقایسه با ۳۰ درصد كنونی افزایش چشم افسایی را نشان می‌دهد. در حالی كه در آینده قابل پیش‌بینی قراردادهای بلند مدت> در ماه‌های اخیر در پی افزایش قیمت‌های نفت، قیمت‌های گاز هم در همه مناطق به شدت افزایش داشته است، اما آژانس بین‌المللی انرژی پیش بینی كرده است كه قیمت‌ها در نیمه دوم دهه جاری كاهش یابد و پس از آن تا سال ۲۰۳۰ میلادی به صورت یكنواخت سیر صعودی را در پیش گیرد.

منبع: دنیای اقتصاد، عسلویه، یكشنبه ۲۰ دی ۱۳۸۳