دقایق طلایی برای درمان قلب جنین

بیماری مادرزادی قلب در نوزاد با انجام اکو کاردیوگرافی قلب قابل تشخیص است

براساس آمار در ازای هر ‌ هزار نوزاد هشت نفر به بیماری مادرزادی قلب مبتلا می‌شوند. بیماری مادرزادی قلب، نقایصی است که هنگام تشکیل قلب در دوران جنینی ایجاد می‌شود و در این مراحل نقصی از بدو تولد با نوزاد همراه است، به همین دلیل برای آن لفظ مادرزادی به کار برده می‌شود. وراثت ، عوامل محیطی و برخی احتمالات از علل مختلف بروز این بیماری است، اما عامل وراثت نقش مهم‌تری دارد.

دکتر آویسا طبیب، فوق‌تخصص قلب و عروق کودکان درباره این بیماری به جام‌جم می‌گوید: بیماری‌های مادرزادی قلب ممکن است در نوزاد یا کودک بدون علائم بالینی، با شنیدن صدای اضافی در قلب و هنگام معاینه از سوی متخصص کودکان تشخیص داده ‌شود. قبل از تولد هم با انجام اکو کاردیوگرافی قلب، سلامــت قلب جـــــنین قابل بررسی است. البته ممکن است بیماری‌های خفیف قلبی در دوران جنینی به علت کوچکی قلب قابل مشاهده نباشد، ولی بیماری‌های مهم قلبی با دقت بسیار بالا قابل تشخیص است. وی ادامه می‌دهد: در روزهای اول تولد کبودی لب، زبان و مخاط‌ها می‌تواند نشانه‌ای از بیماری قلبی باشد. در بعضی موارد تنفس تند و سنگین، ضعیف بودن نبض اندام تحتانی و سردی پاها، عدم وزن‌گیری، عفونت‌های مکرر تنفسی و خستگی شیرخوار هنگام تغذیه و تعریق می‌تواند از علائم این بیماری باشد. با مشاهده هرکدام از این موارد، بیمار باید حتما از سوی فوق‌تخصص قلب کودکان معاینه و اکو کاردیوگرافی شود و در موارد خاص برای تشخیص نهایی نیاز به انجام عکسبرداری رنگی از قلب (آنژیوگرافی) است.

● دیابت در سکوی اول

دکتر طبیب با اشاره به این‌که بیماری‌های مادر و مصرف دارو در دوران حاملگی از عوامل محیطی است، می‌گوید: بیماری‌های زمینه‌ای مادر که اثر سوء در تکامل قلب جنین داشته باشد، دیابت است و شانس وقوع بیماری‌های مادرزادی قلب در جنین را تا هشت برابر افزایش می‌دهد. مصرف داروهای مختلف از جمله داروهای اعصاب و ضدتشنج باعث نقایص قلبی در جنین می‌شود.

همچنین ممکن است عوامل عفونی در دوران بارداری به ایجاد نقایص مادرزادی در قلب منجر شود که سرخجه از مهم‌ترین آنهاست. به گفته وی، همه خانم‌هایی که قصد بارداری دارند باید از نظر ایمنی در برابر سرخجه بررسی شوند و در صورت ایمن نبودن سه ماه قبل از بارداری واکسیناسیون انجام گیرد.

البته برخی نوزادان در حالی متولد می‌شوند که هیچ‌گونه عامل خطری در دوران بارداری مادر مشاهده نمی‌شود، اما براساس عوامل تصادفی تشکیل قسمتی از قلب به صورت معیوب صورت گرفته است.

● علل ابتلا

به گفته این متخصص، بیماری‌های مادرزادی قلب در موارد خفیف ممکن است تا دوران کودکی علائمی نشان ندهد، ولی بیماری‌های مهم قلبی از همان روزهای اول تولد با علائمی مشاهده می‌شود. به طورکلی سه نقص ممکن است در قلب رخ داده باشد.نقص در تشکیل دیواره بین حفرات قلب، یعنی در دیواره بین دهلیزها یا دیواره بین بطن‌ها یکی از ناهنجاری‌هایی است که در ساختمان قلب ایجاد می‌شود. در قلب سالم دیواره کامل بین دهلیزها، همچنین بین بطن‌ها وجود دارد که مانع ارتباط دو دهلیز یا دو بطن با یکدیگر می‌شود، ولی در نقص دیواره بین دهلیزی یا نقص دیواره بین بطنی سوراخی در این دیواره مشاهده می‌شود. ارتباط بین دو حفره مجاور باعث ورود خون از حفرات سمت چپ به سمت راست قلب و در نهایت به سمت ریه نوزاد می‌شود. این نقص به پرخونی ریه، افزایش فشار خون داخل ریه، افزایش برگشت خون به سمت چپ قلب، در نهایت بزرگی قلب و علائم نارسایی قلبی منجر می‌شود. اندازه سوراخ، شدت این بیماری را تعیین می‌کند. در سوراخ‌های بزرگ قلبی معمولا علائم نارسایی قلبی در هفته دوم زندگی ظاهر می‌شود، اما در سوراخ‌های کوچک تا سال‌ها بدون علامت است.

● تنگی دریچه‌های عروق قلب

خون داخل قلب توسط دو رگ بزرگ از قلب خارج می‌شود. یکی از این رگ‌ها (آئورت) خون روشن را به تمام بدن پخش می‌کند و دیگری (شریان ریوی) خون تیره را برای تصفیه به ریه‌ها می‌برد. قلب با هر انقباض خود دریچه‌های این دو رگ را باز کرده و خون را به داخل آنها پمپ می‌کند.

طبیعی است که تنگی این دریچه‌ها به افزایش فشار بر عضله قلب منجر شده و قلب نمی‌تواند براحتی خون را به داخل عروق پمپ کند و به همین دلیل بتدریج تغییراتی در عضله قلب ایجاد می‌شود و ابتدا عضله ضخیم می‌شود و در صورت تشخیص ندادن یا کوتاهی در درمان بموقع در مراحل نهایی بیماری، بزرگی قلب و علائم نارسایی قلبی ظاهر می‌شود.

● نوزادان کبود

در این بیماری محل شریان ریوی و آئورت با یکدیگر جابه‌جا شده و خون روشن به جای ورود به آئورت و پخش شدن در سراسر بدن، به ریه هدایت می‌شود و خون تیره به جای هدایت‌شدن به ریه جهت اکسیژن‌گیری، مجددا در بدن پخش می‌شود.

طبیعی است که این نوزادان در بدو تولد کاملا کبود هستند، ولی وجود سوراخ بین دهلیزی و رگ ارتباطی بین شریان آئورت و ریوی در روزهای اول تولد به زنده ماندن نوزاد منجر شده و پس از قطعی‌شدن تشخیص، نوزاد باید سریعا تحت عمل جراحی قلب قرار گیرد.

● درمان بدون جراحی

درمان بیماری‌های مادرزادی قلب به روش جراحی و غیرجراحی صورت می‌گیرد. این متخصص قلب کودکان می‌گوید: اکثر بیماری‌های پیچیده قلبی برای اصلاح کامل ضایعه نیازمند عمل جراحی قلب است، ولی با پیشرفت‌های اخیر در کشورمان در حال حاضر تعداد قابل توجهی از بیماران می‌توانند با استفاده از روش‌های غیرجراحی درمان شوند. این بیماران شامل موارد تنگی دریچه‌های قلب، سوراخ‌های دیواره قلب و تنگی عروق می شود.

● رعایت بهداشت دهان و دندان

دکتر طبیب با اشاره به این‌که بیماران مبتلا به بیماری‌های مادرزادی قلب، پزشکان و دندانپزشکان را از وضع قلبی خود آگاه کنند، ادامه می‌دهد: بیماران باید درمان بیماری‌های عفونی و رعایت بهداشت دهان و دندان را جدی بگیرند. در برخی بیماران مادرزادی قلب استعداد ابتلا به آندوکاردیت افزایش می‌یابد. آندوکاردیت به معنای عفونت لایه داخلی قلب است و در صورت عفونت دهان و دندان و سایر عفونت‌ها در بدن، میکروب می‌تواند از طریق خون به قلب منتقل شده و به آندوکاریت منجر شود.

● آیا می‌توانم مادر شوم؟

بسیاری از افراد مبتلا به بیماری مادرزادی قلب در ایران به سن باروری رسیده‌اند و زندگی طبیعی دارند، اما بندرت بیمارانی وجود دارند که درجاتی از ضایعات خفیف قلبی آنها بعد از عمل باقی‌مانده و قابل رفع نیست.

دکتر طبیب توصیه می‌کند، مادران قبل از بارداری با پزشک متخصص زنان مشاوره کرده و در صورت تشخیص بیماری زمینه‌ای، درمان شوند و پس از کنترل‌شدن، به بارداری اقدام کنند. مصرف دارو در خانم باردار باید تحت نظر متخصص زنان صورت گیرد تا از مصرف داروهای مضر برای جنین جلوگیری شود.

همچنین مادرهایی که مورد جراحی قلب قرارگرفته یا بیماری مادرزادی قلب داشته‌اند قبل از بارداری حتما به پزشک مراجعه کنند و در صورت تائید اقدام به بارداری کنند.

هانیه ورشوچی