«مسافران» و ایده های بکر فراموش شده

طنز به طور عمومی مجموعه های کمدی, همواره یکی از پرطرفدارترین برنامه های تلویزیون محسوب می شوند این روزها نیز تلویزیون دو سریال طنز را روی آنتن دارد که مضامینی متفاوت را با ساختاری متفاوت تر مطرح می کنند

طنز به طور عمومی مجموعه های کمدی، همواره یکی از پرطرفدارترین برنامه های تلویزیون محسوب می شوند. این روزها نیز تلویزیون دو سریال طنز را روی آنتن دارد که مضامینی متفاوت را با ساختاری متفاوت تر مطرح می کنند.

سابقه نشان داده است طبع طنزگرایی مخاطب تلویزیون در استقبال از این دست آثار (سریال های طنز) تا حدی است که گاهی می توان تاثیر آن را پس از پخش نیز در جامعه و مراودات اجتماعی حس کرد و البته این مسئله مسئولیت دست اندرکاران این ژانر را بیش از پیش می کند.

مخاطب این روزهای تلویزیون از سطح آگاهی و اطلاعات بیشتری نسبت به گذشته برخوردار است و برای حفظ و حتی بالا بردن این سطح توقع باید لقمه ای در شان او گرفته شود.

تلویزیون در چند دهه اخیر کارگردانان بسیاری را در عرصه تولید طنزهای شبانه معرفی کرده است که هر کدام با شیوه و زبان خاص خود توانسته اند در جذب مخاطب کم و بیش موفق عمل کنند.

رامبد جوان که در کنار بازیگری ساخت یکی دو سریال مناسبتی را در کارنامه خود دارد و در سال های اخیر به طور عمده به اجرای برنامه های شبانه در شبکه دوم سیما می پرداخت، در سریال مسافران نوع جدیدی از طنز فرهنگی و فانتزی را ارائه کرده است.

آمدن چهار مامور زبده از فضا (کنفدراسیون راه شیری) به زمینی که محیط زیستش در حال تخریب است و ساکنانش به سلامت آن اعتنایی نمی کنند و این مسئله باعث شده است تعادل کهکشان به هم بخورد و... به اندازه ای دست نویسندگان را باز گذاشته است که با این سوژه فانتزی هر طور که بخواهند بازی می کنند، البته این روزها شاهد جذابیتی در خور این قابلیت نیستیم.

آوردن موجوداتی از مکان و زمان ناشناخته به محیطی مثل زمین، سوژه ای است که می تواند داستان های جذاب و ماجراهای متعددی داشته باشد، تضاد بین فضایی ها با انسان ها یا تفاوت های رفتاری شان می تواند موقعیت های جذابی را ایجاد کند، اما عوامل مسافران نتوانستند از این قابلیت ها بهره کافی را ببرند.

با این وجود سریال طنز مسافران با وجود ساعت به نسبت مناسبش، توانسته است موفقیت نسبی را در جذب مخاطب به دست آورد که علت اصلی آن را می توان در نگاه فرهنگی به موضوعات، طرح موقعیت های فانتزی و استفاده از چهره های جدید و کمدی دانست. (به خصوص حسن معجونی همان بهرام)

نگاه فرهنگی در این مجموعه که نسبت به دیگر مجموعه های طنز پررنگ تر است اگر چه در بخشی از قسمت ها حالت شعاری و صوری پیدا می کند اما گامی رو به جلو در حرکت های سیما محسوب می شود. اما ایده های بکر سریال نمی تواند بر داستان پردازی ها و ماجراهای سطحی آن سایه افکند زیرا متاسفانه عوامل نتوانسته اند این ایده بکر را سازمان دهی و با هدف در راستای مشخص از آن استفاده کنند. یکی دیگر از ابتکارات رامبد جوان در انتخاب بازیگر است، او با انتخاب یک گروه دوست، هم به دنبال کسب اعتماد مخاطب است و هم به دنبال رو کردن بازیگران جدید در عرصه طنز تلویزیونی.

رامبد جوان که در عرصه بازی همواره خود را طالب هنجارشکنی نشان داده است. با سرعت کمتری در حال پیدا کردن راهی برای ارائه انرژی های خود در عالم کارگردانی است. او برای حفظ تعادل و البته فاصله گرفتن از کلیشه شدن سریالش نسبت به طنزهای روتین سعی کرده است هدفی مشخص برای سریالش ایجاد کند.

● شخصیت های مسافران

حمید لولایی در نقش برادر بزرگ تر (فرخ) کله پزی است که موجودات فضایی مستاجر او می شوند، حمید لولایی انتخابی است که تماشاگر را در آغاز بسیار دلگرم می کند، سابقه حمید لولایی و تیپ سازی هایش، برای سریال های مختلف طنز که در زمان خود بسیار مورد استقبال هم قرار گرفت، این فرصت را به رامبد جوان داد که هم اعتماد تماشاگرش را برای دنبال کردن ادامه سریال جلب کند و هم این فرصت را داشته باشد تا سوژه جدیدش را جا بیندازد. این اتفاق در ابتدای شروع سریال رخ داد اما به مرور زمان، لولایی دوباره به حال گذشته و ایفای همان تیپ بازگشته است. فرخ نقطه مقابل فرید است و این عامل ایجاد موقعیت های طنز می باشد.

حضور لولایی (فرخ)، رامبد جوان (فرید) در کنار پسر بچه ای به نام فربد (حامد کیازال) که با سریال «همه بچه های من» مرضیه برومند امتحان خود را پس و نشان داد از هوش و ذکاوت بالایی برای پسران نقش های این چنینی برخوردار است، مثلثی از چند شخصیت متفاوت را ساخته اند که هر لحظه آن می تواند سرشار از شوخی های قابل باور و موجود در زندگی باشد.

حسن معجونی پس از سال ها کار تئاتر و البته تجربه چند کار تلویزیونی، در حالی برای ایفای شخصیت بهرام انتخاب شد که چهره جدی و ذهنیتی که مخاطب درمورد او دارد می تواند در مقابل انسان های زمینی لحظات بامزه به وجود بیاورد. حسن معجونی یکی از توانمندی های مسلم سریال است که رامبد جوان باید بیشتر از او استفاده کند.

مخاطب تلویزیون، نصرا... رادش را از زمان های دور طنزسازی تلویزیون می شناسد، او در گذشته نشان داده در ساخت شخصیت های نزدیک به تیپ بسیار متبحر است. او در نقش شهاب، درابتدا موفق عمل می کرد، اما چندی است که به حاشیه رفته است و رفتارهای تکراری و کلیشه ای دارد.

شقایق دهقان نیز پس از مدت ها تجربه کار طنز با مهران مدیری و... برای نقش ستاره کاراکتری متفاوت با ناهید (با بازی سحر دولتشاهی که گویا سرپرست این گروه است) انتخاب شده است.

سحر دولتشاهی بعد از حضور موفق در چند فیلم سینمایی و همکاری با کارگردانی مطرح، آمده است تا خود را در یک اثر طنز تلویزیون محک بزند.

مجموعه مسافران یک اثر با فراز و نشیب های بسیار است، گاهی اوقات شاهد آن هستیم که بر خلاف وجود تمام قابلیت های موجود، سریال روندی خسته کننده دارد و داستانی کاملا سردستی طراحی می شود.

می توان گفت سریال «مسافران» در مقایسه با دیگر ساخته های طنز هر شبی این خصوصیت را دارد که کارگردان در انتخاب لوکیشن های کار و کاشتن دوربین در مکان های مختلف (خارجی) هیچ محدودیتی قائل نشده و هرگز به لوکیشن های داخل اکتفا نکرده است. این خصلت سریال سبب می شود زندگی کاراکترهای اثر طبیعی تر جلوه کند و به دنبالش قابل لمس تر و جذاب تر باشد و چشم بیننده از لوکیشن های بسته و تکراری خسته نشود.

نگاه کاملا منفی به شخصیت و فرهنگ ایرانی، اگر چه با هدف آسیب های اجتماعی و نقد رفتارهای بد باشد در این سریال به تعدد دیده می شود که گاهی اوقات شکل توهین را به خود می گیرد. از طرف دیگر قسمت هایی مثل داستان دروغ گفتن زمینی ها یا قسمت وانمود کردن و ایده های خوبی مثل ورود شازده کوچولو به داستان و ارائه کله پاچه به او به جای بره ای که دنبالش بود و بالاخره ارائه گزارش های جذاب آخر هر قسمت به کنفدراسیون توسط بهرام، از امتیازات خوب این سریال است که باعث شد سریال مسافران از بحران رضایت نداشتن مخاطب که در قسمت های ابتدایی به آن مبتلا بود، سربلند بیرون بیاید و بتوان رضایت نسبی مخاطب را در قسمت های میانی به دست آورد. اما این مقوله نیز مانند بحران ابتدایی پایدار نبود و ما شاهد افول موضوعی و ساختاری مجموعه هستیم تا جایی که می توان گفت سریال دچار بحرانی شدیدتر از بحران ابتدایی است.

سریال مسافران در قسمت های اخیر بسیار سطحی و کودکانه عمل کرده است، البته امیدواریم باز هم با گذشت چند قسمت با ارائه داستان های جالب توجه از تضاد بین زمینی ها و فضایی ها بتواند عزت از دست رفته را دوباره به دست آورد.

به طور کلی اگر سریالی خوب ساخته شود و همه عناصرش درست و به جا چیده شده باشد، ماندگاری خواهد داشت و سال ها در ذهن بیننده باقی خواهد ماند. اما اگر ساختار تولیدی آن ضعیف و حاصل کار باز هم نسبت به دیگر آثار مشابه ضعیف تر باشد تمام اتفاقات تلخ و شیرینش هم زمان با اتمام سریال به پایان می رسد و وارد حیطه سریال های ماندگار نمی شود.