گلستان سرخ

در امتداد نخستین باد پاییزی

تابستان که به روز‌های پایانی می‌رسد، همواره بادی وزیدن می‌گیرد که قدیم‌ها فکر می‌کردم خدا این باد را مخصوص ما بچه‌ها می‌فرستد؛ بادی که بادبادک‌های حصیری دست‌سازمان را به هوا ببرد و واپسین روزهای تعطیلی تابستان را خاطره‌انگیز‌تر از ماه‌های پیش‌اش کند. این روز‌ها به نخستین باد‌های سرد پاییزی فکر می‌کنم و زردی و سرخی برگ‌های درختانی که اندکی پیش سبزِ سبز بوده‌اند.

نخستین سوز سرما که می‌آید طبیعت سبز را چنان زرد و سرخ می‌کند که تا چشم کار می‌کند، گرمای رنگ است و اگر نبود همان سوز سرد پاییز که سبزه را زرد کرده، پاک فراموش می‌کردیم که فصل سرد سال در راه است. کسی چه می‌داند، شاید این نام کوتاه «باد» که بر تمام جابه‌جایی‌های هوا نهاده‌ایم، پسوند‌های گوناگونی دارد. شاید این باد و این زردی و سرخی بی‌حد، قرار است ما را برای فصل سرد آماده کند. شاید تبار باد پاییز با آن باد‌های آخر شهریوری که بادبادک‌هایمان را به آسمان می‌برد، متفاوت است. گذشته از این خیال‌ها، نتیجه باد پاییز سرخی دیدنی برگ‌هاست که همواره برای دیدن‌شان لحظه‌شماری می‌کنم. برای دیدن این زیبایی زودگذر هر کجا که درختانی هست و نخستین باد پاییز به آنها رسیده مقصد مناسبی است اما در این میان گلستان چیز دیگری است. گلستان سرزمین آبشارهای کوچک و بزرگی چون «لوه»، «شیر‌آباد» و... است و پارک ملی گلستان بزرگ‌ترین و باارزش‌ترین پارک ملی کشور از لحاظ نوع پوشش گیاهی و جانوری را در دل خود جای داده است.

جنگل‌های دیدنی و در دسترس و در عین حال به نسبت جنگل‌های گیلان و مازندران کمتر دست‌خورده و پرشده از پلاستیک، شاخصه دیگر استان گلستان است. به طور طبیعی و با توجه به اقلیم گلستان، روزهای پایانی آبان و آغازین آذرماه هر سال جنگل‌های سبز گلستان زرد و سرخ شده و بسیار دیدنی‌تر از پیش می‌شود. اما این داستان با توجه به روند سرد شدن هوا و بارش‌های پاییزی و نوع باران، تگرگ یا برف و میزان آن متفاوت است. گاهی ممکن است باد و بورانی تند برگ‌ها را از درختان جدا کند پیش از آنکه آنها کاملاً سرخ شوند. و برعکس، گاهی آنقدر باد سرد پاییز تاخیر می‌کند تا برف سفید به یکباره روی برگ‌های همچنان سبز می‌نشیند.

استان گلستان در محدوده جغرافیایی ۵۴ تا ۵۶ درجه طول شرقی و ۳۰/۳۶ تا ۱۵/۳۸ عرض شمالی، با مرکزیت گرگان و مساحت ۲۰ هزار و ۳۶۷ کیلومتر مربع و ۳۳/۱ درصد از مساحت ایران گسترده است. سرزمینی با سه گونه آب و هوایی «معتدل مدیترانه‌ای»، «نیمه‌بیابانی و گرم» و «کوهستانی» که بیشتر آن را گونه نخست در برگرفته است. اگر شما زود‌تر از باد پاییز به منطقه رسیدید و با پایداری سبزی درختان مواجه شدید، باید جاده را به سوی شرق ادامه دهید و به محدوده جنگل گلستان وارد شوید. هر چه به سمت شرق (در واقع شمال شرق، چراکه امتداد جاده جنوب غربی- شمال شرقی است) بروید هوا سردتر و کوهستانی‌تر می‌شود و در نتیجه زردی و سرخی زودتر به سراغ درختان سبز می‌آید و اگر همراه با خزان به منطقه گرگان برسید با ادامه راه به سمت شرق با خزان کامل درختان و طبیعت زمستانی مواجه خواهید شد. اما پیشنهاد ویژه برای سفر پاییزی گلستان، صعود به قله «قلعه ماران» (موران) است. در کل کوهستان گلستان ارتفاع چندانی ندارد، اما به دلیل نوع پوشش جنگلی، وجود رودها و آبشارها، زیبایی منحصر به ‌فردی میان کوه‌های ایران دارد. بلندترین قله منطقه، قله «شاه‌کوه» با ارتفاع سه هزار و ۷۵۰ متر است. در پاییز سرد (اواسط آبان تا اواسط آذرماه) سراسر گلستان با طیف رنگ‌های زرد و سرخ گرم‌گرم است و تمامی مسیرهای صعود قلعه ماران در دل گرمای رنگارنگ طبیعت واقع است. قلعه ماران پنج مسیر صعود دارد:

۱) سیدکلاته، جامه شوران، قله

۲) شش آب، پاقلعه، قله

۳) شش‌آب، پا‌قلعه، سرگل، قله

۴) خان‌ببین، شیرآباد، پشمکی، قله

۵) علی‌آباد، زرین‌گل، سیاه‌رودبار، ‌خاک پیرزن، قله. در میانه راه سه مسیر اول پناهگاهی ۷۰ متری ساخته شده که کنار آن هم چشمه آبی جوشان است و محل بسیار مناسبی برای اطراق و شب‌خوابی و استفاده از طبیعت است.

البته در مسیر دوم جاده‌ای خاکی تا بالای پناهگاه کشیده شده است که رسیدن به این منطقه با اتومبیل برابر است با از دست دادن زیبایی‌های بسیار و پیاده‌روی مسیر جنگلی تا پناهگاه از طریق مسیر اول. فاصله جاده رامیان تا سید کلاته شش کیلومتر و ارتفاع روستای سیدکلاته از دریا ۳۰۰ متر است که نقطه آغازین صعود است. پس از ورود به روستا از منتهی‌الیه سمت چپ روستا مسیر پاکوب صعود آغاز می‌شود. تا پناهگاه که ۱۰۵۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد کمتر از سه ساعت کوهپیمایی سبک در پیش است. اگر پس از ظهر حرکت را آغاز کرده باشیم، غروب و شب‌هنگام پناهگاه که اغلب در این فصل مه‌گرفته است بسیار دل‌انگیز خواهد بود.

از پناهگاه تا چشمه پشمکی و آغل گوسفندان تقریباً سراسر با شیب تند و باز میان جنگل است. اگر بارندگی بوده باشد این شیب تند و سطح لغزنده‌ای که پیش روست صعود را کمی با مشکل مواجه می‌کند. در هر حال طی این مسیر حدود دو ساعت و نیم زمان می‌برد تا به بالای دیواره‌ای زیبا برسید. دیواره‌های سنگی مسیر که طول آنها به حدود ۱۵۰ متر می‌رسد برای سنگ‌نوردی و صعود فنی مناسب است که در مسیر معمول با گردش به منتهی‌الیه چپ (تقریباً در راستای شرق) مسیر دیواره‌ها را در واقع دور زده و به بالای آنها می‌رسیم.

از آغل گوسفندان تا قله باز مسیر ساده و کم‌شیبی در پیش است که برای شهروند شهری مثل تهران که محل سکونتش در ارتفاعی افزون بر هزار متر واقع است، بیشتر شبیه پیاده‌روی است تا کوهپیمایی. پوشش گیاهی مسیر هم تنک می‌شود. هرچند تا خود قله همچنان درخت‌هایی با برگ‌های سوزنی وجود دارد.در نزدیکی‌های قله، محلی به نام «گندم‌سوخته» واقع است. گندم‌ سوخته در واقع چاه‌های گندم‌سوخته امیرخان سردار، برادر محمد زمان‌خان که سردار فتحعلی‌شاه قاجار بوده، است و همچنان بقایای گندم‌های سوخته آن وجود دارد. همچنین تکه‌های شکسته سفالین مربوط به عصر قاجار در این محل به راحتی یافتنی است. مسیر بازگشت هم از همان مسیر رفته است، دست کم برای ما که شب را در آغل گوسفندان اطراق کرده‌ایم و کوله‌هایمان را همان‌جا گذاشته‌ایم. اما پس از رسیدن به شش‌آب می‌توان با اتومبیل‌های شاسی‌بلند که قبل از صعود هماهنگ شده باشند تا رامیان را سواره بازگشت. صعود به قله ماران در تمام فصول سال زیبایی‌های خاص خودش را دارد که شاید پاییز آن زیبایی‌هایی افزون داشته باشد.

صعود زمستانی نیازمند تجهیزات کامل زمستانی است.

در هر حال صعود به این قله با راهنمای محلی شما را از خطر گم شدن مصون می‌دارد. مخصوصاً اگر هوا مه‌آلود شود یافتن مسیر در جنگل کار بسیار دشواری است. پس خطر نکنید و با راهنما قدم در راه بگذارید. غیر از صعود زمستانی، صعود به این قله برنامه سبکی است که می‌‌تواند در کنار یک برنامه بازدید مفصل‌تر از استان گلستان قرار گیرد. از جمله ویژگی‌های گلستان هم وجود زیبایی‌های گوناگون در محدوده‌ای کوچک است. به عنوان نمونه حداکثر با فاصله زمانی دو ساعت از شهر گنبد؛ بیابان، کوهستان،جنگل، دریای خزر و خلیج‌گرگان در دسترس است. پارک ملی گلستان، خلیج‌گرگان و شبه‌جزیره میانکاله، آبشارهای گوناگون و اماکن جنگلی دیگر از جمله دیدنی‌‌های طبیعی گلستان است که به جهت فاصله بیشتر با تهران نسبت به دو استان سرسبز مازندران و گیلان معمولاً بکرتر، پاکیزه‌تر و دیدنی‌تر است.

محمد قدمعلی