مفهوم توفیق و خذلان در سلوک عارفان

(سالک) باید توجه داشته باشد که هر حرکتی که از روی اختیار از او سر بزند، در روح و حقیقت و قلبش اثری به جای خواهد گذاشت، حال یا آن اثر سبب تقرب او به خدا و روحانیات می شود و یا این که باعث …

(سالک) باید توجه داشته باشد که هر حرکتی که از روی اختیار از او سر بزند، در روح و حقیقت و قلبش اثری به جای خواهد گذاشت، حال یا آن اثر سبب تقرب او به خدا و روحانیات می شود و یا این که باعث بعد و دوری او از جوار حق تعالی می گردد. این امر حتی در مباحات هم هست و هر اثری که در روح و قلب آدمی پدید می آید به منزله قدمی است که انسان در حرکت به سوی بهشت یا دوزخ برمی دارد و از حکمت الهی است که برای هر عملی که از انسان سر می زند و در قرب به خدا و بعد از او، در دل اثری می گذارد، تاثیری در «توفیق» و «خذلان» قرار داده شده است.

عمل خیر، قلب را آماده و مستعد برای انجام اعمال خیر دیگر می کند و این حالت را «توفیق» می گویند و عمل شر، قلب را مستعد و آماده برای انجام کارهای شر دیگر می سازد و زمینه انجام گناه دیگری را فراهم می نماید و این حالت را «خذلان» نامیده اند.

هرگاه که توفیق رفیق انسان شد ملائکه ای که بر انسان گمارده شده اند که نیکی ها را به او الهام کنند، بر شیاطینی که در صدد وسوسه و از راه به در کردن او هستند غلبه می کنند و اگر بر اثر کارهای ناپسند، انسان دچار «خذلان» شد، آن شیاطین بر ملائکه غالب می آیند.(۱) پس زنهار، زنهار از اینکه در تمام حالات خود، گرفتار غفلت باشی، چه در چنین حال از حیوانات و چهارپایان و از پست ترین مردم، پست تر و گمراه تر خواهی بود.(۲)

۱- اسرارالصلوه ، آیه ا... میرزاجواد ملکی تبریزی، ص ۹۹۳

۲- المراقبات، آیه ا... میرزاجواد ملکی تبریزی، ج ۱، ص ۸۱