ارامنه تنش مناسبات ترکیه و آمریکا

کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا اخیرا به رغم اعتراض های تند رئیس جمهوری, نخست وزیر و وزیر دفاع ترکیه, طرح شناسایی آنچه کشتار ارامنه در دوران عثمانی نامیده می شود را با ۲۷رای موافق در مقابل ۲۱رای مخالف به تصویب رساند

کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا اخیرا به‌رغم اعتراض‌های تند رئیس‌جمهوری، نخست وزیر و وزیر دفاع ترکیه، طرح شناسایی آنچه کشتار ارامنه در دوران عثمانی نامیده می‌شود را با ۲۷رای موافق در مقابل ۲۱رای مخالف به تصویب رساند.

بدین ترتیب تاپایان ماه جاری میلادی مجلس نمایندگان آمریکا در مورد این طرح که به پیش نویس قطعنامه ۱۰۶ معروف شده است، رأی‌گیری خواهد کرد و با توجه به اینکه بیش از ۲۳۰ نماینده مجلس نمایندگان آمریکا عضو مجمع ارمنی هستند درصورت رأی گیری احتمال تصویب این طرح زیاد است.

این اقدام کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا در شرایطی صورت می‌گیرد که ترکیه کشتار ۱۹۱۵ ارامنه را رد کرده و تأکید دارد ارامنه صرفا در شرایط جنگی آن زمان به کوچ اجباری وادار شده‌اند و در جریان کوچ، عده‌ای از آنان جان خود را از دست داده‌اند.

ترکیه همچنین تأکید دارد گروه‌های مسلح ارامنه در زمان جنگ، از پشت به دولت عثمانی خنجر زده و با نیروهای خارجی تبانی کرده و هزاران تن از روستائیان ترک را به قتل رسانده‌اند.

این در شرایطی است که ارمنستان مدعی کشتار ۵/۱ میلیون ارمنی توسط ترکهای عثمانی است و بسیاری از کشورهای اروپایی تاکنون در پارلمان‌های خود این موضوع را به‌عنوان نسل کشی منطبق بر کنوانسیون ۱۹۴۸ سازمان ملل پذیرفته‌اند.

آمریکا از جمله کشورهایی است که همواره طی یک دهه اخیر از مسئله شناسایی کشتار ۱۹۱۵ ارامنه به‌عنوان یک ابزار سیاسی استفاده کرده است.

معمولاً اغلب روسای جمهوری آمریکا قبل از رسیدن به قدرت، در سخنرانی‌های انتخاباتی خود و به‌منظور جلب حمایت لابی قدرتمند ارامنه در آمریکا وعده به‌رسمیت شناختن کشتار ۱۹۱۵ ارامنه را می‌دهند، اما آنها بعد از به قدرت رسیدن به این وعده خود آنچنانچه ارامنه می‌خواهند، عمل نکرده‌اند.

یکی از علل اینکه آمریکائیها تاکنون اقدام به شناسایی نهایی کشتار ۱۹۱۵ ارامنه به‌عنوان نسل کشی نکردند، این است که همواره کوشیدند مسیر برای امتیاز گیری از ترکیه از قبل این موضوع فراهم باشد.

با وجوداین به‌ نظر می‌رسد در بازی جدیدی که آمریکا این بار درخصوص مسئله شناسایی کشتار ۱۹۱۵ ارامنه شروع کرده است، تفاوت‌هایی با دوره‌های قبل وجود دارد و همین موضوع هر چه بیشتر موجب نگرانی ترکیه شده است.

اول اینکه با توجه در پیش بودن انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، دمکراتها تلاش دارند با این اقدام، رضایت لابی قدرتمند ارمنی را درقبال جمهوریخواهان د رانتخابات بدست آورند و برای آنها تا میزان زیادی مهم نیست که واکنش ترکیه تا چه میزان به سیاست‌های دولت بوش ضربه خواهد زد.

دوم اینکه به‌نظر می‌رسد لابی صهیونیستی نیز که تاکنون درخصوص مسئله کشتار ۱۹۱۵ ارامنه موضع دوگانه‌ای داشت، این بار به حمایت از شناسایی کشتار۱۹۱۵ ارامنه تمایل پیدا کرده است که این موضوع نیز دلایل خاص خود را دارد و برخی از صهیونیستها برخلاف گذشته معتقدند مطرح شدن کشتار ۱۹۱۵ ارامنه می‌تواند به واقعی جلوه دادن نسل کشی یهودیان (هولوکاست) کمک کند، موضوعی که هوشیاری ارامنه را می‌طلبد.

در این راستا برخی از لابی‌های قدرتمند صهیونیستی نظیر اتحادیه مبارزه با افترا و اتهام طی هفته‌های اخیر رسما از شناسایی کشتار ۱۹۱۵ ارامنه به‌عنوان نسل‌کشی حمایت کرده‌اند.

اگر چه بدنبال مذاکرات رجب طیب اردوغان با نخست وزیر رژیم صهونیستی رهبر این لابی از موضع خود عقب نشینی کرد اما عملا در مجلس نمایندگان آمریکا در این خصوص بین دو لابی یهودی و ارمنی همکاری وجود دارد.

مجموع این عوامل موجب نگرانی شدید ترکیه شده است. چرا که این امکان وجود دارد که با ادامه روند فعلی قطعنامه ۱۰۶ در مجلس نمایندگان به تصویب برسد و درنتیجه حزب عدالت وتوسعه با اولین نمره منفی در کارنامه دولت دوم خود مواجه شود.

موضوعی که می‌تواند موضع ملی گرایان در مقابل حزب عدالت و توسعه که به اسلامگرایی اشتهار دارد، تقویت کند. ضمن اینکه تصویب این قطعنامه راه را برای مسایل دیگر نظیر مطرح شدن مجازات انکارنسل کشی ارامنه، مطرح شدن درخواست غرامت مالی و حقوقی و در نهایت مسایل ارضی از سوی ارمنستان را باز می‌کند.

به‌ویژه اینکه ارمنستان تاکنون قرارداد قارص ۱۹۲۱ (مابین شوروی و ترکیه ) که مرزهای این جمهوری با ترکیه را مشخص کرده به‌رسمیت نشناخته و در بیانیه استقلال ارمنستان نیز از عبارت ارمنستان غربی برای اراضی جنوب شرق ترکیه استفاده شده است.

در چنین شرایطی نیز تصویب قطعنامه ۱۰۶ در کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا با واکنش بسیار تند ترکیه مواجه شده است.

در این راستا عبدالله گل رئیس‌جمهوری ترکیه گفته است که مصوبه کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا درشناسایی نسل کشی ارامنه در دوران عثمانی ازنظر ترکیه بی‌اعتبار است. آنکارا به بهانه برخی از مشورتها، سفیر خود در واشنگتن را به آنکارا فرا خوانده است.

آنکارا همچنین با احضار سفیر آمریکا در ترکیه مراتب اعتراض خود را به اقدام کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا اعلام کرده است. شورای همکاری‌های ترکیه و آمریکا نیز در اعتراض به این مصوبه، نشست این شورا در آمریکا را لغو کرد.

در عین حال سفر فرمانده نیروی دریایی ترکیه به آمریکا نیز لغو شده است. بولنت دنیز رئیس اتحادیه مصرف‌کنندگان ترکیه نیز از مصرف‌کنندگان این کشور خواسته است که از خرید کالاهای آمریکایی خودداری کنند.

تمام این واکنش‌های تند ترکیه یک هدف عمده دارد و آن اینکه دولت بوش با ورود جدی به موضوع مانع طرح قطعنامه ۱۰۶ در صحن مجلس نمایندگان شود و بمانند هفت سال پیش پرونده فعلا بسته شود.

البته این گونه سیاستهای ترکیه قبلا در قبال فرانسه و سوئیس یا کانادا و آرژانتین نتیجه نداده و پیروزی با ارامنه بوده است، اما درخصوص آمریکا و با توجه به نیازمندی که آمریکا به ویژه به موقعیت راهبردی ترکیه دارد، مقامات آنکارا امیدوارند این رویکردشان تأثیر گذار باشد.

در واقع به‌نظر می‌رسد مقامات ترکیه در این خصوص مسیر چندان صحیحی را انتخاب نکردند.

با توجه به اینکه ترکیه همواره در این گونه موارد از برداشتن گامهای عملی خودداری کرده است، این برداشت درمحافل آمریکا وجود دارد که تصویب قطعنامه ۱۰۶ بجز پیامدهای مقطی پیامدهای میان مدت و دراز مدت بر نفوذ و حضور آمریکا در ترکیه نخواهد داشت.

موضوعی که اشتباه محاسباتی مقامات ترکیه را هر چه بیشتر نمایان می‌کند، استمداد ترکها از رژیم و لابی صهیونیستی است. رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه اخیرا طی تماس تلفنی با شیمون پرز نخست وزیر این رژیم خواست تا لابی صهیونیستی درآمریکا در مقابل قطعنامه ۱۰۶ موضع گیری کند.

این در شرایطی است که اساسا لابی صهیونیستی بشدت در عمل از این موضوع حمایت می‌کند. به‌طوری که از سال ۱۹۹۷ مسئله کشتار ۱۹۱۵ ارامنه به عنوان نسل کشی در کتب درسی رژیم صهیونیستی تدریس می‌شود و ارمنستان نیز سال گذشته بنای یادبود هولوکاست را در میدان حلقه‌ای ایروان احداث کرده است.

درواقع این اشتباه ترکیه دقیقا همان اشتباهی است که جمهوری آذربایجان درخصوص مصوبه ۹۰۷ کنگره آمریکا مرتکب شده است.

در شرایطی که مصوبه ۹۰۷ در سال ۱۹۹۲ با حمایت لابی ارمنی و لابی صهیونیستی برای ممنوع کردن کمک‌های مالی بلاعوض آمریکا به جمهوری آذربایجان تصویب شد، باکو همواره با دادن امتیاز به لابی صهیونیستی امیدوار بوده است که این مصوبه لغو شود اما با گذشت پانزده سال این مصوبه لغو نشده است.

با توجه به موضع گیری انفعالی ترکیه، به‌نظر می‌رسد آمریکا نیز با جدیت سیاست فریب و توجیه تراشی را در این خصوص در قبال ترکیه اتخاذ کرده است.

در حال حاضر نیز این‌گونه موضع گیریهای دولت بوش برای فریب افکار عمومی ترکیه و همچنین برای امتیاز گیری از ترکیه در مسایل مهم منطقه‌ای در قبال خارج شدن احتمالی این قطعنامه از دستور کار مجلس نمایندگان اتخاذ می‌شود.

در شرایطی که ترکیه سال گذشته پیشنهاد باز کردن آرشیوهای دولتی و تشکیل کمیته‌ای از کارشناسان و مورخان مستقل برای بررسی ادعاهای کشتار ارامنه و انتشار نتایج آن را داده بود، اقدام اخیر آمریکا نشان داد که واشنگتن از این موضع ترکیه استقبال نمی‌کند.

این موضوعات بهمراه حمایت‌های آمریکا از پ ک ک که اخیرا ابعاد تکاندهنده‌ای از آن به‌ویژه در زمینه تجهیز نظامی پ ک ک منتشر شده است، نشان می‌دهد که برداشت بیش از ۸۲ در صد مردم ترکیه که براساس نظرسنجی‌ها آمریکا را دوست این کشور نمی‌دانند، درست بوده است و آمریکا و رژیم صهیونیستی دشمنان واقعی منافع ملت ترکیه محسوب می‌شوند و از این‌رو انتظار مردم ترکیه آن است که دولت این کشور بجای موضع گیریهای محدود به صدور اطلاعیه، بیانیه و اعتراض، به اقدامات عملی در زمینه تجدید نظر در برخی از قراردادهای اقتصادی سیاسی و نظامی دست زند و حداقل پیشنهاد دنیز بایکال رهبر حزب جمهوریخواه خلق که از قضا از چهره‌های مطرح غربگرا در ترکیه است، مبنی بر تعطیلی موقت، پایگاه اینجرلیک تحقق یابد.