راوی نوشت قامت غمگین ترین غزل

بررسی مجموعه شعر آیینه های ماندگار

«آیینه های ماندگار» عنوان مجموعه سروده های آیینی شاعران کرمانشاه است. این مجموعه شعر به کوشش همت علی اکرادی، توسط دفتر آفرینش های ادبی هنری استان کرمانشاه منتشر شده است. چاپ اول این کتاب در شمارگان ۱۵۰۰ جلد و با قیمت ۱۵۰۰ تومان در اختیار شیفتگان و دلدادگان مکتب نبوی و علوی قرار گرفته است. «آیینه های ماندگار» شامل سروده های آیین ۱۱۳ شاعر نوقلم و کهن قلم کرمانشاهی است که درآن شاعران به طرزی شگرف و در خور تحسین اشعاری در ذکر صفات جمیله خداوند جلیل و مدح و منقبت و مرثیه چهارده معصوم«ع» سروده اند. شعر عاشورایی گنجینه و میراث گرانقدری است که از حماسه پرافتخار عاشورا و امام حسین(ع) و یارانش به ما رسیده است. با تعمق و تأملی در حوادث و وقایع تاریخ اسلام مخصوصاً واقعه درس آموز عاشورا دریچه ای از تعالیم بلند و تعالی بخش و انسان سازمکتب اسلام پیش روی انسان گشوده می شود که می تواند الهام بخش سرود آزادی، آزادگی و انسانیت باشد.

از این منظر شعرای خوش ذوق و نکته سنج ما با الهام پذیری از این حرکت های انسان ساز و بیدارگرانه به زبانها و بیانهای مختلفی احساس و اندیشه ناب و زلال مذهبی خود را به نمایش گذاشته و به آن مجال ظهور و شکوفایی داده اند. ایشان در قالب اشعار آیینی و عاشورایی نغمه عشق و دلباختگی به آستان مبارک و مقدس حضرات معصومین سرداده اند. نغمه هایی دلنواز، هدایتگر و روشنایی بخش که یادآور تاریخ شکوهمند و پرافتخار زندگی ستارگان تابناک آسمان امامت و ولایت می باشد. علی رضا آذربیگ، ایرج قبادی، محسن امیدی، زهره بهزادیان زاد، وحید خواجوی، کیوان روشنی و فرانک شمس از جمله شاعرانی هستند که اشعارشان در این مجموعه آورده شده است. این اشعار در قالبهای مختلف و متنوعی همچون غزل، مثنوی، دوبیتی و شعر نو می باشند. سروده هایی با عناوین ذبیح عشق اثر «منصور رضاوندی»، طرح قیام از «کیوان روشنی»، غنچه های یاس سروده «ملیحه شعبانی» و عصر عاشورا اثر «علی شمس علیزاده» نمونه ای از اشعار عاشورایی این دفتر هستند. دیگر مناسبات و رویدادهای مذهبی همچون واقعه غدیرخم، میلاد حضرت علی(ع)، میلاد حضرت محمد(ص) و میلاد حضرت زهرا (س) نیز از تیررس نگاه شاعرانه این گروه دور نمانده است. به عنوان نمونه در سروده غدیرخم اثر «محمدرضا فتاحی» اندیشه و خیال شاعر با پرواز در آسمان بیکران ولایت به خوشه چینی از فضایل و برکات وجود بی همتای فرمانروای عالم جان و دل امام علی(ع) پرداخته است و در قالب سروده ای تولایی به واقعه عظیم الشأن و تاریخ ساز غدیرخم اشاره نموده است:

عطر گل های بهاری، بوی بستان علی(ع)ست

جلوه ی باغ و چمن ها از گلستان علی(ع)ست

بوی باران گر دلت را می نوازد صبحدم

بوی باران، بوی اشک چشم گریان علی(ع)ست

در غدیرخم پیمبر(ص) گفت با حق پیشگان

کای مسلمانان ولایت بعد من زان علی(ع)ست

همسر زهرای اطهر- نور چشم مصطفاست-

ماه روی فاطمه(س) شمع شبستان علی(ع)ست

مثنوی «زخم عتیق» نمونه ای از یک سروده روایی با مضامین و ترکیباتی تازه و ابتکاری است که روحی تازه به شعر عاشورایی بخشیده است. دراین مثنوی طولانی «محمدسعید میرزایی» وقایع و حوادث عاشورا را به شیوه روایت از زبان و قلم راوی «سوم شخص» بیان می کند و ابزارها و آرایه های خاص ادبی را به تناسب فضا و تصویر موردنظر به کار می گیرد. در این سروده شاعر با مهارت و هنرمندی از آرایه استعاره و تشبیه برای توصیف افراد و حالات آنها بهره برده است:

شوریدگی آن سردرخون تپیده را

یک عمر سر به صخره زدند آبشارها

هر سال در حوالی تحویل داغ تو

سرمی رسند مرثیه خوان جویبارها

همچنین شاعر از تلمیحات و اشارات تاریخی و مذهبی به عنوان پشتوانه ادبی و فرهنگی در سروده اش استفاده نموده است. در این مثنوی لحن حماسی سروده با مضامین و تعبیرات عاشقانه پیوندی عمیق و لطیف خورده که حاصل این ترکیب و تلفیق هنرمندانه ایجاد روح حماسی-تغزلی حاکم بر فضای شعر است. چنانچه در توصیف شهادت حضرت علی اکبر و امام حسین(ع) این فضای ادبی به خوبی ترسیم شده است:

راوی نوشت: قامت غمگین ترین غزل

افتاد پیش چشمه ی «احلی من العسل»

وای این غبار سرکش مجنون از آن کیست؟

آه این کلاهخود پر از خون از آن کیست؟

صحرا و سینه ای که شد آماج نیزه ها

خونین سری که رفت به معراج نیزه ها

از خصوصیات بارز این سروده این است که شاعر علاوه بر ابراز حزن و اندوه قلبی خود در قالب سرودن مرثیه به روایت صحنه به صحنه وقایع و حوادث قبل و بعد از عاشورا می پردازد و این توانمندی که برخواسته از اشراف شاعر بر تاریخ، رخدادها، شخصیت ها، اماکن و منازل و احادیث و روایات مربوطه است ارزش ادبی اثر را چندین برابر نموده است.

از نوسروده های این مجموعه نیز به اشعاری با عناوین «عطر یاد» سروده ناصر گلستانی فرد (در مدح و منقبت امام حسین(ع))، «اگر تو را نشناسند «سروده علی ساویه وند (در مدح و رسای بانوی پاکی و عصمت حضرت زهرا(س)» و سروده «هنوز منتظر» از فاطمه خرمایی «در توصیف انتظار امام عصر(عج)» می توان اشاره نمود.

در پایان می توان گفت از نکات قابل توجه و تأمل در این سروده ها، حضور انسان و جامعه امروز درشعر آیینی است. یعنی گره خوردن آن معارف باحقایق امروزین جامعه، به گونه ای که نوعی پیوند میان دیروز و امروز ایجاد شود و ما بتوانیم آن حقایق را برای مردم عصر خویش قدری ملموس تر و محسوس تر سازیم. شعر مذهبی باید علاوه بر جنبه مدح و منقبت یا مرثیه و عزاداری، جنبه کاربردی تعلیمی و آموزشی نیز داشته باشد یعنی در شهر اندوخته ای برای بهره وری بیشتر مخاطب علاوه بر فیض و بهره روحانی نهفته شده باشد تا بر غنای ادبی و فرهنگی آن افزوده گردد.

فهیمه بافنده