ایده هایی در قامت اختراع

ایده های وی در صنعت بسته بندی جدید, جذاب و قابل تامل است اما شاید برای تولید صنعتی این ایده ها, نیاز به تفکر و تلاش بیشتری باشد

بهنام محمدزاده، جوان ۳۲ ساله ای است که تحصیلات خود را در رشته مکانیک در سطح کارشناسی انجام داده و پس از آن رشته طراحی صنعتی را دنبال کرده است. بهنام عضو انجمن مخترعین کشور است در حالی که ۲۶ اختراع به ثبت رسانده است. از جمله اختراعاتی که وی به ثبت رسانده می توان به تجهیزات ویژه نابینایان، ترازو و کفش نابینایان، غلطک طراحی، قندشکن مدرن، آنتی باکتریال یخچال، آنتی باکتریال نوری، شیرآلات چند منظوره، شعله پوش محافظ جان و... اشاره کرد.

ایده های وی در صنعت بسته بندی جدید، جذاب و قابل تامل است. اما شاید برای تولید صنعتی این ایده ها، نیاز به تفکر و تلاش بیشتری باشد. انگیزه این جوان ایرانی و علاقمندی وی به صنایع مختلف نشان می دهد که با اندکی حمایت و بها دادن به اندیشه این جوانان، می توان ایرانی سربلند، آباد و آزاد داشت.

بهنام محمد زاده هستم. عضو انجمن مخترعین کشور. یکی از اختراعات من طراحی و ساخت درب قوطی فلزی آشامیدنی با یک نی است که در داخل قوطی قرار می گیرد. انگیزه طراحی این اختراع از آن جا شکل گرفت که مشکلات موجود قوطی های فلزی را در بازار مشاهده کردم. بر روی قوطی های آلومینیومی، آلودگی های محیط، آلودگی های دست مغازه دار، گرد و غبار و میکروب های موجود در انبار، انباشته می شود. این آلودگی ها به مرور زمان رسوب می کند و بیشتر می شود و گاهی حتی با شستشو از بین نمی رود.

در اغلب کشورهای دنیا، حتی کشورهای توسعه یافته، فرهنگ استفاده از این نوع نوشدنی ها به شکل سرکشیدن قوطی است یعنی نوشیدن از طریق خود قوطی انجام می شود و قوطی با دهان مصرف کننده در تماس است. من به این فکر افتادم، طحی ابداع کنم که تحت هر شرایطی، دهان و لب مصرف کننده تماسی با نی یا لبه قوطی نداشته باشد. یکی از راه هایی که به ذهنم رسید، این بود که بتوانم یک نی را در داخل قوطی استتار کنم و هنگامی که درب قوطی باز می شود، نی هم بیرون بیاد.

با توجه به نحوه ساخت درب های آسان بازشو و فن آوری تولید آن ها، بهترین راهی که به نظرم رسید این بود که یک نی را از جنسی که بتواند درجه حرارت پرشدن قوطی را تحمل کند و طی شش یا دوازده ماه در مجاورت اسیدسیتریک داخل نوشیدنی تجزیه نشود، انتخاب کردم. این نی از دوناحیه خم شونده است و به صورت حروف L به وسیله یک عدد Clamp زیر درب قوطی نصب و محکم می شود. به دلیل شکل ظاهری این درب پوش، هزینه حمل و نقل آن زیاد می شود و بهترین راه این است که در مجاورت کارخانه تولید نوشیدنی، واحد تولید درب دارای نی راه اندازی شود تا هزینه انتقال به صفر برسد.

زمانی که نی زیر درب مونتاژ شده و توسط Clamp محکم می شود، طی مراحلی استریلیزه شده و سپس وارد خط تولید می شود. پس از پر شدن قوطی توسط دستگاه Seamer بر روی قوطی قرار می گیرد. نی طوری طراحی شده است که وقتی Seamer درب را می آورد و می خواهد روی قوطی ببندد، انتهای نی روی قوس انتهای قوطی قرار می گیرد و اگر کمی جلو باشد، به عقب رانده می شود و در شیار پایین قوطی قرار می گیرد و هیچ تکانی نمی خورد. شیب انتهایی نی موجب می شود که نوشیدنی تا آخرین قطره تخلیه شود. به دلیل وجود Clamp و شیار پایین قوطی که نی در آن قرار دارد، نی نمی تواند در قوطی حرمت کند. Clamp توسط پرسی به برنده درب پرچ می شود.

طول نی به دقت محاسبه شده است تا هم زمان با باز شدن قسمت آسان بازشو که نی بر روی آن سوار است، نی به راحتی خارج شود و نیازی به تماس دست با نی نباشد. قسمت بازشده درب از قوطی جدا نمی شود. در حقیقت برش قسمت آسان بازشو به گونه ی است که مانع از جدایی کامل آن از درب می شود. مصرف کننده تحت هر شرایطی و در حین انجام هر فعالیتی می تواند قوطی را باز کرده و نوشیدنی محتوی آن را به وسیله نی بنوشد. ضمن آن که قسمت آسان بازشو به گونه ای طراحی شده که پس از باز شدن قوطی می توان محتوی آن را داخل لیوان ریخته و مصرف نمود.

ابتکار دیگر مربوط به مقواهای چندلایه است که به طور معمول برای بسته بندی شیر و آب میوه استفاده می شود. نحوه طراحی به این شکل است که پس از عبور مقوا از آب اکسیژنه، توسط تکنولوژی های موجود، درب حاوی نی در جای خود قرار می گیرد. تتراپک در حال طراحی دستگاهی است که بتواند قابلیت افزودن درب های نی دار به مقواهای تتراپک را بیفزاید.

● درب پوش

در مورد ایده درب های نی دار باید اذعان کرد که هنوز تا عملی شدن آن راه درازی باید طی شود و لازم است تا فن آوری جدیدی ارائه گردد و فرهنگ سازی برای استفاده مصرف کنندگان انجام پذیرد.

بخش دیگری از اختراع من که عملی تر است و من روی آن اصرار داشتم و اختراع تکمیلی نیز برای درب پوش های قوطی نوشیدنی دارد، درب پوش و پوشش محافظ آلودگی است. از آن جا که مدت زمان زیادی طول خواهد کشید که کشورهای صاحب تکنولوژی بتوانند سیستمی برای درب های نی دار ابداع نمایند و در حال حاضر توان تولید آن وجود ندارد، برای حفظ بهداشت و ممانعت از آلودگی قوطی های نوشیدنی به فکر راه حلی جدیدی افتادم. صرفه اقتصادی برای تولیدکننده، رضایت مشتری و رعایت بهداشت را در نظر گرفتم. در اختراع اولیه ۶ تکنیک و ۱۱ جنس از مواد متالورژی را ذکر کردم. هدف این بود که درب پوشی ابداع کنم که هم در حالت های پلمپ شده و هم در حالت های بدون پلمپ، بر روی قوطی های آلومینیومی بتواند از ورود هر گونه آلودگی اعم از آلودگی های دست مغازه دار، گرد و خاک، میکروب و ... جلوگیری کند. برای پیاده کردن این ایده، مشکلاتی را که در بازار مشاهده کردم، مدنظر قرار دادم. با اطلاعاتی که جمع آوری کردم به این جمع بندی رسیدم که می توان درب پوش استانداردی برای قوطی های نوشیدنی طراحی کنم.

قوطی های نوشیدنی اشکال و اندازه های متفاوتی دارند. از مواردی که باید مورد توجه قرار می گرفت این بود که در هنگام انبارداری و یا بر روی قفسه فروشگاه ها، درب پوش باید طوری طراحی شود که قوطی ها بتوانند روی هم قرار گیرند. باید مشخص می کردم که چه میزان از لبه قوطی با دهان مصرف کننده در تماس است. آیا برای این طرح نیاز به لیبل وجود دارد یا نه و یا این که می توان درب پوش را با چسب قطره ای بر روی بدنه درب قوطی محکم ساخت یا خیر. ضمن این که به جای چسب می توان از پرس، شرینک، گیره و یا حلقه قفل شونده استفاده کرد. با در نظر گرفتن موارد فوق توانستم درب پوش هایی در چند طرح، طراحی کنم.

به دلیل این که هدف از این کار، ایجاد اطمینان نزد مشتری از عدم ورود آلودگی به نوشیدنی و قسمت هایی است که با دهان مصرف کننده در تماس است، باید از پلمپ درب پوش استفاده کرد. از روش های گوناگون می توانیم پلمپ را ایجاد کنیم. برای این که درب پوش بر روی قوطی بماند، می توانیم به دور آن شرینک بیندازیم. این درب پوش می تواند تا لبه بخش شیب دار بالای یک قوطی نوشیدنی را بپوشاند و سپس به دور آن شرینک کشیده شود. من در چند حالت، زبانه، لبه و قلاب طراحی کردم که مشتری به وسیله آن بتواند پلمپ را باز کند. حالت دیگری هم برای پلمپ این درب پوش وجود دارد. ما می توانیم در ۳ نقطه با توجه به تکنیک درب پوش های پلاستیکی PET، اتصال جزیی ایجاد کنیم که با یک فشار جزیی توسط مصرف کننده، باز می شود. این قسمت دارای آج است که اصطکاک لازم برای اعمال فشار را فراهم می آورد. حالت دیگری که وجود دارد این است که از چسب های قطره ای که مورد استفاده برای چسباندن نی پلاستیکی بر روی کارتن های مقوایی است، استفاده شود.

از این درب پوش به عنوان فضایی برای درج نام برند و یا دیگر اطلاعات مورد نیاز، استفاده کنیم. بحث زبانه های درب پوش قفل شونده بسیار مهم است. ساده ترین کاری که یک کارخانه دار می تواند انجام بدهد، این است که دستگاهی بگذارد تا درب پوش را روی قوطی بگذارد و از شرینک، چسب یا پلمپ استفاده نکند. در همین اندازه هم برای رعایت بهداشت کار بزرگی انجام گرفته است. در اروپا هم چنین کاری انجام نشده است. استفاده از این درب پوش وابسته به میزان ریسک پذیری یک تولیدکننده است.

۹۵ درصد کسانی که قوطی های ۵۰۰ تا ۵۵۰ تومانی پپسی یا کوکاکولا را مصرف می کنند، حاضر هستند، ۵۰ تومان هزینه بیشتری بپردازند اما از سلامت و بهداشت کامل قوطی اطمینان حاصل کنند. بازار این نوشیدنی ها با نوشیدنی های ۲۰۰ تومانی متفاوت است و مصرف کنندگان خاصی دارد. بحث توجیه اقتصادی این درب پوش را انجام دادم. با توجه به جمیع جهات استفاده از این درب پوش ها اقتصادی است و به سود کارخانه است. این کار برای جلب مشتری بسیار اثرگذار است.

برای قرار گرفتن قوطی ها روی یکدیگر، درب پوس باید دارای فرورفتگی در لبه بالایی باشد و مقداری پله داشته باشد که ته قوطی بالایی روی سر قوطی پایینی بنشیند. روی قوطی های ۲۲۰ میلی لیتری که به شکل قوطی های رانی هستند، لبه ای را مشاهده می کنید که برای تسهیل Seam شدن درب روی قوطی است. ما درب پوشی را که می خواهیم بر روی قوطی قرار بگیرد از هر جنسی که باشد، باید دارای لبه باشد. اولا درب پوش باید ۱ سانت یا ۸ میلی متر پایی تر از لبه قوطی را که لب با آن در تماس است، بپوشاند. دوما زبانه، قلاب، گیره یا دستگیره ای روی درب پوش باشد تا مشتری هنگام استفاده بتواند به راحتی آن را باز کند در غیر این صورت باز کردن درب پوش به ویژه برای خانم ها بسیار سخت خواهد بود.

از مواد مختلف می توان برای تولید درب پوش استفاده کرد، مثل نشاسته ذرت یا سیب زمینی که چون قابلیت زیست تخزیب پذیر بودن دارند و قابل تجزیه هستند، ملاحظات زیست محیطی نیز در آن مورد توجه قرار می گیرد. این درب پوش ها نیز دارای قابلیت چاپ است.

در پایان در مورد ایده درب پوش ها، چون در مورد آن تحقیقات زیادی کردم و شاید ۳، ۴ سال اطلاعات در مورد آن کسب کرده ام، برای من مثل روز روشن است که نبودن درب پوش روی قوطی های آلومینیومی به راحتی می تواند حتی باعث مرگ مصرف کننده شود. فرض کنیم که قوطی در انباری باشد یا حتی در قفسه فروشگاه ها، اگر فضله موش و آلودگی های آن روی درب پوش قرار گیرد، ممکن است باعث مرگ مشتری شود. توجه به این مسایل و بهداشت درب قوطی و بدنه قوطی که در تماس با دهان مصرف کننده است، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. کاری که من انجام دادم این بوده است که این مشکلات را بین مغازه دار و مشتری تا کارخانه یعنی از تولید تا مصرف، برطرف کرده ام. ما باید این فرهنگ را ایجاد کنیم و قدمی در راه سلامت و بهداشت جامعه برداریم.

صحبت هایی با شرکت های زمزم و خوشگوار مشهد(کوکاکولا) برای پیاده کردن این طرح انجام داده ام و تا ۸۰ درصد جواب مثبت گرفتم و امیدوارم به تولید برسد. برای اجرایی شدن این طرح در این شرکت ها نیاز به دستگاهی وجود دارد که بتواند به صورت روزانه حداقل ۳۰ تا ۴۰ هزار و حداکثر ۱۰۰ هزار درب پوش را بر روی قوطی آلومینیومی قرار بدهد.

این ابتکارات و اختراعات به مدت ۲۰ سال به نام من به ثبت رسیده است. شرط لازم برای آن که بتوان یک اختراع را پس از ۲۰ سال تمدید کرد، تکمیل و به روز کردن یک ایده جدید است. به این معنی که پس از ۲۰ سال باید آن را کاملا اصلاح کرده و تکنیک های آن را پیشرفته کنم تا باز هم در اختیار من باشد. این باعث می شود همواره در اندیشه اصلاح و بهبود کیفیت ابتکارات باشم.