سه شنبه, ۱۸ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 7 May, 2024
مجله ویستا

نقش بهبود وضع اقتصادی در توسعه كشور


نقش بهبود وضع اقتصادی در توسعه كشور

خیلی ها معتقدند جامعه سالم در بستر وضعیت اقتصادی مناسب شكل می گیرد ورای اینكه جمله مذكور درست است یا نه , هیچگاه بشر در طول تاریخ نتوانسته نقش مهم اقتصاد در زندگی و جامعه خود را انكار كند

مبانی‌ متضاد دو مكتب‌ فكری‌ دنیا حول‌ محور مواجهه‌ با مسائل‌ اقتصادی‌ شكل‌ گرفته‌ است‌. مكاتب‌ سوسیالیستی‌ حول‌ محور عدالت‌ اقتصادی‌ و اجتماعی‌، از نقش‌ مهم‌ اقتصاد به‌ عنوان‌ زیربنا اندیشه‌ اقتصادی‌ چپ‌ را از سایر مكاتب‌ متمایز می‌كند. از سوی‌ دیگر مكتب‌ لیبرالیسم‌ با آوردن‌ كلماتی‌ همچون‌ اقتصاد باز خصوصی‌سازی‌ و رقابت‌ در عرصه‌ سرمایه‌داری‌ دیدگاهی‌ متفاوت‌ با همتای‌ آرمان‌خواه‌ خود داشت‌. غرض‌ از طرح‌ این‌ مباحث‌ پرداختن‌ به‌ مكاتب‌ فكری‌ و سیاسی‌ در دنیای‌ كنونی‌ نیست‌، بلكه‌ مقصود اهمیت‌ وافر وضعیت‌ اقتصادی‌ عوام‌ بر جامعه‌ خود است‌. در طول‌ تاریخ‌ كشورهای‌ بسیاری‌ با قدرت‌ حاكمه‌یی‌ خودكامه‌ وجود داشتند كه‌ در زمان‌ خود هیچكس‌ در مخیله‌ خود نابودی‌ آنان‌ را تصور نمی‌كرد اما نابسامانی‌ اقتصادی‌ و تنگناهای‌ شدید معیشتی‌ از قدرت‌ آنان‌ كاست‌ و حكومت‌شان‌ را سست‌ نمود تا آنجا كه‌ اكنون‌ دیگر نشانی‌ از آنها و حتی‌ همفكرانشان‌ نمی‌توان‌ یافت‌.در دهه‌ ۵۰ میلادی‌ كمونیست‌ شوروی‌ و متعلقاتش‌ چنان‌ در عرصه‌ سیاسی‌ و اقتصادی‌ جهان‌ آن‌ روز می‌تاختند كه‌ كمتر كسی‌، زوال‌ كمونیست‌ را در آن‌ روزگار پیش‌بینی‌ می‌كرد. اما به‌ گفته‌ كارشناسان‌ اقتصاد سیاسی‌، یكی‌ از مهمترین‌ دلایل‌ فروپاشی‌ كمونیست‌ در دهه‌ ۹۰، اعمال‌ سیاست‌های‌ غلط‌ اقتصادی‌ سران‌ كشورهای‌ كمونیستی‌ بود. نمونه‌ بارز آن‌ وضعیت‌ اسف‌بار اقتصادی‌ و معیشتی‌ مردم‌ شوروی‌ تا سال‌ ۱۹۹۰ بود.

در واقع‌ یكی‌ از دلایل‌ مهم‌ فروپاشی‌ شوروی‌ آن‌ روز را می‌توان‌ نارضایتی‌ مردم‌ از وضعیت‌ دشوار اقتصادی‌ آن‌ روزگار بیان‌ كرد. به‌ همین‌ جهت‌ هم‌اكنون‌ در كشورهای‌ غربی‌ دنیا شاهد ارایه‌ تسهیلات‌ ویژه‌ اقتصادی‌ از سوی‌ دولتمردان‌ به‌ مردم‌ هستیم‌. اجرای‌ بیمه‌های‌ همگانی‌، پرداخت‌ حقوق‌ به‌ بیكاران‌ (بیمه‌ بیكاری‌)، پرداخت‌ هزینه‌های‌ درمانی‌ مردم‌ توسط‌ دولت‌ كه‌ معمولا از طریق‌ شركت‌های‌ بیمه‌ و به‌ صورت‌ همگانی‌ اجرا می‌شود و دهها موارد دیگر نشان‌دهنده‌ یكی‌ از شرایط‌ حكومت‌های‌ دموكراتیك‌ است‌.در ایران‌ نیز شاهد ارایه‌ تسهیلات‌ ویژه‌ برای‌ كاهش‌ هزینه‌های‌ مردم‌ هستیم‌. طرح‌ اجرای‌ بیمه‌ همگانی‌ سالهاست‌ كه‌ در دستور كار دولتمردان‌ كشور قرار داشته‌ و موفقیت‌های‌ نسبی‌ نیز برای‌ دولت‌ به‌ همراه‌ آورده‌ است‌. گرچه‌ ارایه‌ انواع‌ بیمه‌های‌ موجود از سوی‌ دولت‌ نتوانسته‌ از میزان‌ سنگین‌ بار شرایط‌ بد اقتصادی‌ بكاهد اما مسوولان‌ با نگرشی‌ ژرف‌ و اصلاحاتی‌ اساسی‌ می‌توانند بیمه‌های‌ موجود را فراگیرتر و كارآمدتر جلوه‌ دهند.از سوی‌ دیگر همواره‌ دولت‌ برای‌ ارایه‌ بسیاری‌ از كالاهای‌ موردنیاز مردم‌ یارانه‌های‌ هنگفتی‌ هزینه‌ كرده‌ است‌. متاسفانه‌ به‌ گفته‌ وزیر رفاه‌ تاكنون‌ این‌ یارانه‌ها به‌ دلیل‌ هدفمندنبودنشان‌ نیز نتوانسته‌ آن‌ طور كه‌ باید از فشار اقتصادی‌ موجود بر طبقه‌ كم‌درآمد جامعه‌ بكاهد.یكی‌ از موارد اصلاحی‌ در توزیع‌ یارانه‌ها، هدفمندكردن‌ آنهاست‌. طوری‌ كه‌ اكنون‌ این‌ طرح‌ در دستور كار وزارت‌ رفاه‌ قرار دارد. به‌ نظر می‌رسد مسوولان‌ و دولتمردان‌ باید هرچه‌ سریعتر طرح‌های‌ خود را به‌ مرحله‌ اجرا نزدیك‌ كنند. بسیاری‌ از این‌ طرح‌ها نیز به‌ مرحله‌ اجرا درآمده‌، اما به‌ دلایلی‌ هنوز در سطح‌ گسترده‌ اعمال‌ نمی‌شود. بسیاری‌ از روانشناسان‌ معتقدند كه‌ از وضعیت‌ اقتصادی‌

مردم‌ در یك‌ جامعه‌ می‌توان‌ سلامت‌ روانی‌ آنان‌ را تشخیص داد. در واقع‌ هر چه‌ وضعیت‌ اقتصادی‌ مردم‌ بهتر و از شرایط‌ مالی‌ خود خشنودتر باشند، سلامت‌ روانی‌ آنها در وضعیت‌ مناسب‌تری‌ قرار دارد. جامعه‌شناسان‌ بر این‌ باورند كه‌ توسعه‌ اقتصادی‌ و بهبود وضعیت‌ اقتصاد یك‌ جامعه‌ زمانی‌ تحقق‌ پیدا می‌كند كه‌ مردم‌ جامعه‌ گرفتار وضع‌ معیشتی‌ نباشند. یعنی‌ مشكل‌ معیشتی‌ نداشته‌ باشند. به‌ گفته‌ كارشناسان‌، هم‌اكنون‌ به‌ واسطه‌ همین‌ شرایط‌ معیشتی‌ بد، شاهد افزایش‌ آسیب‌هایی‌ همچون‌ گسترش‌ فحشا، روی‌ آوردن‌ مردم‌ به‌ اعتیاد و بروز ناهنجاری‌های‌ رفتاری‌ در بین‌ آحاد مردم‌ هستیم‌. دكتر امان‌الله‌ قرایی‌ مقدم‌ در این‌ باره‌ می‌گوید: دولت‌ باید با اصلاح‌ سیستم‌ یارانه‌ها، به‌ توزیع‌ مناسب‌ ثروت‌ در سطح‌ جامعه‌ بپردازد و سطح‌ امكانات‌ بیمه‌یی‌ و تامین‌ اجتماعی‌ را افزایش‌ دهد. در حال‌ حاضر بسیاری‌ از مردم‌ توان‌ پرداخت‌ هزینه‌های‌ بیمارستانی‌ و درمانی‌ را ندارند و به‌ دلیل‌ این‌ مشكلات‌ دچار انواع‌ ناهنجاری‌های‌ روحی‌ و جسمی‌ می‌شوند.

این‌ امر تاؤیر زیادی‌ در پایین‌ آمدن‌ میزان‌ بهره‌وری‌ و عقب‌افتادگی‌ اقتصادی‌ كشور دارد.وی‌ با انتقاد از سیاست‌های‌ اقتصادی‌ دولت‌ در حمایت‌ از یارانه‌ها به‌ شیوه‌ كنونی‌ می‌افزاید: در حال‌ حاضر بودجه‌ زیادی‌ صرف‌ یارانه‌های‌ اقتصادی‌ می‌شود، در این‌ حالت‌ شهروندان‌ انگیزه‌ خود را برای‌ فعالیت‌ اقتصادی‌ از دست‌ می‌دهند و تن‌پرور می‌شوند. از طرفی‌ به‌ دلیل‌ نبود فرصت‌های‌ شغلی‌ مناسب‌، آمار بیكاری‌ بالا است‌ و انرژی‌ نسل‌ جوان‌ به‌ دلیل‌ بیكاری‌ هدر می‌رود.قرایی‌ مقدم‌ معتقد است‌ تا زمانی‌ كه‌ عناصر فرهنگی‌ و اجتماعی‌ مردم‌ تكامل‌ پیدا نكند پیشرفت‌ اقتصادی‌ حاصل‌ نخواهد شد. او با اشاره‌ به‌ تجربه‌ كشورهای‌ خارجی‌ در این‌ مورد تصریح‌ می‌كند. پیشرفت‌ اقتصادی‌ ژاپن‌ مرهون‌ عناصر فرهنگی‌ و اجتماعی‌ مردم‌ این‌ كشور بود . اگر مقایسه‌یی‌ بین‌ كره‌ شمالی‌ و كره‌ جنوبی‌ صورت‌ گیرد، ایدئولوژی‌ حاكم‌ ماركسیستی‌ در كره‌ شمالی‌ موجب‌ سرخوردگی‌ و انزوای‌ اجتماعی‌ و سیاسی‌ شهروندان‌ شد و عقب‌ افتادگی‌ آن‌ كشور را به‌ دنبال‌ داشته‌ است‌. بنابراین‌ تا روحیه‌ خوشبینی‌ به‌ آینده‌ و اعتماد عمومی‌ در آحاد مردم‌ كشوری‌ وجود نداشته‌ باشد، جامعه‌ پیشرفت‌ نمی‌كند.مصطفی‌ اقلیما، آسیب‌ شناس‌ اجتماعی‌ در تبیین‌ مشكلات‌ اقتصادی‌ و تاثیر آن‌ بر وضعیت‌ روانی‌ خانواده‌ها می‌گوید: وضعیت‌ بد اقتصادی‌ روح‌ و روان‌ خانواده‌ها را دچار نابسامانی‌ كرده‌ است‌. فرو ریختن‌ ارزش‌ها، از بین‌ رفتن‌ هنجارها، بروز انواع‌ بیماری‌های‌ روانی‌ و نابهنجاری‌های‌ رفتاری‌ از عوارض‌ وضعیت‌ بد اقتصادی‌ خانواده‌ها است‌. در چنین‌ شرایطی‌ بهداشت‌ روانی‌ افراد جامعه‌ به‌ خطر می‌افتد و مردم‌ دچار پریشانی‌ روحی‌ می‌شوند.امروزه‌ دیده‌ می‌شود كه‌ بسیاری‌ از مردم‌ آرمانگرا شده‌اند و به‌ دنبال‌ اتوپیا می‌گردند. این‌ مساله‌ نشان‌ می‌دهد كه‌ شرایط‌ موجود مردم‌ را از واقعیت‌های‌ جامعه‌ دور كرده‌ است‌. او با بیان‌ اینكه‌ بیشترین‌ فشار شرایط‌ بد اقتصادی‌ به‌ مردان‌ نان‌آور خانواده‌ وارد می‌شود، می‌افزاید: مردی‌ كه‌ نمی‌تواند خرج‌ خانواده‌ خود را تامین‌ كند دچار انواع‌ و اقسام‌ ناراحتی‌های‌ روحی‌ و روانی‌ می‌شود.در حال‌ حاضر بیشتر مردان‌ سرپرست‌ خانوار از ناراحتی‌هایی‌ چون‌ تندخویی‌، خستگی‌، درماندگی‌، یاس‌ و ناامیدی‌ از آینده‌ رنج‌ می‌برند و در مواردی‌ نیز خودكشی‌ می‌كنند.

هم‌اكنون‌ با توجه‌ به‌ نظرات‌ كارشناسان‌ اقتصادی‌ و اجتماعی‌ بخوبی‌ می‌توان‌ به‌ اهمیت‌ وضعیت‌ اقتصادی‌ بر میزان‌ توسعه‌ جوامع‌ پی‌ برد. به‌ هر حال‌ دولتمردان‌ با ایجاد اشتغال‌ و برقراری‌ عدالت‌ اجتماعی‌ از راهكارهای‌ كوتاه‌مدت‌ و میان‌ مدت‌ و همچنین‌ با اصلاح‌ و بهبود سطح‌ تامین‌ اجتماعی‌ و خدمات‌ درمانی‌، هدفمند كردن‌ یارانه‌ها و كاهش‌ جمعیت‌، زمینه‌ بهبود وضعیت‌ اقتصادی‌ خانواده‌ها را فراهم‌ كند.

وحید شریفی‌