بررسی مشکلات روزنامه ها و مطبوعات محلی

در این مقاله به بررسی وضعیت کنونی مطبوعات محلی در شهرستان خوی و استان آذربایجان غربی و مشکلات آنها پرداخته شده است

خوی این دیار آرمیده در آذربایجان، زادگاه و زیستگاه مردان بزرگ و نام آوری در تمام زمینه ها اعم از فرهنگی، سیاسی، دینی و هنری بوده که می توان از مرجع عالیقدر جهان تشیع مرحوم آیت الله العظمی خوئی نام برد. همچنین دیگر بزرگان علم، معرفت و اندیشه چه در گذشته و حال دیار بنیانگذاران بسیاری از تحولات علمی و فرهنگی است و اهل قلم این استان همواره چهره های شاخص و نامداری از صاحبان قلم، فکر و اندیشه کشور بوده اند، به طوری‌‏که، آیا می توان روزنامه نگار و حتی روزنامه خوان فهیم و آگاهی را یافت که از کنار نام علامه شیخ شهاب الدین محمد خویی و محمد امین ریاحی، مهدی خان آقاسی، یحیی رحیمی و غیره بی تفاوت بگذرد و یا از نشریات قدیمی خوی بهره نبرده باشد.

● گیر افتادن در چنبره مشکلات:

خوی با این پیشینه قوی در حوزه فرهنگ، این روزها در حوزه مطبوعات اصلا روزهای خوشی را سپری نمی کند. در حالیکه بالغ بر ۲۰نشریه در این استان منتشر می شود، مطالب آنها در حد نازل و به صورت نامرتب انتشار می یابد، دلیل آن چیست؟ مدیر مسوول یکی از نشریات معتقد است: وقتی مدیران مطبوعات محلی مجبور باشند برای تامین هزینه ها ۵۰ درصد صفحات نشریه را به آگهی اختصاص دهند و به علت در اختیار نداشتن امکانات فنی و حتی خبرنگار ۵۰ درصد بقیه را نیز به خبرهای روابط عمومی اختصاص دهند، بی شک موفق نیستند و نقشی در عرصه فرهنگی استان ندارند.

وی می افزاید: وقتی اکثریت نشریات محلی نه ستون یادداشت مدیر مسوول یا سردبیر داشته باشد و نه ستونی ویژه از اظهارنظر خوانندگان، وجودش چه تاثیری بر فرهنگ عمومی جامعه دارد؟ و چه ارتباطی می تواند با مردم برقرار کند؟ این‌‏گونه است که مردم این نشریات را هرگز نخریده و روز انتشار و توزیع آنها را هم نمی خواهند بدانند.

اما عده ای از کارشناسان، مطبوعات محلی را خبر نامه‌ای می‌پندارند که فقط خبری از محدوده فعالیت خود منتشر می‌کنند و گروهی دیگر هم آن‌‏را در حد آگهی نامه ثبتی و حصر و احضار متهم، می‌پندارند؟ به راستی چرا؟

یکی دیگر از دوستان نگارنده که کارشناس ارشد علوم ارتباطات اجتماعی است و زمانی در نشریه محلی مشغول فعالیت بوده است، در این مورد می گوید: مسوولان نشریات محلی در چنبره مشکلات از مشکل کاغذ گرفته تا طراحی، چاپ و توزیع گیر افتاده اند.

وی با اشاره به اینکه مدیران مطبوعات محلی تحمل یکدیگر را ندارند، معتقد است: نشریات محلی از لحاظ کمی رشد قابل ملاحظه ای داشته اند، اما از نظر کیفی طبق نظر مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها نتوانستند به بخشی از وظایف خود از جمله وظایف نظارتی خوب عمل کنند.

به باور این نویسنده، با حضور نیروهای متخصص و کارآزموده به طور حتم نیمی از مشکلات مطبوعات محلی بر طرف می شود.

محمد مهدی میرجلیلی، عضو سابق انجمن علوم ارتباطات دانشگاه آزاد بر این اعتقاد است که هنوز مدیران برخی از مطبوعات محلی به اهمیت جایگاه مطبوعات پی نبرده‌اند.

وی هزینه بالای چاپ آگهی در نشریات محلی را موجب رونق نیافتن مطبوعات محلی می‌داند و می‌گوید: مطبوعات محلی به رغم تیراژ کم و نامنظمی که دارند برای تبلیغات هزینه‌های بالایی را دریافت می‌کنند. اصحاب جراید باید به جامعه و شهر اهمیت دهند و مشکلات، کمبودها و عقب ماندگی ها را به خوبی بررسی و بیان کنند و در متن کار باشند که فعالیت مطبوعات در این قالب، می‌تواند جامعه هدف را به خوبی پوشش دهد.

در زمینه مطبوعات ابتدا باید جامعه هدف را مشخص کرد و باید دانست مخاطبین واقعی مطبوعات چه کسانی هستند و اگر اقشار خاص نظیر جامعه دانشگاهیان و افراد بی‌سواد را کنار بگذاریم حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد از مردم جامعه هدف را در مطبوعات تشکیل می‌دهند و مد نظر هستند.

متاسفانه مطبوعات استان آذربایجان‌غربی جامعه هدف را نمی‌شناسند و راه‌های فرهنگ سازی کامل را هیچ کدام نمی‌دانند و به جای اینکه مشکلات و نیازهای جامعه هدف را پوشش دهند فقط موضوعات خاصی را بیان می‌کنند .

اصحاب جراید در بحث سیاسی بعد از سه قوه قضائیه، مجریه و مقننه مطبوعات رکن چهارم می باشند ولی از نظر فرهنگی و اجتماعی حکم معلم را دارند که به جامعه آموزش می‌دهند و فرهنگی سازی می‌کنند.

اما متاسفانه اغلب، نشریات در خدمت قشر خاصی از جامعه که صاحبان سرمایه را تشکیل می‌دهند، هستند و مجبورند برای تداوم حیات نشریه خود به آنها بچسبند و مخاطبین واقعی که روزنامه ها را از دکه‌ها می‌خرند به نوعی فراموش شده‌اند چون این افراد نمی‌توانند در تامین هزینه های چاپ نشریات دخیل باشند بنابراین ارتباط مطبوعات با جامعه هدف قطع شده است. اگر نشریات از نظر مالی به خوبی تغذیه شوند و در این زمینه دغدغه ای نداشته باشند می توانند بهتر و اصولی تر کار خود را انجام دهند.

دولت باید مطبوعات محلی را از لحاط مالی کاملاً حمایت کند تا با این اقدام زمینه خوب کار کردن برای آنها فراهم شود اما اگر نتوانستند وظیفه ذاتی خود را ایفا نمایند، لازم است با آنها برخورد جدی شود

عدم برخورداری از کیفیت مطلوب حرفه ای دوعلت دارد اول مربوط به عدم حمایت مالی است اگر بخواهیم در استان مطبوعات خوب و تاثیر گذار محلی داشته باشیم باید شاهد افزایش حمایت دولت باشیم که تقریباً صفر است البته کاغذ به نشریات داده می‌شود اما دردی را دوا نمی‌کند.

مطبوعات را دولت یا احزاب باید حمایت کنند مطبوعات از جنس مولفه های سیاسی هستند وقتی می‌گوئیم مطبوعات رکن چهارم دموکراسی است یعنی اینکه نشریات کارکرد سیاسی - اجتماعی دارند اما در استان بدلیل اینکه احزاب حرفه‌ای عمل نمی کنند شاهد سیاست‌‌ورزی حرفه‌ای نیستیم به همین دلیل علی رغم اینکه بعضاً توانمندی مالی هم دارند از مطبوعات حمایت نمی‌کنند.

احزاب ترجیح می دهند سرمایه گذاری به صورت سنتی انجام شود و لی حاضر نیستند در طول زمان با سرمایه گذاری در حوزه مطبوعات همسو به جلب افکار عمومی به سمت خود بپردازند این متاثر از عدم سیاست ورزی حرفه‌ای است.

علت دوم عدم برخورداری از کیفیت مطلوب حرفه‌ای که به نوعی از دلیل اول هم ناشی می‌شود عدم وجود روزنامه نگاران حرفه‌ای است طبیعتاً وقتی در حوزه مطبوعات با مشکلات مالی مواجه هستیم مدیران مطبوعات امکان سرمایه‌گذاری برای پرورش روزنامه‌نگاران حرفه ای را ندارند که در اینجا نهادهای صنفی و اداره کل ارشاد نقش تعیین‌کننده‌ای دارند و باید در توزیع آگهی های دولتی عدالت را رعایت کنند.

یکی دیگر از ضعف‌های مطبوعات محلی نداشتن روزنامه است؛ نشریه‌ای که هر روز خبرهای استان را پوشش دهد در استان وجود ندارد که این یکی از ضعف های عمده مطبوعات به شمار می آید.

پی در پی به نشریات متعدد مجوز چاپ داده می شود که نبودن یک نظارت و ارزشیابی کامل باعث شده عده‌ای به کیفیت اهمیت ندهند و فقط به دنبال کسب درآمد باشند. مطبوعات در استان به یک کمیته ارزشیابی نیاز دارند تا نشریات در رفع نقاط ضعف و بسط نقاط قوت خود تلاش بیشتری داشته باشند.

یکی از دلائل و مشکلات مطبوعات تامین هزینه سنگین چاپخانه است که باعث شده عده‌ای فقط دنبال منابع اقتصادی باشند اما نشریاتی هم که از لحاظ مادی تامین هستند باز هم به کیفیت توجه نمی کنند و در اینجاست که جای خالی کمیته نظارت احساس می‌شود.

کمیته نظارت بر مطبوعات باید متشکل از نمایندگان ارشاد، خانه مطبوعات، نمایندگان رسانه ها و یکی دو کارشناس روزنامه نگاری باشد تا عملکرد نشریات را مورد بررسی قرار دهد.

نداشتن سیستم توزیع مناسب در هفته نامه‌ها مشکل دیگری است؛ هر نشریه‌ای به شکل و شیوه خود، کار توزیع را انجام می‌دهد اما توزیع باید به صورت صنفی با یک سیستم منظم انجام شود. سیستم توزیع آگهی اداری مناسب نیست بر این کار هم باید نظارت بیشتری اعمال شود.

حامد کاظم زاده خوئی