خاورمیانه قلب اقتصاد و سیاست دنیا

خاورمیانه اهمیت خود را در سیاست جهانی مدیون موقعیت جغرافیایی خود، به عنوان پلی بین دریای مدیترانه و اقیانوس هند است. مناطق مهمی چون کانال سوئز، دریای سرخ و خلیج فارس نیز در …

خاورمیانه اهمیت خود را در سیاست جهانی مدیون موقعیت جغرافیایی خود، به عنوان پلی بین دریای مدیترانه و اقیانوس هند است. مناطق مهمی چون کانال سوئز، دریای سرخ و خلیج فارس نیز در این منطقه قرار گرفته اند. به علاوه راه مستقیم روسیه به اقیانوس هند و دریای مدیترانه می تواند فقط از این منطقه بگذرد و بالاخره خاورمیانه قسمتی از راه اروپا به هندوستان، آسیای جنوب شرقی و آسیای دور را تشکیل می دهد.‏

ویژگیهای منحصر به فرد این منطقه باعث شد تا این منطقه نبض و قلب اقتصاد استعمار پیر جهان یعنی انگلستان باشد. بر این اساس بود که خاورمیانه پس از جنگ جهانی دوم به مرکز رقابتهای بین المللی تبدیل شد.‏‎ ‎عوامل مهم و ویژگیهایی که این منطقه را به صفحه اول رقابتهای بین المللی تبدیل کرده و قدرتهای بزرگ با محور آمریکا برای توسعه نفوذ و تسلط بر آن تلاش می کنند عبارتند از: ‏

۱-‏‎ ‎موقعیت استراتژیک جغرافیایی

۲- محل ظهور سه دین بزرگ اسلام، مسیحیت و یهودیت

۳-‏‎ ‎فراگیربودن دین مبین اسلام در منطقه

۴-‏‎ ‎منابع و ذخایر غنی انرژی، نفت و گاز

۵-‏‎ ‎پل ارتباطی تجاری سه قاره جهان

۶-‏‎ ‎پیشینه تاریخی و مذهبی و قرار گرفتن مکانهای بزرگ و مقدس مسلمانان

۷-‏‎ ‎تنوع نظامهای سیاسی، ایدئولوژیکی (پادشاهی، سنتی، جمهوری)‏

۸-‏‎ ‎تعارضات قومی، مذهبی، منازعات و افراطی گریهای مذهبی

۹- وابستگی اکثر کشورها به قدرتهای بزرگ

۱۰-‏‎ ‎محل تاسیس سازمانهای بین المللی و منطقه ای تاثیرگذار (اوپک، جنبش عدم تعهد و‎( ... ‎

۱۱-‏‎ ‎مرز مشترک زمینی و دریایی کشورها با هم

منطقه خاورمیانه و منطقه شمال آفریقا درصدزیادی از ذخایر اثبات شده نفت جهان را در خود جای داده اند. همچنین بیش از نیمی از منابع گاز دنیا در این منطقه قرار دارد.

در همین سال منطقه خلیج فارس به همراه منطقه شمال آفریقا ظرفیت زیادی از تولید نفت جهان را در اختیار داشتند. این میزان ذخایر نفتی و هزینه های نسبتاً پایین تولید آن ثابت می کند که منطقه های خاورمیانه و شمال آفریقا دستکم تا سال ۲۰۱۵ ظرفیت بسیار بالایی در تولید نفت خواهند داشت. آژانس اطلاعات انرژی ایالات متحده آمریکا ‏‎(ای آی آ) ‎برآورد می کند که تا سال ۲۰۱۵، روی هم رفته چهار کشور عربستان، عراق، امارات متحده، کویت و ایران حدود ۱۰ میلیون بشکه از ۹/۱۷ میلیون بشکه در روز، ظرفیت اضافی تولید نفت مورد نیاز جهان را به خود اختصاص خواهند داد. لذا بحث تولید انرژی و امنیت آن تمام فضای فکری اقتصاد اروپا را به خود مشغول کرده است. ‏

اینکه در سال‏های اخیر درباره امنیت انرژی در سطح‏ بین المللی سخن گفته می‏شود، دلیلش وابستگی آن به‏ اوضاع سیاسی جهان است. نمی‏توان آن را از اوضاع سیاسی‏ جهانی جدا کرد و این موضوعی تفکیک ناپذیر است. با توجه‏ به وجود تشنج در دنیا،امروزه از لزوم امنیت انرژی بسیار سخن گفته می‏شود،از سوی دیگر جایگاه و نقش نفت در جهان این زمینه را ایجاد کرده که بیشترین مناقشات بر سر آن‏ پیش آید. زیرا بدون نفت صنعت امکان پیشرفت نخواهد داشت. در دنیای کنونی ارتش یعنی نفت،راه یعنی نفت، علم یعنی نفت. سرنوشت دنیا را نفت رقم می‏زند. در یک‏ کلام باید گفت نفت هسته تمدن جدید است.‏

موج بیداری کشورهای عربی اسلامی منطقه خاورمیانه، اروپا و آمریکا را از طریق عوامل مختلف به لحاظ سیاسی تحت تاثیر قرار داده است که از اهم این عوامل می‌توان به تاثیر بر مدیریت کانون‌های بحران بین‌المللی، تاثیر بر موقعیت و جایگاه اروپا در معادلات بین‌المللی، تأثیرگذاری بر نظام توزیع قدرت بین‌المللی و همچنین تاثیر بر شرایط سیاسی و اقتصادی خاورمیانه به عنوان یکی از کلیدی‌ترین مناطق جهان اشاره کرد. در نهایت، موج بیداری در کشورهای عربی اسلامی موجب شده تا تمامی معادلات سیاسی و آینده نگری‌های اروپا و آمریکا در مورد خاورمیانه برهم بخورد و یا با شکست مواجه شود. چرا که امروزه خاورمیانه جدید یا خاورمیانه بزرگ تجلی و ظهور مشهودی یافته است.