گام های موفق آفریقا قاره سیاه در سالی که گذشت

سال ۲۰۰۵ برای مردم کشورهای آفریقا, سالی پر از بیم و امید بود در این سال, مردم آفریقا بیش از هر زمان دیگری از کمک های خارجی بهره بردند

موضوع ویژه اجلاس سران کشورهای «عضو گروه۸» در سال ۲۰۰۵ میلادی به بررسی راهکارهای توسعه در آفریقا اختصاص داشت و برای اولین بار، رؤسای ۷ کشور آفریقایی (الجزایر، اتیوپی، غنا، نیجریه، سنگال، تانزانیا و آفریقای جنوبی) در اجلاس گروه۸ شرکت کردند. در این سال و در جریان برگزاری اجلاس مذکور، طرح جامع کمک به آفریقا موسوم به «گزارش کمیسیون آفریقا» به تصویب رسید. براساس گزارش کمیسیون آفریقا، میزان کمک های اعضای گروه ۸ تا سال ۲۰۱۰ میلادی با ۲۵ میلیارد دلار افزایش، به ۵۰ میلیارد در سال خواهد رسید و بدهی های کشورهای فقیر این قاره نیز بخشوده خواهدشد.

براساس این طرح، رشد اقتصادی در قاره آفریقا تا سال ۲۰۱۵ دو برابر خواهدشد و سرمایه گذاری داخلی و بین المللی در آفریقا رشد چشمگیر خواهدیافت.

از بعد سیاسی نیز سال ۲۰۰۵ برای مردم آفریقا، سال نسبتاً مثبتی بود. در این سال، دولت و شورشیان جنوب سودان در ژانویه سال ،۲۰۰۵ پیمان تاریخی صلح را در «نایروبی» امضا کردند و به طولانی ترین جنگ داخلی قاره آفریقا که در طول ۲۱ سال بیش از ۶ میلیون کشته و بی خانمان برجای گذاشت، پایان دادند. هرچند، مرگ «جان گارانگ» رهبر سابق شورشیان و معاون اول جدید رئیس جمهوری در مدت زمان کوتاهی پس از امضای پیمان صلح، نگرانیهایی را به وجود آورد. اما گروههای مختلف سودانی، پایبندی خود را به مفاد این پیمان تاریخی و تقویت روند صلح به نمایش گذاشتند. منطقه دریاچه های بزرگ نیز که پیش ازاین منشأ اصلی بحرانهای بخشی از قاره آفریقا به حساب می آمد، دراین سال، صحنه اقدامات مؤثری برای تقویت صلح وثبات بود.

- روآندا، ۱۰ سال پس از نسل کشی که نزدیک به ۸۰۰ هزار قربانی گرفت، اکنون روند بازسازی و آشتی ملی را درپیش گرفته است.

- بوروندی که مناقشات مشابهی را تجربه کرده است، با برگزاری همه پرسی قانون اساسی، انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری به چندین سال درگیریهای قومی پایان داد.

- در جمهوری دموکراتیک کنگو نیز مردم این کشور پس از گذشت بیش از ۳۰ سال جنگ داخلی و آشوب برای نخستین بار پای صندوق های رأی رفتند و به قانون اساسی جدید رأی دادند. همچنین قرار است در چندماه آینده، انتخابات ریاست جمهوری در کنگو برگزار شود.

- یکی دیگر از تحولات مهم قاره آفریقا در سال گذشته میلادی، برگزاری انتخابات در لیبریا بود. در این انتخابات، برای نخستین بار، یک زن درطول تاریخ قاره کهن آفریقا به سمت ریاست جمهوری این کشور برگزیده شد.

- تلاش برای تشکیل دولت در سومالی و همچنین حل مسالمت آمیز بحران ساحل عاج وانتخاب نخست وزیر دوره انتقالی این کشور را نیز می توان از دیگر رویدادهای مثبت قاره آفریقا در سال ۲۰۰۵ به شمار آورد.

- در گینه بیسائو، «نینو ویرا» که حدود ۳۰ سال پیش با کودتا قدرت را در دست گرفته بود، پس از چندین سال کناره گیری از قدرت، در سال ۲۰۰۵ با شرکت در انتخابات به عنوان رئیس جمهوری گینه بیسائو انتخاب شد.

- برگزاری انتخابات مسالمت آمیز ریاست جمهوری تانزانیا و زنگبار (انتخابات ریاست جمهوری در زنگبار با کمترین تنش برگزارشد) و انتخابات مجلس و انتخابات سنا در زیمبابوه و همه پرسی قانون اساسی در کنیا از دیگر نکات مثبت پرونده سال ۲۰۰۵ قاره پهناور آفریقا است.

از منظر روابط جمهوری اسلامی ایران با کشورهای آفریقایی نیز سال گذشته میلادی، سال پرباری به حساب می آید. سفر «سیدمحمد خاتمی» رئیس جمهور سابق به ۷ کشور آفریقایی نقطه عطفی در روابط جمهوری اسلامی ایران و قاره آفریقا به شمار می رود.

در ابتدای سال ۲۰۰۵ میلادی، ستاد آفریقا در وزارت امورخارجه کشورمان تصویب کرد به منظور کمک به توسعه آفریقا و افزایش روابط اقتصادی میان جمهوری اسلامی ایران و کشورهای آفریقایی، مبلغ ۳۰۰ میلیون دلار اعتبار دراختیار کشورهای آفریقایی قرارگیرد. درهمین سال، یکی از بزرگترین قراردادهای همکاری مخابراتی کشورمان با شرکت مخابراتی MTN از کشور آفریقای جنوبی به امضا رسید و این شرکت به همراه شرکت ایرانی «ایران سل» به عنوان اپراتور دوم تلفن همراه در ایران شناخته شد.

در عین حال، در سال ۲۰۰۵ بسیاری از کشورهای آفریقایی با اتخاذ مواضع همسو درمجامع بین المللی به پیشبرد اهداف سیاست خارجی کشورمان در زمینه های مختلف کمکهای شایانی کردند. پیشرفتها در قاره آفریقا فقط به موضوعاتی سیاسی، بین المللی و روابط با جمهوری اسلامی ایران محدود نمی شود، بلکه در بعد اقتصادی نیز پیشرفتهای فوق العاده ای در قاره پهناور آفریقا در سال ۲۰۰۵ صورت گرفته است. هرچند، مانند سالهای گذشته، کمک های توسعه ای کشورهای خارجی و تعهد کشورهای ثروتمند جهان برای بخشش بدهیهای کشورهای فقیر آفریقا در رشد اقتصادی آفریقا بی تأثیر نبوده، اما گزارشهای نهادهای بین المللی حاکی از آن است که بهبود مدیریت و افزایش درآمدهای حاصل از فروش نفت و جذب گردشگران خارجی مهمترین نقش را در رشد و توسعه اقتصادی آفریقا داشته است. گزارش نهادهای مالی بین المللی نشان می دهد رشد اقتصادی آفریقا در سال ۲۰۰۵ استثنایی بوده و به رقم بی سابقه بیش از ۵ درصد رسیده است. تردیدی نیست که تداوم رشداقتصادی امید به آینده ای بهتر را برای آفریقا نوید می دهد. لازم به ذکر است قاره پهناور آفریقا در سال ،۲۰۰۵ شاهد ناکامیها و نکات منفی فراوانی نیز بوده است. در زمینه مسائل زیست محیطی و بهداشتی، مالاریا و ایدز مهمترین معضل قاره آفریقا هستند. هرچند، در سال ،۲۰۰۵ از سرعت رشد بیماری ایدز در قاره آفریقا کاسته شد، اما این بیماری همچنان در آفریقا بیداد می کند، به نحوی که طبق آمارهای جهانی، بیش از ۳۰ درصد مردم کشورهای جنوب آفریقا آلوده به ویروس HIV هستند.

به علاوه، فقر گسترده و فراگیر، هنوز مهمترین معضل اقتصادی در قاره آفریقا به حساب می آید.

از بعد سیاسی نیز آفریقا در این سال، شاهد نکات منفی فراوانی بود. آفریقای جنوبی به عنوان مهمترین کشور این قاره، پرتنش ترین سال را از زمان فروپاشی رژیم آپارتاید تجربه کرد، به نحوی که در ماههای پایانی سال «تابوامبکی» رئیس جمهوری آفریقای جنوبی معاون خود «ژاکوب زوما» را (که مهمترین نامزد انتخابات آتی ریاست جمهوری این کشور نیز به حساب می آمد) از کار برکنار کرد و زوما در دادگاهی به جرم فساد مالی و اخلاقی مورد محاکمه قرارگرفت.

در کنیا نیز پس از رأی مردم به عدم تغییر قانون اساسی، رئیس جمهوری این کشور دولت را منحل کرد و دولت جدیدی تشکیل داد. لازم به ذکر است رئیس جمهوری کنیا در تشکیل دولت جدید با مشکلات فراوانی مواجه شد و بسیاری از اعضای دولت تا مدتها از حضور در آن سرباز می زدند. ناآرامیها و شورشهای پی درپی در ساحل عاج، استمرار آشوب در «دارفور» سودان و وسعت یافتن تنشهای چاد و سودان که دو کشور را تا مرز جنگ پیش برد، نکات منفی قابل تأمل دیگری در پرونده سال ۲۰۰۵ قاره آفریقا به شمار می روند. یکی دیگر از مشکلات آفریقا در سال ۲۰۰۵ _ مانند سالهای گذشته _ سوءمدیریت و تلاش برای ماندن برسر قدرت با توسل به شیوه های غیردموکراتیک مانند تغییر قانون اساسی و زندانی کردن مخالفان بوده است. «یوری موسووینی» رئیس جمهوری اوگاندا در سال ۲۰۰۵ با تغییر قانون اساسی، راه را برای انتخاب خود به عنوان رئیس جمهوری اوگاندا برای سومین دوره متوالی هموار کرد. در همین سال، انتخابات ریاست جمهوری در گابن و بورکینافاسو برگزارشد و رؤسای جمهور این دو کشور بار دیگر در سمت خود باقی ماندند تا وقفه ای در دوران نزدیک به ۳۰ ساله زمامداری شان صورت نپذیرد. در کشور توگو نیز با مرگ «ایاده مای» (رئیس جمهور پیشین) برخلاف قانون اساسی، پسرش جانشین او شد. «ایاده مای» پسر زمانی که با مخالفتهای شدید اتحادیه اروپا و اتحادیه آفریقا مواجه شد، با برگزاری انتخابات، خود را رئیس جمهوری قانونی توگو دانست. درمجموع و با درنظرگرفتن جمیع جهات مثبت و منفی، این گونه می توان نتیجه گیری کرد که در سال ،۲۰۰۵ قاره آفریقا موفقیت چشمگیری درجهت تقویت نهادهای دموکراتیک و ایجاد صلح وثبات، افزایش سرمایه گذاری خارجی و رشد اقتصادی داشته، به گونه ای که جهان نسبت به آینده این قاره امیدوارتر شده است. به همین دلیل، ادامه این روند می تواند در سالهای آتی بر کاهش فقر، کنترل ایدز، کاهش درگیریها و توسل به شیوه های دموکراتیک تأثیرات خوبی برجای بگذارد.

بهزاد محمدی