مالاریا، نشانه‌ها و درمان

مالاریا عامل بسیار شایع تب در کشورهای گرمسیری است. شروع بیماری با خستگی، ضعف و سردرد، درد بدن و تب است که دقیقا شبیه بیماری‌های ویروسی معمولی مثل سرماخوردگی است.
تب‌های شدید …

مالاریا عامل بسیار شایع تب در کشورهای گرمسیری است. شروع بیماری با خستگی، ضعف و سردرد، درد بدن و تب است که دقیقا شبیه بیماری‌های ویروسی معمولی مثل سرماخوردگی است.

تب‌های شدید و دوره‌ای که در برخی موارد به بالای ۴۰ درجه می‌رسد، قبل از شروع درمان در بیماران وجود دارند به طوری که بیمار هر سه روز یک بار دچار تب شدید و لرز می‌شود که چند ساعت ادامه دارد و سپس بهبودی پیدا می‌کند. این افزایش درجه حرارت در واقع یک مکانیسم دفاعی برای از بین بردن انگل مالاریاست، زیرا در دمای زیاد انگل‌ها کشته می‌شوند. مکانیسم دفاعی دیگر بدن فعال شدن طحال در به دام انداختن گلبول‌های سرخ آلوده است، به این ترتیب در بیماری مالاریا طحال بزرگ شده و با از بین رفتن گلبول‌های سرخ آلوده بیمار دچار کم‌خونی می‌شود.

نکته جالبی در مالاریا وجود دارد و آن این که در کشورهای آفریقایی برخی بیماری‌های خونی مثل کم‌خونی داسی‌شکل (که در آن گلبول‌های سرخ به شکل داسی هستند) و تالاسمی‌ها شایع‌تر هستند. علت این است که این نوع کم‌خونی باعث مقاومت در مقابل نوع کشنده مالاریا می‌شود و بنابراین در بستر زمان افرادی که این انواع کم‌خونی را داشته‌اند بیشتر زنده مانده و زندگی کرده‌اند.

مشکل مهمی که در بیماران دچار نوع بدخیم مالاریا (فالسی پاروم) ایجاد می‌شود، این است که گلبول‌های سرخ آلوده زائده‌ای پیدا می‌کنند که باعث چسبیدن آنها به جدار رگ‌ها و به یکدیگر می‌شود و این موضوع باعث بند آمدن خون در رگ‌ها می‌شود.

بسته شدن رگ‌های مغزی در مالاریا که باعث خواب‌آلودگی و کما می‌شود، عارضه مهم و اصلی مالاریای فالسی پاروم است. از عوارض دیگر مالاریا افت قند خون است که بخصوص در بچه‌ها و خانم‌های باردار ایجاد عارضه و مرگ می‌کند. بخصوص این که در حال حاضر داروی «کینین» که در درمان مالاریای مقاوم استفاده می‌شود، نیز خود باعث افت قند می‌شود. انگل مالاریا علاوه بر انسداد رگ‌های مغزی باعث بسته شدن رگ‌های جفت در خانم‌های باردار می‌شود و منجر به کوچک ماندن جنین و زیاد شدن مرگ دوران جنینی و نوزادی می‌شود.

تشخیص بیماری مالاریا با دیدن انگل در لام خون محیطی است. لام خون به معنی پخش کردن یک قطره خون روی یک شیشه مستطیلی شکل است که بعد از رنگ‌آمیزی آن را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کنیم. وقتی براساس علائم خیلی به بیماری مشکوک باشیم حتی اگر یک بار لام خون منفی بود، باید در روزهای بعد آن را تکرار کنیم.

درمان بیماری مالاریا در انواع خوش خیم با داروهایی مثل «کلروکین» طی یک دوره چند روزه انجام می‌شود. متاسفانه در حال حاضر انواع بدخیم مالاریا به بسیاری از داروها مقاوم هستند؛ البته داروهایی مثل «آرتزونات» و «مفلوکین» برای درمان این دسته از بیماران به بازار آمده است.

دکتر رضا کریمی