برزیل بازی افتتاحیه و یک طلسم کابوس وار

جام جهانی ۲۰۱۴ فردا شب با دیدار برزیل و کرواسی آغاز می‌شود. گرچه برای کروات‌ها حضور در دیدار افتتاحیه جام جهانی تازگی دارد، اما برزیلی‌ها برای پنجمین بار است که طی ۲۰ دوره برگزاری این رویداد مهم، در بازی افتتاحیه شرکت می‌کنند.

تاکنون هشت بار جام جهانی با دیدار تیم میزبان افتتاح شده است، اما هیچ گاه اتفاق نیفتاده میزبانان در نخستین بازی جام شکست خورده باشند. از طرفی این‌که برزیل هم هیچ گاه در دیدارهای افتتاحیه جام جهانی شکست نخورده، در نوع خودش جالب است. به هر حال دیدارهای افتتاحیه گاهی با شگفتی‌هایی همراه بوده که آخرین آنها شکست فرانسه مقابل سنگال در جام جهانی ۲۰۰۲ است. هواداران فوتبال کمی قبل از آن را هم خوب به خاطر دارند؛ جایی که آرژانتین در افتتاحیه جام جهانی ۱۹۹۰ با یک گل مغلوب، شیرهای رام نشدنی فوتبال آفریقا، یعنی کامرون شد. اما برزیلی‌ها سه دیدار افتتاحیه را با پیروزی پشت سر گذاشتند و فقط یک بار مقابل یوگسلاوی سابق با تساوی متوقف شدند. با این حال هواداران فوتبال در برزیل باید نگران یک طلسم شصت و چهار ساله باشند. در چهار دوره قبلی جام‌جهانی که تیم ملی برزیل در دیدار افتتاحیه حضور داشته در نهایت قهرمان نشده است.

اولین و البته تلخ‌ترین آنها به سال ۱۹۵۰ برمی‌گردد که برزیل همچون امسال میزبان جام جهانی بود. آنها دیدار افتتاحیه را در حضور ۸۲ هزار تماشاگر با ۴ گل از مکزیک بردند اما در دیدار فینال، در شرایطی که با یک تساوی قهرمان می‌شدند، در حضور بیش از ۱۷۰ هزار تماشاگر در ورزشگاه غول پیکر ماراکانا مغلوب اروگوئه شدند. بعد از آن برزیل در دیدارهای افتتاحیه جام جهانی ۱۹۵۴، ۱۹۷۴ و ۱۹۹۸ هم حضور داشت اما بهترین عنوانش نایب‌قهرمانی جام جهانی ۹۸ بود که البته باتوجه به شکست تحقیر آمیز ۳ بر صفر مقابل فرانسه در فینال، لطف چندانی نداشت.

اولین افتتاحیه

حالا دیگر همه آنهایی که فوتبال را دوست دارند می‌دانند طرح برگزاری رقابت‌های جام جهانی را ژول ریمه، رئیس وقت فیفا در بیست و هشتم می‌۱۹۲۸ روی کاغذ آورد تا رقابت‌هایی که حالا دنیا را به تسخیر خود درآورده است، به‌طور رسمی از سال ۱۹۳۰ برگزار شود.

آن زمان چون اروگوئه صاحب مدال طلای دو المپیک قبلی بود و قصد داشت جشن صدمین سالگرد استقلالش را برگزار کند به‌عنوان میزبان نخستین دوره این بازی‌ها انتخاب شد. این انتخاب البته دردسرهای زیادی به همراه داشت. دوری اروگوئه از اروپا باعث شد بسیاری از کشورهای اروپایی زیر بار هزینه‌های سفر به این کشور نروند. جالب آنکه تا دو ماه قبل از نخستین دوره جام جهانی هم هیچ‌یک از کشورهای اروپایی حاضر به اعزام تیم نشده بودند، اما در نهایت با اصرارهای ژول ریمه فرانسه، بلژیک، رومانی و یوگسلاوی به قبول این سفر رضایت دادند. به این ترتیب نخستین دوره با حضور چهار تیم اروپایی و ۹ تیم از آمریکای جنوبی و آمریکای شمالی برگزار شد.

بعد از انتخاب اروگوئه به‌عنوان میزبان، دیگر تصمیم مهم انتخاب تیم‌های برگزارکننده بازی افتتاحیه بود؛ این‌که نخستین بازی جام جهانی را کدام تیم‌ها برگزار کنند، تصمیم چالش برانگیز دیگر بود. در این میان به پاس تلاش‌های ژول ریمه فرانسوی که خود رئیس فیفا هم بود، تیم ملی فرانسه به‌عنوان یکی از برگزارکننده‌های دیدار افتتاحیه انتخاب شد و قرعه کشی مشخص کرد که مکزیک باید مقابل این تیم صف آرایی کند. البته آن زمان تصمیم گرفته شد دیدار دو تیم آمریکا و بلژیک همزمان با دیدار فرانسه و مکزیک برگزار شود تا نخستین دوره جام جهانی دو دیدار افتتاحیه داشته باشد. به این ترتیب روز یکشنبه سیزدهم جولای ۱۹۳۰ یا به عبارتی بیست و دوم تیر ۱۳۰۹، نخستین دیدارهای افتتاحیه جام جهانی برگزار شد؛ فرانسه ـ مکزیک در حضور ۴۴۴۴ نفر در استادیوم پوکیتوس و آمریکا و بلژیک در حضور ۱۸ هزار و ۳۴۶ نفر در استادیوم پارک سنترال اروگوئه.

فرانسه ۴ بر یک مکزیک را برد و آمریکا هم مقابل بلژیک به پیروزی ۳ بر صفر رسید اما نخستین گل اولین دوره جام جهانی که اولین گل تاریخ جام‌های جهانی هم بود به نام لوسین لورنت فرانسوی نوشته شد که در دقیقه ۱۹ دروازه مکزیک را باز کرد. البته هیچ یک از چهار تیم فرانسه، مکزیک، آمریکا و بلژیک در آن دوره به دیدار فینال نرسیدند تا برگزاری دیدار افتتاحیه برای آنها بد یمن باشد.

افتتاحیه خوش یمن برای ایتالیا

چهار سال بعد ایتالیا اولین تیمی نام گرفت که هر دو دیدار افتتاحیه و اختتامیه جام جهانی را برگزار کرد. با تلاش‌های بنیتو موسولینی نخست وزیر وقت ایتالیا، میزبانی دومین دوره جام جهانی به این کشور چکمه‌ای‌پوش رسید. البته موسولینی آن زمان به بهانه استفاده ابزاری از این رویداد، میزبانی جام جهانی را گرفت اما برای مردم ایتالیا به‌عنوان نخستین کشور اروپایی که هم میزبان جام جهانی شدند و هم جشن قهرمانی برپا کردند، به سالی فراموش نشدنی تبدیل شد. ایتالیا در حضور ۱۳ هزار تماشاگر در ورزشگاه ناسیونال شهر رم دیدار افتتاحیه آن جام جهانی را ۷ بر یک از آمریکا برد و در نهایت هم با پیروزی ۲ بر یک مقابل چک‌واسلواکی سابق قهرمان شد. به این ترتیب آمریکا هم اولین تیمی لقب گرفت که در دو دیدار افتتاحیه متوالی بازی کرد. فیفا تا آن زمان معیار مشخصی برای تعیین تیم‌های دیدار افتتاحیه نداشت. به همین دلیل با وجود قهرمانی ایتالیا در جام جهانی ۱۹۳۴ و میزبانی فرانسه در جام جهانی ۱۹۳۸، دیدار افتتاحیه سومین دوره جام جهانی را دو تیم آلمان و سوئیس برگزار کردند؛ دیداری که در حضور ۲۷ هزار و ۱۶۲ نفر در ورزشگاه پارک دوپرنس پاریس برگزار شد و با تساوی یک بر یک به پایان رسید. البته آن بازی به دلیل تساوی، پنج روز بعد دوباره تکرار شد که این بار سوئیس ۴ بر ۲ آلمان را شکست داد.

شروع خوب؛ پایان کابوس وار

بعد از وقفه‌ای شانزده ساله برزیل به عنوان میزبان جام‌جهانی ۱۹۵۰، دیدار افتتاحیه آن تورنمنت را برگزار کرد و توانست مکزیک را با ۴ گل شکست دهد. ویژگی آن دیدار افتتاحیه حضور ۸۲ هزار نفر در ورزشگاه ماراکانا بود تا افتتاحیه چهارمین دوره جام جهانی به عنوان یکی از پرتماشاگرترین افتتاحیه‌های ادوار مختلف جام جهانی لقب بگیرد. برزیلی‌ها در آن سال همچون ایتالیای ۱۹۳۴، علاوه بر افتتاحیه، دیدار اختتامیه را هم برگزار کردند اما در حضور ۱۷۱ هزار تماشاگر خودی به اروگوئه باختند تا بزرگترین افسوس فوتبالی تاریخ را برای از دست رفتن آن قهرمانی خورده باشند.

چهار سال بعد در ۱۹۵۴ هم دو تیم برزیل و مکزیک برگزار کننده دیدار افتتاحیه بودند. آنها این بار به این دلیل که به قید قرعه در گروه یک قرار گرفتند دیدار افتتاحیه جام جهانی سوئیس را برگزار کردند تا برای اولین‌بار در دو دوره متوالی دیدار افتتاحیه تکرار شود. البته همزمان با این دیدار که با برتری ۵ بر صفر برزیلی‌ها به پایان رسید، سه دیدار یوگسلاوی ـ فرانسه، اروگوئه ـ چکسلواکی و اتریش ـ اسکاتلند هم برگزار شد تا این جام جهانی چهار بازی افتتاحیه داشته باشد.

فیفا در جام جهانی ۱۹۵۸ تصمیم گرفت همچون دو جام جهانی ۱۹۳۴ و ۱۹۵۰، جام جهانی را با حضور تیم میزبان برگزار کند. به این ترتیب سوئد میزبان در نخستین بازی جام به مصاف مکزیک رفت و این تیم را در حضور ۴۵ هزار تماشاگر خودی ۳ بر صفر شکست داد.

با وجود این جام جهانی ۱۹۶۲، همچون جام جهانی ۱۹۵۴ با انجام چهار بازی همزمان آغاز شد که پرتماشاگرترین آن دیدار تیم شیلی، میزبان جام جهانی و سوئیس بود؛ دیداری که در حضور ۶۵ هزار تماشاگر شیلیایی در ورزشگاه ناسیونال شهر سانتیاگو برگزار و با برتری ۳ بر یک شیلی به پایان رسید.

در سه دیدار دیگر اروگوئه ۲ بر یک مقابل کلمبیا، برزیل ۲ بر صفر مقابل مکزیک و آرژانتین یک بر صفر مقابل بلغارستان به پیروزی رسیدند تا باز هم نام مکزیک در دیدارهای افتتاحیه به چشم بخورد.

رسم برگزاری افتتاحیه جام جهانی با حضور تیم میزبان، با یک دوره وقفه، دوباره در جام جهانی ۱۹۶۶ به اجرا درآمد و تیم ملی انگلیس در نخستین بازی جام در ورزشگاه ویمبلی لندن به مصاف اروگوئه رفت. آن دیدار از دو جهت در تاریخ این رقابت‌ها ثبت شد؛ اول به عنوان پرتماشاگرترین دیدار افتتاحیه با حضور ۸۷ هزار و ۱۴۸ نفر و دوم به این سبب که برای اولین بار دیدار افتتاحیه بدون گل به پایان رسید. ۱۹ روز بعد انگلیس در دیدار فینال، آلمان را شکست داد تا پس از ۳۲ سال، تیمی که دیدار افتتاحیه را برگزار می‌کرد قهرمان جام جهانی شود.

پرتماشاگرترین افتتاحیه

جام جهانی ۱۹۷۰ مکزیک هم با دیدار تیم میزبان و شوروی سابق آغاز شد و برای دومین دوره متوالی افتتاحیه جام جهانی گلی در بر نداشت اما رکورد تعداد تماشاگر برای همیشه شکسته شد؛ ۱۰۷ هزار و ۱۶۰ نفر در ورزشگاه آزتک این بازی را از نزدیک تماشا کردند.

چهار سال بعد برزیل به عنوان قهرمان جام جهانی ۱۹۷۰، دیدار افتتاحیه جام جهانی ۱۹۷۴ را برگزار کرد. این قانون که قهرمان هر دوره دیدار افتتاحیه دور بعد را برگزار کند از سال ۱۹۷۰ به اجرا درآمد، اما انگار طلسم تساوی‌های بدون گل دست بردار دیدارهای افتتاحیه نبود. این بار دیدار برزیل و یوگسلاوی با تساوی بدون گل به پایان رسید.

جالب آن‌که این طلسم را آلمان هم نتوانست به عنوان قهرمان جام جهانی ۱۹۷۴، در دیدار افتتاحیه جام جهانی ۱۹۷۸ بشکند و برای چهارمین بار متوالی دیدار افتتاحیه بدون گل مساوی شد؛ آلمان صفر ـ لهستان صفر.

اولین شگفتی

افتتاحیه جام جهانی ۱۹۸۲ اسپانیا را آرژانتین، مدافع عنوان قهرمانی و بلژیک برگزار کردند. بعد از ۲۰ سال دیدارهای افتتاحیه گل داشت و برای اولین بار جام جهانی با یک شگفتی آغاز شد؛ شکست آرژانتین در دیدار افتتاحیه. آرژانتینی‌ها با یک گل مغلوب بلژیک شدند.

روند ناکامی تیم‌های قهرمان در دیدارهای افتتاحیه دوره بعدی، با توقف ایتالیا مقابل بلغارستان در دیدار افتتاحیه جام جهانی ۱۹۸۶ ادامه پیدا کرد. این دیدار در حضور ۹۶ هزار تماشاگر حاضر در ورزشگاه آزتک مکزیکوسیتی یک ـ یک مساوی شد.

اما یکی از خاطره‌انگیزترین دیدارهای افتتاحیه، دیدار افتتاحیه جام جهانی ۱۹۹۰ بود؛ جایی که آرژانتین، قهرمان جام جهانی ۱۹۸۶ در نخستین دیدار جام، مقابل تیم ۹ نفره کامرون یک بر صفر شکست خورد. آرژانتین با وجود این شکست تا دیدار فینال پیش رفت اما در دیدار اختتامیه هم یک بر صفر مقابل آلمان باخت.

بعد از ۳۰ سال که قهرمانان دوره قبل، در دیدار افتتاحیه متوقف می‌شدند، آلمان به این طلسم خاتمه داد و بولیوی را در دیدار افتتاحیه جام جهانی ۱۹۹۴ یک بر صفر شکست داد. چهار سال بعد برزیل هم در دیدار افتتاحیه جام جهانی ۱۹۹۸ مقابل اسکاتلند ۲ بر یک پیروز شد، اما در دیدار افتتاحیه جام جهانی ۲۰۰۲ برای سومین بار یک شگفتی رقم خورد و فرانسه، مدافع عنوان قهرمانی در نخستین دیدار جام با یک گل مقابل سنگال شکست خورد.

بعد از آن، تصمیم فیفا درباره دیدارهای افتتاحیه جام جهانی تغییر کرد تا بار دیگر دیدارهای افتتاحیه با حضور تیم‌های میزبان برگزار شود. در جام جهانی ۲۰۰۶ آلمان در نخستین بازی جام ۴ بر ۲ کاستاریکا را شکست داد و چهار سال بعد در جام جهانی آفریقای جنوبی هم تیم میزبان در نخستین بازی جام مقابل مکزیک به تساوی یک ـ یک رسید.

تمام دیدارهای افتتاحیه جام جهانی

جام جهانی ۱۹۳۰: فرانسه ۴ ـ مکزیک یک‌/‌ ورزشگاه پوکیتوس اروگوئه‌/‌ تماشاگر ۴۴۴۴ نفر

جام جهانی ۱۹۳۴: ایتالیا ۷ ـ آمریکا یک‌/‌ ورزشگاه ناسیونال ایتالیا‌/‌ تماشاگر ۱۳۰۰۰ نفر

جام جهانی ۱۹۳۸: آلمان یک ـ سوئیس یک‌/‌ ورزشگاه پارک دو پرنس فرانسه‌/‌ تماشاگر ۲۷۱۶۲ نفر

جام جهانی ۱۹۵۰: برزیل ۴ ـ مکزیک صفر‌/‌ ورزشگاه ماراکانای برزیل‌/‌ تماشاگر ۸۲۰۰۰ نفر

جام جهانی ۱۹۵۴: برزیل ۵ ـ مکزیک صفر‌/‌ ورزشگاه چارمیلز سوئیس‌/‌ تماشاگر ۱۳۰۰۰ نفر

جام جهانی ۱۹۵۸: سوئد ۳ ـ مکزیک صفر‌/‌ ورزشگاه راسوندای سوئد‌/‌ تماشاگر ۴۵۰۰۰ نفر

جام جهانی ۱۹۶۲ : شیلی ۳ ـ سوئیس یک‌/‌ ورزشگاه ناسیونال شیلی‌/‌ تماشاگر ۶۵۰۰۰ نفر

جام جهانی ۱۹۶۶: انگلیس صفر ـ اروگوئه صفر‌/‌ ورزشگاه ویمبلی انگلیس‌/‌ تماشاگر ۸۷۱۴۸ نفر

جام جهانی ۱۹۷۰ : مکزیک صفر ـ شوروی سابق صفر‌/‌ ورزشگاه آزتک مکزیک‌/‌ تماشاگر ۱۰۷۱۶۰ نفر

جام جهانی ۱۹۷۴: برزیل صفر ـ یوگسلاوی صفر‌/‌ ورزشگاه ولفشتادیوم آلمان‌/‌ تماشاگر ۶۲۰۰۰ نفر

جام جهانی ۱۹۷۸: آلمان صفر ـ لهستان صفر‌/‌ ورزشگاه مونومنتال آرژانتین‌/‌ تماشاگر ۶۷۵۷۹ نفر