مشورت , پشتیبان خانواده

اصولا مردمی که کارهای مهم خود را با مشورت و صلاح اندیشی یکدیگر انجام می دهند, کمتر گرفتار لغزش می شوند به عکس, افرادی که گرفتار استبداد رای هستند و خود را بی نیاز از افکار دیگران می دانند, هرچند از نظر فکری فوق العاده باشند, بازهم اغلب گرفتار اشتباه های جبران ناپذیر می شوند, از این گذشته استبداد رای, افکار را متوقف می سازد و استعدادهای آماده را نابود می کندو به این ترتیب بزرگ ترین سرمایه های انسانی یک ملت از دست می رود

پیغمبراکرم اسلام(ص) برای این که مسلمانان را به اهمیت مشورت متوجه سازد تا آن را جزو برنامه های اساسی زندگی خود قرار دهند و از سوی دیگر نیروی فکر و اندیشه را در افراد پرورش دهد، در زمینه مسائل عمومی مسلمانان جلسه مشاوره تشکیل می داد و به ویژه برای رای افراد صاحب نظر ارزش خاصی قائل بود تا آن جا که گاهی به احترام آن ها از رای خود صرف نظر می کرد، چنان که نمونه آن در جنگ «احد» اتفاق افتاد و می توان گفت که یکی از عوامل موفقیت پیامبراکرم(ص) در پیشبرد اهداف اسلامی همین بود.از پیامبراکرم(ص) نقل شده است که فرمود: «هنگامی که زمام داران شما، نیکان شما باشند و توانگران شما سخاوتمندان و کارهای نیک با مشورت انجام گیرد، در این موقع روی زمین، از زیر زمین برای شما بهتر است (یعنی شایسته حیات و زندگی هستید) ولی اگر زمام دارانتان بدان و ثروتمندان افراد بخیل باشند و در کارها مشورت نکنید، در این صورت زیرزمین از روی آن برای شما بهتر است.»

● با چه اشخاصی باید مشورت کرد؟

مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه قم به این موضوع پرداخته است. مسلم است که هرکس نمی تواند طرف مشورت قرار گیرد، زیرا گاه بعضی از اشخاص نقاط ضعفی دارند که مشورت با آن ها مایه بدبختی و عقب افتادگی است و از این بابت در روایات خاندان عصمت و طهارت برای مشاوران صفات و ویژگی هایی ذکر شده است. از امام صادق(ع) نقل شده است: مشورت تحقق نمی گیرد مگر با شرایطش و اگر کسی آن شرایط را نداند، در مشورت ضرر می کند.

پس اولین آن ها عبارت است از این که مستشار عاقل باشد و دومین شرط این است که آزادمرد و متدین باشد و شرط سوم عبارت است از این که مستشار دوست حقیقی باشد و شرط چهارم عبارت است از این که بتوانی او را از امور پنهانی خود آگاه کنی و علم آن نسبت به موضوع مانند علم خودت باشد. از امام صادق(ع) نقل شده است: «مشورت کنید در پیش آمدها (از) کسانی که می ترسند از پروردگارشان».از امیرالمومنین(ع) نقل شده است که فرمود: ( با سه طایفه مشورت نکن) «با افراد بخیل مشورت نکن زیرا تو را از بخشش و کمک به دیگران باز می دارند و از فقر می ترسانند ( و نیز) با افراد ترسو مشورت نکن زیرا آن ها تو را از انجام کارهای مهم باز می دارند (و همچنین) با افراد حریص مشورت نکن که آن ها برای جمع آوری ثروت و یا کسب مقام، ستمگری را درنظر تو جلوه گر می سازند.»

از امام صادق (ع) نقل شده است: «مشورت نکن با کسی که استبداد رای دارد.»

● نتایج مشورت:

اصولا مردمی که کارهای مهم خود را با مشورت و صلاح اندیشی یکدیگر انجام می دهند، کمتر گرفتار لغزش می شوند به عکس، افرادی که گرفتار استبداد رای هستند و خود را بی نیاز از افکار دیگران می دانند، هرچند از نظر فکری فوق العاده باشند، بازهم اغلب گرفتار اشتباه های جبران ناپذیر می شوند، از این گذشته استبداد رای، افکار را متوقف می سازد و استعدادهای آماده را نابود می کندو به این ترتیب بزرگ ترین سرمایه های انسانی یک ملت از دست می رود به علاوه کسی که در انجام کارهای خود با دیگران مشورت می کند، اگر پیروز شود، کمتر مورد حسد واقع می شود زیرا دیگران، پیروزی وی را از آن خودشان می دانند و معمولا انسان نسبت به کارهایی که خودش انجام داده است، حسد نمی ورزد و اگر احیانا با شکست مواجه شود، زبان اعتراض و ملامت و شماتت بر او بسته است، زیرا کسی به نتیجه کار خودش اعتراض نمی کند و نه تنها اعتراض نخواهد کرد بلکه دلسوزی و غمخواری نیز می کند.

یکی دیگر از فواید مشورت این است که انسان ارزش شخصیت افراد و میزان دوستی و دشمنی آن ها را با خود درک خواهد کرد و این شناسایی راه را برای پیروزی او هموار می کند و شاید مشورت های پیامبر(ص) با آن قدرت فکری فوق العاده که در حضرتش وجود داشت، به دلیل مجموع این جهات بوده است و در این روایات نیز به این مطلب اشاره شده است. از امیرالمومنین(ع) نقل شده است: «کسی که مشورت نکند پشیمان می شود.» و هم چنین از ایشان نقل شده است: «کسی که مستبد به رای خویش باشد هلاک می شود و کسی که مشورت کند با افراد بزرگ، در عقل های آن ها شریک شده است.» از امیرالمومنین(ع) نقل شده: «سرزنش نمی شود کسی که مشورت کرده است».

● وظیفه مشاور:

همان طور که در اسلام، درباره مشورت کردن دستور موکد داده شده است، به افرادی که مورد مشورت قرار می گیرند نیز تاکید شده است که از هیچ گونه خیرخواهی فروگذار نکنند و خیانت در مشورت یکی از گناهان بزرگ محسوب می شود، حتی این حکم درباره غیرمسلمانان نیز ثابت است، یعنی اگر انسان، پیشنهاد مشورت را از غیرمسلمانی بپذیرد، حق ندارد در مشورت نسبت به او خیانت کند و غیر از آن چه تشخیص می دهد به او اظهار کند. در «رساله حقوق» از امام سجاد(ع) نقل شده است: «حق کسی که از تو طلب مشورت می کند این است که اگر عقیده و نظری داری در اختیار او بگذاری و اگر درباره آن کار چیزی نمی دانی او را به کسی راهنمایی کنی که می داند و اما حق کسی که مشاور توست، این است که در آن چه با تو موافق نیست، او را متهم نسازی پس اگر با تو موافق بود، شکر خدای گویی.» از امیرالمومنین(ع) نقل شده است: «کسی که در مشورت به مسلمانان خیانت کند پس به حقیقت من از او بیزارم».و نیز از امام صادق(ع) نقل شده است: «کسی که مشورت کند با برادر خویش و او خیر و حقیقت را به او نگوید، خداوند رای و درک او را می گیرد.»

● روایاتی درباره مذمت استبداد به رای

از امام صادق(ع) نقل شده است: «استبداد به رای (انسان را) حبس می کند بر (مطالب) باطل و خطا».

و نیز فرمود: «با مستبد به رای مشورت مکن.»

و باز فرمود: «کسی که در رای خویش استبداد داشته باشد، هلاک می شود.»