نویسنده ای برای همه سنین

دقیقا مشخص نیست كه چند درصد از پدران و مادران ایرانی كودكان خود را به خواندن كتاب تشویق می كنند از آنجا كه ادبیات كودك تاثیر مستقیمی روی تربیت كودكان دارد, آشنایی آنها با ادبیات نقش سازنده ای در ایجاد فضای مناسب برای رشد خلاقیت و استعدادهای آنها ایفا می كند

كمتر كسی است كه با آثار شل سیلور استاین آشنایی نداشته باشد، البته امیدوارم كه این‌طور باشد؟!.

.. دقیقا مشخص نیست كه چند درصد از پدران و مادران ایرانی كودكان خود را به خواندن كتاب تشویق می‌كنند. از آنجا كه ادبیات كودك تاثیر مستقیمی روی تربیت كودكان دارد، آشنایی آنها با ادبیات نقش سازنده‌ای در ایجاد فضای مناسب برای رشد خلاقیت و استعدادهای آنها ایفا می‌كند. از برجسته‌ترین نویسندگان كودك می‌توان شل سیلور استاین را نام برد، كسی كه آثارش نه‌تنها در میان كودكان از محبوبیت قابل توجهی برخوردار است، بلكه در میان بزرگسالان نیز مخاطبان خاص خود را دارد و همه گروه‌های سنی می‌توانند با آن همذات‌پنداری كنند و این یكی از مهم‌ترین ویژگی‌های آثار شل سیلور استاین می‌باشد. شل سیلور استاین یا همان عمو شلبی در ۲۵ سپتامبر سال ۱۹۳۲ در شیكاگو متولد شد و از همان كودكی استعداد ذاتی خاصی در نقاشی و نوشتن داشت و به گفته خودش نقاشی و نوشتن تنها كارهایی بودند كه وی در آنها موفق بود. در زمان انفجار بمب‌های اتمی آمریكا در هیروشیما و ناكازاكی سیلور استاین در دوران نوجوانی به‌سر می‌برد و چند سال بعد دوره سربازی خود را در ژاپن و جنگ كره گذراند، در همین دوره به دلیل كشیدن كاریكاتور سربازان آمریكایی به دادگاه نظامی احضار شد. در دهه ۶۰ نهضت ضدجنگی توسط روشنفكران به منظور اعتراض به واقعه تلخ ویتنام تشكیل شد و سیلور استاین نیز یكی از هنرمندان برجسته این جریان بود. با این حال سیلور استاین فقط شاعر، نویسنده، كارتونیست و آهنگساز است تا اینكه یك سیاستمدار.

در سال ۱۹۶۰ سیلور استاین نخستین كتاب كودكش را به نام درخت بخشنده به چاپ رساند و به عنوان نویسنده موفق كودكان به شهرت رسید. از آثار دیگر شل سیلور استاین می توان در جست‌و‌جوی قطعه گمشده، آشنایی قطعه گمشده با دایره بزرگ، كی كرگدن ارزان می‌خواهد؟، یك زرافه و نیم، آنجا كه پیاده‌رو پایان می‌یابد، چراغی زیر شیروانی، سقوط به بالا و الفبای انگلیسی عمو شلبی را نام برد. از افتخارات شل سیلور استاین می‌توان به دریافت جایزه «میشیگان یانگ ریدرز» و همچنین نامزد دریافت اسكار برای نوشتن موسیقی فیلم «كارت‌پستال‌هایی از لبه دنیا» اشاره كرد.در اشعار و آوازهای سیلور استاین می‌توان دنیایی تخیلی همراه با المان‌های واقعی را لمس كرد و كودكان از این راه می‌توانند به تخیلات خود شكلی واقعی بدهند. آثار سیلور استاین به كودك امكان برخورداری از یك فضای آزاد فكری همراه با شوخی‌های شیرین كودكانه را می‌دهد. فضایی كاملا متفاوت با دنیای منطقی بزرگسالان. آثار شل نه‌تنها از یك طنز راستگو برخوردار است بلكه از لحاظ تربیتی كاملا مناسب روحیه كودكان می‌باشد.

یك پدر یا مادر می‌تواند با كمك گرفتن از آثار سیلور استاین كودك خود را هرچه آسان‌تر با دنیای بیرون خود آشنا سازد و به تخیلات و خلاقیت فرزند خود بال و پر دهد. سیلور استاین در آثارش از بیان بایدها و نبایدهای زندگی خودداری می‌كند، عنصری كه ذات كودك كاملا با آن مغایرت دارد (مخالف است). سیلور استاین در مقدمه چراغی زیر شیروانی می‌گوید: «من آزادم، هركجا كه دلم می‌خواهد بروم و هر كاری كه دلم می‌خواهد انجام می‌دهم و معتقدم كه هر فردی باید این‌گونه زندگی كند. نباید به كسی وابسته بود». نثر ساده و روان، زبان كودكانه، نگاه شیطنت‌آمیز، نقاشی‌های بامزه، هماهنگی داستان با نقاشی (تصویرسازی)، بازی استادانه با لغات و همچنین كاربرد موسیقی از ویژگی‌های مهم آثار شل سیلور استاین به شمار می‌روند. سیلور استاین از هر ترفندی برای آشناكردن كودك با هر آنچه باید بداند استفاده می‌كند. به عنوان مثال در یكی از اشعارش برای بیان ترس و گریز از آن شعر را بدین صورت بیان می‌كند: بارنابوس برونینگ از غرق‌شدن می‌ترسید، پس هیچ‌وقت شنا نكرد یا قایق سوار نشد حتی حمام هم نمی‌رفت.

از آبگیر هم رد نمی‌شد، فقط شب و روز در خانه می‌ماند و در را به روی خود قفل می‌كرد و به پنجره‌ها میخ می‌كوباند از ترس اینكه مبادا موجی به خانه‌اش بیاید، می‌لرزید تا اینكه آن‌قدر گریه كرد و گریه كرد كه تمام اتاق پر از اشك شد و بالاخره بارنابوس را در خود غرق كرد. همان‌طور كه می‌بینیم در این شعر شل برای بیان اینكه ترس كاملا یك عامل بازدارنده است برای درك هر چه بیشتر آن از جانب كودك از روش ترفندآمیزی استفاده می‌كند و این مشخصه خاص آثار سیلور استاین كاملا تحسین‌برانگیز است. در خیلی مواقع هم شل سیلور استاین از قوانین معكوس برای بیان منظور خود استفاده می‌كند: دردناك‌ترین صحنه‌ای كه تا به حال دیده‌ام داركوبی بود كه به درخت پلاستیكی نوك می‌زد و بعد داركوب نگاهی به من كرد و گفت: «دوست من! درخت هم درخت‌های قدیم!» آنچه آثار شل را حائز اهمیت می‌كند این است كه شل تنها كودكان را مخاطب خود فرض نمی‌كند، بلكه وی با طبیعت آدم‌ها در هر سنی آشناست و بزرگسالان نیز می‌توانند برای داشتن رفتاری درست و كودكانه با كودك خود مخاطب خوبی برای آثار شل باشند و می‌آموزند كه دنیا را می‌توان جور دیگری هم دید.