خشونت های مجاز از دیدگاه دین اسلام

اسلام دینی جامع و کامل و آیینی است که در پی رسیدن انسان به کمال و سعادت جاودان است و مساله خشونت را نیز باید از این حیث بررسی کرد. از این رو، هر گاه به عللی تامین سعادت و کمال انسان …

اسلام دینی جامع و کامل و آیینی است که در پی رسیدن انسان به کمال و سعادت جاودان است و مساله خشونت را نیز باید از این حیث بررسی کرد. از این رو، هر گاه به عللی تامین سعادت و کمال انسان در گروی اجرای احکام خشونت آمیز باشد، اسلام آن را روا

می شمارد . و در غیر اینصورت این پدیده را رد می نماید . نکته حائز اهمیت این است که اصالت رحمت در احکام اسلامی، موجب شده است تا اسلام تنها در حد ضرورت و لزوم، خشونت را تجویز کند و به عبارت دیگر راهبرد حداقل گرایی را دنبال کند. همچنین در مجازات های اسلامی، نیز ابتدا باید سراغ مراحل ساده تر رفت و اگر کارساز شد نباید به مراحل شدیدتر روی آورد و این نشان می دهد که اسلام، شدت عمل را فقط به مقدار ضرورت اجازه می دهد . و پر واضح است که هدف از اعمال مجازات، در اسلام، اصلاح فرد و جامعه است و خشونت هیچگاه هدف نبوده است. از این رو ملاک های خشونت مجاز از دیدگاه اسلام را می توانچنین برشمرد: خشونت مجاز خشونتی است که در جهت سعادت وکمال فرد یا جامعه بشری باشد- اعمال خشونت برای گشودن راه کمال و زدودن موانع آن، ضروری و تبدیل ناپذیر باشد- خشونت باید مطابق با عدالت باشد و از مرزهای آن تجاوز نکند.

این ملاک ها، معیارهایی کلی و اساسی هستند که بنظر می رسد شارع مقدس اسلام در تشریع قوانین به ظاهر خشونت آمیز، رعایت کرده است، اما ملاک عمل نهایی در جامعه اسلامی، حدود و احکام جزایی اسلام و تعزیرات حاکم شرعی است. از سوی دیگر، در مقررات اسلامی، همواره بر ممنوعیت شکنجه و باطل بودن اقراری که از این طریق حاصل می شود، تاکید شده است. اصل “برائت” در حقوق جزایی اسلامی و معین بودن ادله اثبات دعوی در سیستم حقوقی اسلام، حاکی از اهمیت این امر از دیدگاه اسلام است. در مورد ممنوعیت شکنجه از نظر اسلام، می توان از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، شاهد مثال عینی آورد. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که مستقیما نشات گرفته از قوانین شرع مقدس اسلام است، در اصل۳۸ چنین آورده است :

“هرگونه شکنجه برای گرفتن اقرار و یا کسب اطلاع ممنوع است. اجبار شخص به شهادت، اقرار یا سوگند مجاز نیست و چنین شهادت و اقرار و سوگندی فاقد ارزش و اعتبار است. متخلف از این اصل طبق قانون مجازات می شود “.

مشاهده می شود که حد و مرزهای کاربرد خشونت در اسلام کاملا مشخص است. اسلام به خشونت، بصورت حداقلی و شر ضرور و آخرین حربه می نگرد و خشونت فقط در راه نیل به کمال انسانی، حفظ کیان و امنیت جامعه، حفظ مصالح اجتماعی و مقابله با جرم و نا امنی و بزهکاری و خشونت، اعمال می گردد و تمامی مجازات ها و کاربرد خشونت، فقط بایستی طبق قانون مدون و احکام فقه جزایی اسلام، انجام پذیرد.

منابع:

تربتی نژاد، حسن، اسلام و خشونت، قم: حرم،۱۳۸۲

علی اکبر رشاد، خشونت و مدارا، تهران: موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر،۱۳۷۹

شاکرین، حمید رضا، خشونت، تهران: کانون اندیشه جوان،۱۳۸۳

عارف ایرانی