بخورنخورهای درس آموز

توصیه ها و هشدارهای دکتر نسرین امیدوار درباره تغذیه دانش آموزان

حوالی ۷،۶ ‌سالگی یعنی همان دوران ورود کودکان به مدرسه، زمان مهمی است. از طرفی کودک در حال رشد جسمی است و به سرعت به مرحله پیش بلوغ و بلوغ نزدیک می‌شود و نیازهای تغذیه‌ای خاص خود را دارد...

از سوی دیگر این دوره سنی زمان مهمی برای یادگیری دانش و رفتارهای اجتماعی است. کودکی که وارد مدرسه می‌شود برای آنکه هم رشد جسمی خوبی داشته باشد و هم میزان یادگیری‌اش در حد مطلوب و مناسب باشد باید غذای کافی، متنوع و منظمی بخورد. کودکی که گرسنه باشد یادگیری و تمرکز کافی ندارد. پس تنها مصرف ۳ وعده غذای اصلی در این سن کافی نیست و میان‌وعده‌ها نقش مهمی پیدا می‌کنند. در گفت‌وگویی با دکتر نسرین امیدوار، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی و استاد دانشگاه انستیتو تحقیقات تغذیه کشور و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی از ایشان خواستیم ما را در این زمینه راهنمایی کنند.

▪ والدینی که فرزند دانش‌آموز دارند باید چه نکته‌های تغذیه‌ای را مد نظر بگیرند تا رشد جسمی و ذهنی فرزندشان خوب باشد؟

آنچه مهم است، دریافت وعده‌های غذایی در فواصل منظم و با تنوع کافی است. در یک دانش‌آموز مهم‌ترین وعده غذایی صبحانه است که بدن را برای فعالیت روزانه آماده می‌کند و باید حاوی گروه‌هایی از جمله لبنیات، نان و غلات، میوه و سبزی‌ها، آبمیوه‌ها و مغزدانه‌ها باشد. طبیعتا بعد از صبحانه در طول روز، کودکان به یک میان‌وعده نیاز دارند. این میان‌وعده باید انرژی کافی را به بدن کودک برساند و در عین حال موادمغذی موردنیاز او را تامین کند. لقمه‌هایی مثل نان و پنیر و گردو، میوه‌ها و آبمیوه‌های تازه و سبزی‌هایی مثل هویج یا خیار گزینه?های مفید و مناسبی هستند. میوه و سبزی‌ها هم از نظر رنگ و هم از نظر ترد بودن می‌توانند جایگزین بسیاری از میان‌وعده‌های ترد صنعتی ‌شوند. بعد از صبحانه و میان‌وعده صبح، داشتن وقت مناسب برای صرف ناهار نیز اهمیت فراوانی دارد. اگر کودک برای ناهار به خانه برمی‌گردد، حضور حداقل یکی از اعضای خانواده هنگام صرف این وعده الزامی است. بعد از استراحت و بازی، مصرف میان‌وعده عصر و در نهایت شام با تنوع بالا و به اندازه کافی ضروری است.

▪ اما حضور کودک در مدرسه و گرایش به برخی عادت‌های غذایی ناصحیح مانع از تغذیه کامل و درست او می‌شود. این‌طور نیست؟

درست است. این دوره زمان بسیار مهمی در شکل‌گیری رفتارهای تغذیه‌ای کودکان است و ارائه الگوهای غذایی اهمیت بالایی دارد. در این میان هم خانواده و هم جامعه نقش مهمی ایفا می‌کنند. در این سن کودکان به‌تدریج می‌آموزند و برنامه‌هایی که در مدارس و رسانه‌ها وجود دارد از جمله برنامه?های کودک و تبلیغات تلویزیونی، مجله‌ها و کتبی که در اختیار آنها قرار می‌گیرد و قوانین بوفه مدارس، الگوها را به کودک به‌طور غیرمستقیم دیکته می‌کنند، بنابراین لازم است در تمام این برنامه‌ها به دریافت موادغذایی سالم، تازه و متنوع تاکید شود.

▪ کمبود کدام مواد غذایی در دانش‌آموزان شایع‌تر است؟

همانطور که می‌دانید سن ورود به مدرسه، مرحله پیش بلوغ است که اگر در آن کودک ذخایر کافی داشته باشد در دوران بلوغ رشد کافی خواهد داشت. موادمغذی خاصی که در این دوران به آن تاکید می‌شود علاوه بر دریافت انرژی و پروتئین، کلسیم، آهن، روی، ویتامین?های A ،D و گروه B است. بهترین منابع کلسیم، لبنیات، مغزدانه‌ها و سبزی‌های خانواده کلم است. آهن نیز ریزمغذی‌ای است که اهمیت بالایی دارد و در انواع گوشت‌ها و میوه‌های خشکی مانند کشمش و مویز وجود دارد. روی نیز در منابع حیوانی به وفور یافت می‌شود و مورد نیاز است و خانواده‌ها باید در تامین آنها کوشا باشند. نگرانی جدیدی که امروزه در مورد کودکان دبستانی وجود دارد مساله کمبود ویتامین D است که در جذب کلسیم و سلامت استخوان‌های کودکان اهمیت دارد و وجود آن برای نشاط و رشد کودک ضرورت دارد. بنابراین، غنی‌سازی موادغذایی از جمله لبنیات و روغن با ویتامین‌D در حال حاضر یکی از ضروریت‌های کشور است. همچنین کودکان دچار کمبود موادمغذی مثل ویتامین A و C هستند که در میوه‌ها و سبزی‌ها به وفور یافت می‌شوند. با ورود به مدرسه توجه والدین نسبت به مصرف منابع غذایی این موادمغذی توسط کودک کمتر می‌شود در حالی که این ویتامین‌ها در رشد و جذب و دسترسی کافی موادمغذی مثل آهن ضروری هستند.

▪ نگرانی عمدتا درباره بچه‌های چاق و بچه‌های لاغر و کوتاه قد است. چه توصیه کاربردی برای اصلاح تغذیه این کودکان دارید؟

بچه‌های کم‌وزن معمولا در مناطق محروم‌تر با درآمد پایین و در شهرستان‌های کوچک بیشتر دیده می‌شوند و بچه‌های چاق معمولا در شهرهای بزرگ ساکن هستند. بخش قابل‌توجهی از مشکل‌های وزن و رشد در کودکان به الگوی غذایی خانواده برمی‌گردد. اگر در خانواده‌ای موادغذایی چرب مصرف شود و میزان مصرف میوه و سبزی‌ها پایین باشد و در عین حال بچه‌ها فعالیت بدنی کمی داشته باشند، احتمال چاق شدن آنها بالا می‌رود، بنابراین، بهتر است در این‌گونه موارد نگاهی مجدد به شیوه زندگی کل خانواده بیندازیم. در مواردی که کودکی کم‌وزن است اگر به دلایل اجتماعی و اقتصادی دستیابی خانواده به برخی موادغذایی محدود است، توصیه می‌شود در سطح جامعه و مدارس با اجرای برخی برنامه‌ها به خانواده کمک کرد به طور مثال، عرضه موادغذایی با ارزش در مدارس مناطق محروم با قیمت پایین‌تر می‌تواند موثر باشد. البته خانواده باید توجه کند که نداشتن برنامه غذایی منظم یا هله‌هوله‌خوری و عدم دریافت منابع غذایی مفید شانس کم‌‌وزنی و کوتاه قدی را در کودکان بالا می‌برد. اگر دانش‌آموزی، برنامه منظم غذایی دارد اما بی‌اشتهاست می‌توان از طریق موادغذایی موردعلاقه‌اش و جذاب کردن ظاهر غذا، او را به خوردن علاقه‌مند کرد. از سوی دیگر، توجه به این مساله نیز لازم است و آن اینکه مصرف غذاهای کم‌انرژی یا کم‌ارزش در کنار تحرک بالا، می‌تواند مانع از رشد کافی کودکان شود.

▪ حرف آخر؟

مهم‌ترین ناراحتی که دانش‌آموزان به آن مبتلا می‌شوند، انواع سرماخوردگی و ضعف است. بالا بردن توان ایمنی و جسمی کودکان به کمک تغذیه کافی و دریافت به اندازه ویتامین C و A که منبع مهم آنها میوه و سبزی‌ها هستند، می‌تواند در این میان کمک‌کننده باشد. مصرف لبنیات کافی و ساده به‌خصوص از نوع کم‌چرب نیز اهمیت فراوانی دارد.

سمیه مقصودعلی