دموکراسی دیجیتالی

انواع انتخابات الکترونیکی در جهان

فناوری اطلاعات و ارتباطات به تمام بخش‌های زندگیمان نفوذ کرده و به نوعی باعث پیشرفت انجام هر اموری شده است.

تجربه نشان داده است که الکترونیکی کردن بخش یا بخش‌هایی از یک سازمان، رشد کیفی مناسبی در روند کاری آن سازمان داشته است، اما این سیستم‌ها دارای معایب و مشکلات خاص خود هستند که روز به روز اصلاح می‌شوند. یکی از مهم‌ترین اهداف دولت الکترونیکی صرفه‌جویی در وقت مردم و همچنین کاهش هزینه‌های اجرایی سازمان‌های دولتی است که سیستم رای‌گیری الکترونیکی به عنوان زیر سیستم دولت الکترونیکی هم، چنین اهدافی را دنبال می‌کند.انتخابات الکترونیکی یا E-voting روشی‌ است که در آن رای‌دهندگان این امکان را دارند تا با بالاترین ضریب امنیتی و حفاظتی، رای خود را به صورت الکترونیکی ارائه کند. حامیان انتخابات الکترونیکی به این نکته اشاره دارند که چنین انتخاباتی می‌تواند هزینه‌های برگزاری انتخابات را کاهش داده و در عین حال مشارکت عمومی را افزایش دهد. با این حال این سیستم منتقدانی نیز دارد. به باور آنها بدون استفاده از کاغذ، باز شمارش آرای اخذشده فرآیندی مشکل بوده و در عین حال دست‌کاری و تقلب در شمارش می‌تواند نتایج واقعی را به هم بریزد.

● انواع E-voting

انتخابات الکترونیکی یعنی جایگزین کردن سیستم دستی رای‌گیری با سیستم‌های مکانیزه رای‌گیری. در سیستم‌های مکانیزه عمل اخذ رای می‌تواند به یکی از صورت‌های زیر انجام گیرد:

۱- رای‌گیری کامپیوتری یا ایستگاهی: در این روش به جای استفاده از برگه‌های رای (تعرفه‌ها) و صندوق اخذ رای، از کامپیوتر استفاده می‌شود، به این ترتیب که در محل اخذ رای کامپیوترهایی برای رای‌گیری قرار می‌گیرد و شخص رای‌دهنده توسط کامپیوترهای حساس دستی یا صفحه کلید یا قلم‌های الکترونیکی نامزد موردنظر را انتخاب می‌کند و رای‌خود را به صندوق مجازی می‌ریزد. در این روش امکان معرفی نامزدها در کنار عکس و زندگی‌نامه و عملکرد مستند آنها نیز وجود دارد. در حال حاضر مدل‌های جدیدی از این دستگاه‌ها مانند دستگاه‌های خودپرداز (ATM) تولید شده‌است. در این روش مردم مجبور به حضور در مکان‌های رای‌گیری هستند و فقط به جای استفاده از کاغذ و صندوق، از کامپیوتر استفاده می‌کنند. ایستگاه‌های رای‌گیری می‌تواند به شبکه‌های امن اکسترانت وصل شود و آخرین آمار را در هر لحظه به سرورهای مرکزی بفرستد. متاسفانه هزینه این سیستم‌ها بالا و مدیریت شبکه کمی مشکل است، اما در این روش نامزدها می‌توانند در هر لحظه از وضعیت خود اطلاع داشته باشند و هزینه شمارش آرا توسط نیروی انسانی نیز وجود ندارد.

۲- رای‌گیری اینترنتی: این روش یکی از کم‌هزینه‌ترین راه‌های برگزاری انتخابات است، زیرا در آن به ایستگاه‌های رای‌گیری نیازی نداریم و نیروی انسانی در این ایستگاه‌ها هدر نمی‌رود، بلکه تمام افراد واجد شرایط در هر مکانی که باشند می‌توانند با مراجعه به سایت‌های اینترنتی که برای این کار تهیه شده‌اند، رای خود را به نفع نامزد مورد نظر اخذ کنند. در واقع یکی از مهم‌ترین مزایای این سیستم، نداشتن محدودیت مکانی برای افراد واجد شرایط رای است و آنها در هر کجای جهان که باشند می‌توانند رای خود را اخذ کنند. بحث امنیت در این روش بسیار حائز اهمیت است . توجه به این نکته که ‌هر شخص فقط یک بار می‌تواند رای دهد بسیار مهم است. یکی از روش‌های حل این مشکل، ارائه PIN کد‌های شناسایی شخص توسط دولت به تمام افراد واجد شرایط است که قصد دارند از طریق اینترنت در انتخابات شرکت کنند، زیرا سیستم ثبت نام ONLINE را عملا نمی‌توان پیاده کرد، در واقع PIN کدها در حکم کلمه عبور برای ورود به سایت انتخابات است. روش دیگر حل مشکل، استفاده از کوکی‌هاست که آن را هم می‌توان توسط برنامه‌هایی شناسایی و حذف کرد یا اینکه کلا جلوی ثبت کوکی را گرفت.

۳- رای‌گیری از طریق (Short Message System (SMS و تلفن‌های Touch-Tone: این نوع رای‌گیری از راه دور است در این سیستم، هر کاربر از طریق سرویس پیام کوتاه تلفن همراه خود و همچنین از طریق خط تلفن‌های مجهز به سیستم تون یا تلویزیون‌های دیجیتالی متصل به خط تلفن می‌توانند رای خود را به سرور رای‌گیری بفرستند. یکی از معایب این روش، در دسترس نبودن سیستم‌های تلویزیون دیجیتال یا تلفن همراه یا خط تلفن‌های Tone، برای هر شخص است که اگر از این سیستم به تنهایی استفاده شود، باعث کاهش تعداد شرکت‌کنندگان در انتخابات می‌شود، اما آسان بودن اخذ رای در این سیستم‌ها از مزایای آن است.

● E-voting در جهان

شاید جالب باشد بدانید سابقه برگزاری انتخابات الکترونیکی در هند به سال ۱۹۸۲ بازمی‌گردد. در آن سال این سیستم به صورت تجربی در ایالت کرالای هند به کار گرفته شد. گرچه دادگاه عالی هند نتایج این انتخابات را به جهت مغایرت برگزاری آن با قانون رد کرد، اما این رویداد موفقیت‌آمیز، سنگ‌بنای محکمی برای برگزاری تمامی انتخابات سال ۲۰۰۳ هند به صورت الکترونیکی شد.

رای‌گیری الکترونیکی در بلژیک از سال ۱۹۹۱ آغاز شد. این فرآیند از سال ۱۹۹۹ در جریان برگزاری انتخابات عمومی و شهرداری‌های این کشور به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفت. بعد از بلژیک، برزیل دیگر کشوری بود که این نوع انتخابات را تجربه کرد. برگزاری نخستین انتخابات الکترونیکی در برزیل به سال ۱۹۹۶ باز می‌گردد. در آن سال، نخستین آزمایشات این سیستم جدید در ایالت سانتا کاتارینای برزیل برگزار شد. از سال ۲۰۰۰ تمامی انتخابات برزیل به صورت تمام الکترونیک برگزار شده است. تنها در سال‌های ۲۰۰۰ و ۲۰۰۲ بالغ بر ۴۰۰ هزار تجهیزات و ماشین‌آلات ویژه سیستم‌های رای‌گیری الکترونیکی در سراسر برزیل مورد استفاده قرار گرفته و جالب‌تر آنکه نتایج تنها پس از چند دقیقه از پایان رای گیری اعلام شد، اما دیگر کشوری که انتخابات الکترونیکی در آن تجربه شده فرانسه است. در این کشور برای نخستین بار در سال ۲۰۰۳ میلادی بود که رنگ برگزاری الکترونیکی را به خود دید. در آن سال سیستم رای‌گیری اینترنتی این امکان را برای فرانسویان مقیم آمریکا فراهم کرد تا آنها نیز در انتخاب نمایندگان مجمع شورای شهروندان فرانسه سهیم باشند. همچنین در سال ۲۰۰۴ و در جریان برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، برآورد شد که حدود ۳۰ درصد از جمعیت رای‌دهنده این کشور از فرم‌های ویژه فناوری انتخابات الکترونیکی استفاده کردند که شامل ثبت مستقیم از طریق تماس دست با صفحه نمایشگر یا اسکنرهای اپتیکی بوده است.

اما جدیدترین کشوری که این روش رایگیری را تجربه کرد کشور ونزوئلا بود. بسیاری از کارشناسان انتخابات اخیر ونزوئلا را بهترین نمونه انتخاباتی می‌دانند که همه عوامل لازم برای رأی‌گیری الکترونیک را فراهم آورد. به باور این کارشناسان ونزوئلا یکی از پیشرفته‌ترین دموکراسی‌های جهان از لحاظ استفاده از فناوری در انتخابات است. در انتخابات اخیر این کشور، ونزوئلایی‌ها ثبت‌نام بیومتریک و دستگاه‌های پیشرفته ثبت و شمارش آرا در اختیار داشتند و مدت‌ها برای راه‌اندازی این سامانه وقت گذاشتند. از لحاظ شفافیت هم روش آنها عالی بود. کد منبع دستگاه‌ها در اختیار نهادهای مدنی و ناظر بر انتخابات گذاشته شد و دستگاه‌های رای‌گیری، یک برگه هم از رأی چاپ می‌کردند تا بتوان بعدها برای بررسی و تطبیق با نتیجه رایانه‌ای از آن استفاده کرد. نهاد بین‌المللی ناظر بر این انتخابات حتی عقیده داشت که کشورهای دیگر باید در برگزاری انتخابات، ونزوئلا را الگو قرار دهند.

اما جالب اینجاست که نتیجه انتخابات ونزوئلا با اعتراض‌های زیادی روبه‌رو شد و در نهایت، برای تایید صحت انتخابات مجبور شدند به شمارش تصادفی و دستی برگه‌های چاپ‌شده رای بپردازند، در حالی که اگر انتخابات کاملا به شیوه رایانه‌ای برگزار شده بود، امکان این بازبینی وجود نداشت.