علت سوءهاضمه دایمی رضاشاه

آشپزباشی به دستور شاه همیشه گوشت را قبل از پختن زیر خاک نرم می‌کرد. یکی از پزشکان قدیمی ایران نقل می‌کرد رضاشاه پهلوی در دوران سلطنت خود از ۱۳۱۰ به بعد دایماً از سوءهاضمه می‌نالید …

آشپزباشی به دستور شاه همیشه گوشت را قبل از پختن زیر خاک نرم می‌کرد. یکی از پزشکان قدیمی ایران نقل می‌کرد رضاشاه پهلوی در دوران سلطنت خود از ۱۳۱۰ به بعد دایماً از سوءهاضمه می‌نالید و پس از صرف هر غذا احساس درد شدید در معده، ثقیلی و سنگین بودن، هضم کُند، سوزش سرشکم و زیرناف می‌کرد. آن پزشک نقل می‌کرد من که از اروپا به ایران آمده بودم روزی به دربار احضار شدم و شاه از من خواست علت سوءهاضمهٔ او را دریابم و دارویی توصیه و تجویز کنم.

من اجازه گرفتم به آشپزخانه دربار بروم و از آشپز مخصوص سوال کنم. وقتی وارد آشپزخانه شدم دیدم آشپز مخصوص حضور ندارد وگفتند به باغچه رفته است. تعجب کردم و ایستادم تا آمد. در دست او دو مرغ پر کنده خاک آلود دیده می‌شد.

گفتم: «این چیست و چرا این مرغ‌ها خاک آلود هستند؟» گفت: «آنها را دو روز است در باغچه زیر خاک کرده بودم حالا رفته‌ام و آورده‌ام تا بر‌ای ناهار امروز اعلی‌حضرت خورش جوجه بادمجان طبخ کنم.»

با حیرت بیشتری پرسیدم، «مرغ‌ها را زیر خاک باغچه کرده بودید؟» گفت: «بله.» پرسیدم: «برای چه؟» جواب داد: «برای اینکه گوشت بیات و نرم شود.» در حالی که نزدیک بود دو شاخ بزرگ از دو سوی سرم سبز شود پرسیدم: «بیات شود؟ نرم شود؟ تو گوشت مرغ را پس از پر کندن در خاک دفن می‌کنی که بیات شود؟»

آشپزباشی گفت: «سی چهل سال است این کار را می‌کنم. از زمانی که اعلی‌حضرت همایونی سرجوخه قزاقخانه بودند تا به امروز؛ مگر عیب و ایرادی دارد. آقا دکتر جون، تو رو به جون خودت، به جقهٔ اعلی‌حضرت تو این جور امور مداخله نکن. اعلی‌حضرت دندان‌های خوبی ندارد. البته دندان‌هایشان مصنوعی است و این دکتر ملچارسکی دندان‌ساز دندان‌های اعلی‌حضرت را ساخته اما به هر ترتیب باید گوشت کاملا پخته باشد که خوب بجوند و دندان‌هایشان تکان نخورد. چاکر شما هم گوشت مرغ، هم بره، هم‌ گوسفند و هم گوساله را پس از پوست و پر کندن زیر خاک می‌کنم، ۲۴ تا ۴۸ ساعت خاک بخورد، نرم و بیات شود، باب دندان ایشان شود.» با عصبانیت گفتم: «حالا فهمیدم چرا ایشان از سوءهاضمه رنج می‌برد و مرتبا شربت و دارو می‌خورد و علاج نمی‌دهد. از امروز حق دفن کردن گوشت زیر خاک را نداری.»

آشپزباشی ابتدا نمی‌پذیرفت ولی بعدا از دندهٔ لج پایین آمد و من هم قول دادم یک دستگاه فریژیدر (یخچال) برای آشپزخانه بخرم که گوشت را برای بیات شدن در آنجا بگذارند. شاه وقتی ماجرا را شنید ابتدا عصبانی شد و آشپز را صدا کرد و چند فحش آبدار به او داد اما سپس حق به جانب او داد زیرا خود شاه سفارش کرده بود مانند دوران قزاقی که گوشت را زیر خاک می‌کردند و بعد می‌شستند و مصرف می‌کردند آشپزها گوشت مرغ و گوسفند را ابتدا زیر خاک نرم و بیات کنند و بعد بپزند.

از میان آشپزهای رضاشاه، علی‌آقا دولت که تا لحظه مرگ شاه با او بود، با او به جزیره موریس، شهر دوربان و ژوهانسبورگ رفت و برای او غذای مورد علاقه‌اش را که جوجه سرخ شده و آمیخته به سس گوشت جوجه و گوجه فرنگی همراه سیب‌زمینی برشته بود می‌پخت. برای چلو هم از بهترین برنج گیلان که به صورت آبکش و با کره طبخ می‌شد استفاده می‌کرد.

علی‌آقا دولت پس از فوت رضاشاه به ایران بازگشت، مدتی در تهران بود، سپس به استخدام آشپزخانه شرکت سهامی نفت انگلیس و ایران درآمد و به آبادان رفت. پس از ملی شدن نفت بیکار بود. پس از عقد قرارداد جدید نفت باکنسرسیوم در رستوران شرکت در آبادان به خدمت پرداخت. روزی برای کم کردن روی آشپزهای انگلیس که غذاهای بدمزه آنها شهره بود تصمیم گرفت بساط چلوکباب برگ و کوبیده روز جمعه را بر پا کند. علی آقا دولت با چلوکباب عالی گوارای خود نظر مهندسان آمریکایی و هلندی و فرانسوی و بالاخره انگلیسی کنسرسیوم را جذب کرد و بساط غذاهای انگلیسی را که به زور سس خوشمزه می‌شدند از رونق انداخت و مهندسان هر جمعه می‌پرسیدند: «آیا امروز چالوکباب داریم؟ همان غذایی که گوشت آن از گوشت گاومیش‌های اهلی سواحل دریای کاسپین تهیه می‌شود و روی آن گرد قرمز رنگی به نام سوماک (سماق) می‌ریزند که می‌گویند همان داروی مرموز و عجیبی است که حسن صباح در قلعه‌الموت به فداییان خود به نام حشاشین می‌داد و وقتی آن‌گرد را با چلوکباب می‌خوردند به خواب خوش می‌رفتند و وقتی بیدار می‌شدند خود را در بهشت حسن صباح می‌دیدند. ما آن گرد مرموز خواست، خواست به خواب سنگین رفته و به الموت سفر کرد.»

علی‌آقا دولت هم که اهل دود و دم بود خنده شیرینی کرده می‌گفت: «مسیو، مستر شوما لازم نوشیدن کرد دوغ عرب و سماق تنها شما را به عالم برهوت نبرد بلکه باید دوغ چرب نوشید با چلوکباب که رفته سراغ قصرهای هارون‌الرشید.» مهندسان فرنگی و خانم‌های آنها با شگفتی گفته‌های علی‌آقا دولت را که کاملا سرحال آمده بود می‌شنیدند و لذت می‌بردند آنها منتظر بودند پس از صرف چلوکباب و دوغ و سماق بلافاصله به خواب روند و سر از قلعه الموت درآورند اما علی‌آقا دولت با این دستاویز که مدتی است حسن صباح قهر کرده و رفته است سر‌ آنها را شیره می‌مالید.

علی آقا دولت مخصوصا خوردن دو زرده تخم‌مرغ را که می‌گفت خاصیت زیادی دارد و به همراه چلوکباب باید ‌خورده شود به اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها توصیه می‌کرد. ضمنا به آنها می‌آموخت موقع استفاده از پیاز از بریدن آن با کارد خودداری کرده و به رستم دستان تأسی کنند که به یک مشت جانانه مخ دیو سفید را از هم پاشیده بود.

علی‌آقا دولت می‌گفت بریدن و قاچ کردن پیاز با چاقو و کارد، زهر آن را نمی‌گیرد و دهان موقع خوردن پره‌های پیاز بویناک می‌شود، از این رو باید مانند رستم، مسیو‌ها و مسترها پیاز را روی میز گذاشته با یک ضربت جانانه مشت خود آن را در هم بشکنند که زهر پیاز گرفته شود و با خیال راحت بجوند و مطمئن باشند دهانشان از بوی پیاز بویناک نخواهد شد. علی‌آقا دولت سال‌‌ها در آبادان بود و بعد به تهران آمد و دیگر خبری از او در دست نیست.