اقسام مردم در جامعه مسخ شده

در اندیشه دینی, انسان جایگاه بسیار رفیعی نسبت به سایر موجودات دارد همان طور که حضرت رسول اکرم ص می فرمایند الناس معادن و کمعادن الذهب و الفضه مردم چون معادن طلا و نقره اند

مسخ در لغت به معنی صورت برگردانیدن و بدتر شدن و اینکه صورت کسی به صورت زشت‌تر تبدیل شود. مسخ اجتماعی یاجامعه مسخ شده، تعبیری از معنی مسخ است که جامعه و مردم از حالت طبیعی و فطری و اصیل خود روی گردانیده و برخلاف شان و جایگاه مطلوب حرکت می‌کند.

انسان به عنوان اصلی‌ترین رکن اجتماعی و سازنده جامعه جایگاه مهمی داشته ونحوه اجتماعی شدن، تربیت، آمال و اهداف و در نهایت رفتار و نیات او مهمترین عامل حرکت جامعه به سمت خیر و صلاح یا شر و فناست.

در اندیشه دینی، انسان جایگاه بسیار رفیعی نسبت به سایر موجودات دارد همان طور که حضرت رسول اکرم(ص) می‌فرمایند الناس معادن و کمعادن الذهب و الفضه. مردم چون معادن طلا و نقره‌اند.

اما اگر انسان توجهی به خود (خویشتن) نداشته باشد به تعبیر قرآن تبدیل به حیوان (انعام) یا از آن هم بدتر (بل هم اضل) می‌شود. این تنزل انسان از مقام و درجه خود وقتی به صورت جمعی باشد، مسخ اجتماعی صورت می‌گیرد. برای همین است که در قرآن به انسان توصیه شده است: “یا ایها الذین آمنوا علیکم انفسکم” ای کسانی که ایمان آورده‌اید، بر شما باد نفس‌هایتان.

سرمنشا اغلب انحرافات اجتماعی و در نهایت مسخ جامعه تفوق رذایل بر فضایل نفس است.

لذا در این مختصر سعی داریم با اقتباس از فرمایشات حضرت علی(ع) اقسام مردم در جامعه مسخ شده را بیان و همچنین برخی خصوصیات کلی در این جامعه را توصیف نماییم.

مدلی که برای تشریح مسخ اجتماعی از آن بهره‌می‌بریم یک نمونه تاریخی از زمان صدراسلام است.

● خصوصیات کلی

مردم آن کینه‌توز و ستمکار و کفران ‌نعمت کننده‌اند. نیکوکار بدکار شمرده می‌شود و ظالم به ظلم خود می‌افزاید، از آنچه که می‌دانند بهره نمی‌برند (به علم خود عمل نمی‌کنند)، آنچه را که نمی‌دانند نمی‌پرسند از بلا نمی‌ترسند تا اینکه برسرشان نازل شود، عاقبت‌اندیش نبوده تا آنگاه که به بدبختی و بیچارگی مبتلا شوند. در نتیجه حاکم شدن این فرهنگ در جامعه است که دچار مسخ اجتماعی می‌شویم و به قول مولوی

اندر این امت نبد مسخ بدن

لیک مسخ دل بود ای ذوالمنن

مسخ در رفتار و نیت پدید می‌‌آید نه ا ینکه مردم در ظاهر شبیه حیوانات شوند.

● اقسام مردم

در چنین شرایطی عده‌ای دست به فساد می‌زنند، شمشیر کشیده شر و فسادشان را آ‌شکار می‌کنند.

اعوان و انصار خود را گرد آورده، خود آماده کشتار می‌شوند.

گروه دیگر دست به فساد نمی‌زنند به خاطر اینکه شمشیرشان کند است یا امکانات مالی ندارند یا روحشان ضعیف است و می‌ترسند.

دین را برای به دست آوردن مال دنیا تباه می‌کنند که رئیس و فرمانده و خطیب گروهی شوند و این چه بد تجارتی است که خود و بهشتی که خداوند وعده داده را به بهای کسب دنیا می‌فروشند گروهی دیگر، با اعمال آخرت و با تظاهر به عبادت و بندگی، دنیا را می‌طلبند و با اعمال دنیا در پی کسب مقام‌های معنوی آخرت نیستند مانند پرهیزکاران خود را متواضع، با طمانینه و فروتن جلوه می‌دهند اصل ریا هستند و مانند افراد بی‌آزار و اذیت رفتار می‌کنند. برای اینکه خود را موثق و امین جلوه دهند، خود را به زهد و تقوا آراسته نموده‌اند، راه دین و شریعت را وسیله معصیت قرار داده و خود را با لباس دین پوشانیده‌اند.

در این میان گروهی هستند که یاد قیامت، چشم‌هایشان را برهمه چیز فرو بسته و ترس رستاخیز اشک‌هایشان را جاری ساخته است. برخی از آنها از جامعه رانده شده و برخی دیگر سرکوب شده‌اند و یا لب فروبسته و سکوت اختیار کرده‌اند. برخی مخلصانه، همچنان مردم را به سوی خدا دعوت می‌کنند در جامعه مسخ شده خوبان و نیکوکاران براثر جور ستمکاران رنجور و اندوهگین هستند، به تقیه روی آورده و گمنام مانده‌اند، دهانشان بسته ودلشان زخمدار است، مردم را پند داده‌اند تا اینکه ملول و رنجیده شدند، ذلیل و خوار گشته و تعدادشان کم شده است.

از حال پیشینیان پند بگیرید قبل از آنکه آیندگان از حال شما پند بگیرند.