دوستی های بدون تعهد اینترنتی

ازدواج یکی از مهم ترین حوادث زندگی انسان تلقی می شود بطوری که حاصل آن تشکیل کانون خانواده به عنوان مهمترین و پایدارترین نهاد تربیتی در جامعه است

ازدواج یکی از مهم ترین حوادث زندگی انسان تلقی می شود بطوری که حاصل آن تشکیل کانون خانواده به عنوان مهمترین و پایدارترین نهاد تربیتی در جامعه است.

در دنیای جدید و دائم در حال تغییر و با وجود جمعیت جوان کشور نیاز داریم که واقع بینانه تر به مسئله ازدواج جوانان و نیاز آنان توجه نماییم. امروزه بشر استفاده از وسایل ارتباط جمعی چون اینترنت، ماهواره و رایانه را جزء لاینفک زندگی خود می داند. دنیای جدید نیز شیوه نوین را برای زندگی می طلبد و از همین رو زندگی نسل جدید با نسل گذشته متفاوت شده است به طوری که بسیاری از افراد ترجیح می دهند امور روزمره و گاه ضروری زندگی خود از جمله ازدواج و تجارت را از طریق اینترنت پیگیری کنند.

از آنجا که انتخاب همسر مناسب اصلی ترین و بنیادی ترین مبنای تشکیل زندگی است و شیوه های سنتی، دیگر پاسخگوی مناسبی برای این تصمیم مهم زندگی نیستند و از طرف دیگر آمادگی ازدواج از سوی دختران و پسران جامعه و علاقه مندی آنها به یافتن همسری مناسب، با نگاهی کوتاه به دنیای اینترنت و تفحصی کوتاه در فضای سایبر متوجه می شویم که اینترنتی شدن روابط اجتماعی در جامعه امروز ایران به طرز ناباورانه ای بیان کننده این واقعیت است که دوستی ها در دنیای مجازی به شکل نگران کننده ای در حال تبدیل شدن به فرهنگی پذیرفته شده است.

ازدواج اینترنتی یکی از مباحث مورد علاقه برخی جوانان شده است که از این طریق شریک زندگی آینده خود را می یابند. چنین روندی تشکیل خانواده در ایران را با ابهاماتی روبرو کرده است. نخست آنکه خیلی ها با انگیزه دوست یابی وارد این سایتها شده اما پس از جدی شدن مباحث و اصرار یکی از طرفها به ازدواج، فرد برای تداوم رابطه حاضر به پذیرش آن شده در حالیکه خود نیز می داند که هیچ جدیتی در این موضوع ندارد و علایق ناشی از احساسات ناپایدار تمایل به تداوم رابطه و در نهایت ازدواج را موجب شده است. نکته دوم آن است که خیلی ها پس از ناامیدی از پیدا کردن شریک مناسب آینده شان با انگیزه و هدف مشخص به سایتهای همسریابی مراجعه کرده و سعی می کنند فرد مورد نظر خود را پیدا کنند.

با اینکه اتکا به اینترنت و فضای مجازی ممکن است در نگاه اول آسان ترین راه همسریابی تلقی شود ولی واقعیت آن است که فضای نامطمئن مجازی نمی تواند ملاک دقیق و قابل اعتنایی برای یافتن یک شریک دایمی به حساب آید.

● ازدواج اینترنتی

ازدواج در اینترنت اولین بار در کشور فرانسه و حومه شهر پاریس مطرح شد. این شهر یکی از شهرهای سرآمد فرانسه در حوزه اینترنت و اطلاع رسانی می باشد. تا جایی که حتی در مهد کودکهای این شهر نیز اینترنت مورد استفاده و دستیابی است. اگر چه فعالیت مؤسسات همسریابی از سه دهه قبل آغاز شده اما ترس از افکار عمومی و ناشناخته بودن اینچنین فعالیت هایی باعث شد این مراکز به صورت نامحسوس و نه چندان آشکار به فعالیت خود ادامه دهند، اما از حدود ۱۵سال قبل فعالیت این مراکز شکل روشن تری به خود گرفت به طوری که برخی از مؤسسات همسریابی تبدیل به بنگاه های اقتصادی شده و برای بازاریابی و کسب درآمد بیشتر دامنه فعالیت خود را به اینترنت نیز کشاندند.

در کشور ما هم موضوع دوست یابی رایانه ای و گاهی ازدواج اینترنتی از حدود ۲-۳ سال پیش در بین عموم مطرح شده است. تا جایی که چندین سایت نیز در این مورد به وجود آمده و اقدام به عضویابی کرده، اما آنچه مهم است عواقب و مشکلاتی است که پس از ایجاد چنین سایتهایی در بین جوانان به وجود آمده است.

در غرب ارتباط از طریق اینترنت تقریباً روند تأیید شده و قابل اطمینان تری را طی می کند و طرفین پس از این که تصمیم به ازدواج گرفتند شرایط خود را صادقانه بیان نموده و با هم ازدواج می کنند. اما چون در کشور ما این فرهنگ وجود ندارد، آنچه که در چت رومها بیان می شود اکثرا دروغ است که این دروغها باعث فروپاشی خانواده پس از ازدواج می گردند؛ چرا که طرفین بعد از ازدواج واقعیت های فرد مقابل را از نزدیک می بینند. اگر جنبه آگاهی بخشی این وسیله نادیده گرفته شود و با نگاهی احساسی و ناآگاهی فرد بخواهد همسرش را از طریق اینترنت برگزیند و نقش اینترنت در تشکیل خانواده برپایه احساسات، بنا شود، اینترنت را نباید در انتخاب همسر استفاده کرد اما اگر این وسیله بر آگاهی و آشنایی بیشتر طرفین ازدواج بیافزاید روش پسندیده ای است.

در شرایط فعلی تمایل به ازدواج اینترنتی و استفاده از سایت های همسریابی از طرف جامعه شناسان و آسیب شناسان اجتماعی نوعی بحران به شمار می رود. براساس آمار اداره کل مطالعات اجتماعی و بررسی های اجتماعی ناجا، ۶۳ الی ۶۸ درصد چت روم ها در اختیار جوانان قرار دارند؛ و در این میان جوانان ایرانی حتی گوی سبقت را از امریکایی ها و کانادایی ها هم ربوده اند. پایگاه اطلاع رسانی پلیس، گزارش می دهد که در حال حاضر بسیاری از جوانان ساعت ها یا به طور متناوب روزها و ماهها پای این نوع دوستیابی های مجازی می نشینند و محتوای ۴۸درصد این چت رومها را اطلاعاتی چون عکس در برگرفته و این درست آن چیزی است که می تواند جوان و نوجوان را تحت تاثیر قرار دهد.

در مراجعه به دادگاه های خانواده و مراجع قضایی با برخی زوج ها روبرو می شویم که از طریق اینترنت با یکدیگر ازدواج کرده اند و حال برای جدایی به این مکان ها آمده اند.

● نگاهی به وضعیت سایت های همسریابی در ایران

براساس تحقیق انجام شده در سازمان ملی جوانان سایت هایی که با عنوان همسریابی به فعالیت می پردازند مورد ارزیابی قرار گرفت. این بررسی براساس معیارهایی نظیر تعداد بازدیدکنندگان، پولی یا رایگان بودن خدمات، وجود تبلیغات در سایت، تمرکز در فعالیت مربوط به همسریابی یا پرداختن به فعالیت های دیگر در کنار آن، داشتن مجوز و ثبت دولتی، دارای موسسه در کشور یا صرفا مجازی، نوع فعالیت (همسریابی، دوستیابی، عقد موقت) درون مرزی یا برون مرزی، مشخص بودن مدیر سایت و آدرس یا شماره تلفن، پرداختن به امر مشاوره در کنار همسریابی، گرایش های مذهبی و سیاسی صورت گرفته است. طبق این گزارش ۲دسته سایت و موسسه وجود دارند. سایت هایی که عمدتا مذهبی هستند و دارای سابقه تشکیلات جاافتاده و ساماندهی شده اند. این سایت ها با هدف همسریابی نه دوستیابی یا ازدواج موقت، فعالیت می کنند. ضمن این که در این سایت ها هیچ گونه مشخصات فردی و عکس مراجعه کنندگان وجود ندارد و بسیار محدود هستند، بیش از ۲تا نیستند و محتوای کاملی هم ندارند. اما با توجه به اینکه در بین این ۳۸ سایت تنها ۲ سایت وجود دارد که مذهبی هستند، در بین این ۲ سایت نیز یکی از آنها مبادرت به دریافت پول از مراجعه کنندگان می کند. دسته دوم به دو گونه تقسیم می شود؛ سایت ها و وبلاگ هایی که جمعیت هدف آن افراد خارج از ایران است و عمدتا در برگیرنده ایرانیان خارج از کشور هستند و دسته دوم شامل سایت های دوستیابی هستند که ایرانیان داخل کشور را پوشش می دهند.

سایت های انگلیسی زبان دارای کیفیتی بالاتر از امکانات سایت، طراحی و ساماندهی نسبت به سایرین هستند. از آنجا که زبان انگلیسی توسط همگان قابل فهم نیست بیشتر افراد تحصیلکرده یا مقیم خارج از کشور امکان استفاده بیشتر از این سایت ها را دارند، به نظر می رسد افرادی از طبقات بالاتر اجتماعی، اقتصادی به این سایت ها مراجعه می کنند.

در این سایت ها همسریابی جزئی از فعالیت های در حال انجام است به طوری که قرار ملاقات گذاشتن و دوست یابی به صورتی گسترده تر از همسریابی صورت می گیرد. تنها در مواردی معدود، خود افراد در اطلاعات فردی شان اظهار می کنند که بیشتر طالب رابطه ای جدی و در جهت ازدواج هستند.

این سایت ها به دلیل وضعیت ظاهری مدرن و محتوای باز، پرهیز از سیاسی شدن و درج تصاویر و تعابیر اخلاقی و نیز ادعای اعمال نظارت بر سلامت سایت، بسیاری از جوانان تحصیلکرده و به اصطلاح امروزی را جذب می کند به طوری که ۳۵ هزار و ۷۲۴ نفر در سایت جداگانه پروفایل دارند.

گروه سنی افراد مراجعه کننده عمدتا بالای نوجوانی است و از این رو فعالیت این سایت ها را جدی تر و کاملتر می سازد به عبارت دیگر درک موفقیت مراجعان در دستیابی اهداف (دوستیابی، همسریابی) از طریق این سایت ها افزایش می یابد. به دلیل فضای باز این سایت ها امکان مراجعه افراد مختلف حتی افرادی با گرایش های مذهبی بالا را فراهم می کند. به طوری که حتی در مواردی دیده شده است که افراد مذهبی و دختران محجبه اقدام به گذاشتن عکس های خود با حجاب یا در حال زیارت می کنند. ضمن این که مشخص شد ۱۶۱ مرد و ۵۷ زن کاملا مذهبی در این سایت ها مشخصات خود را قرار داده اند.

● تحلیل ازدواج های اینترنتی

واقعیت این است که ورود اینترنت به جوامع در حال توسعه ای همچون ایران در کنار تمام محاسن و نوآوری هایی که به دنبال داشته است دارای جوانب منفی و آثار سویی نیز بر فرهنگ کشورمان بوده است. هر چند ضرورت ازدواج به هنگام از جمله موضوعاتی است که تأکید زیادی درباره آن وجود دارد. اما در کنار این موضوع، احکام اسلامی همواره بر این ضرورت تأکید دارند که تشکیل خانواده باید با درایت و آگاهی صورت گیرد چرا که بی توجهی به این امر از قوام این نهاد مقدس که اساس جامعه را تشکیل می دهد کاسته و زمینه ساز بروز مشکلات متعددی می شود.

این نوع ارتباط زمانی می تواند به یک آشنایی سالم تبدیل شود که با بلوغ هیجانی هر دو فرد، نظارت مؤسسات ذی صلاح در این امر و استفاده از متخصصان و مشاوران در حوزه های دینی و ازدواج همراه شود. از طرفی اگر خانواده ها خیلی بدبینانه به این وسیله ارتباطی نگاه کنند قطعاً فرزندانشان به شکل دیگری آسیب خواهند دید چرا که اینترنت واقعیت روز جامعه ماست و نمی توانیم این واقعیت را انکار کنیم اما این سخن نیز به آن معنا نیست که فرزندمان را در برابر ابزارهای جدید تنها رها کنیم بنابراین والدین مسئول، کسانی هستند که علاوه بر دلسوزی با بصیرت به این فناوری و خدمات آن نگاه کنند.

نگاه پسران به مقوله همسریابی اینترنتی صرفاً نوعی سرگرمی است. اما دختران از شیوه همسریابی اینترنتی برای انتخاب همسر مناسب استفاده می کنند و این در حالی است که پسران بیشتر با نگرش سرگرمی وارد «چت روم» می شوند. شاید بتوان ادعا کرد که آشنایی در چت روم ها بتواند به کاهش سن ازدواج کمک کند. اما نمی توان توقع داشت این الگو در جامعه ما جوابگو باشد زیرا بیشتر تعاملات جوانان در فضای مجازی انتزاعی و دور از واقعیت است و همین موضوع زمینه ای برای افزایش مشکلات و آسیب های همسریابی اینترنتی در جامعه است. امروزه شکل های سنتی پیدا کردن زوج مناسب در جمعیت متراکم کنونی، گمنام شدن افراد در جامعه شهرنشین و افزایش فردگرایی جوانان در مقابل ساختار سنتی جامعه از جمله عوامل گرایش جوانان به استفاده از اینترنت و برقراری ارتباط های اینترنتی است.

گفته می شود ۸۰درصد دانشجویان در معرض خطر اعتیاد به اینترنت قرار دارند که بیش از ۱۴درصد آنها بیش از ۲۰ ساعت در هفته زمان شان را در فضای مجازی و اینترنت می گذرانند. در کشور ما هنوز فرهنگ استفاده مناسب از چنین فضایی وجود ندارد و به نظر می رسد اینگونه آشنایی در موارد بسیاری با دروغ و فریب همراهند. شاید از این روست که کارشناسان در زمینه فروپاشی خانواده به مسئولان درباره ظهور و رواج پدیده ای به نام همسریابی اینترنتی نیز هشدار می دهند و آن را از جمله عوامل بروز اختلاف میان زوج های جوان می دانند و پرونده های متعدد موجود در دادگاه های خانواده را بر این مسئله گواه می گیرند.

در فرهنگ ایرانی موانع زیادی برای ارتباط طولانی قبل از ازدواج بین خانواده های جوانان وجود دارد و جوانان نمی توانند با خصوصیات یکدیگر آشنا شوند، استفاده از این ابزار برای آشنایی پیش از ازدواج مطلوب و مفید خواهد بود البته در صورتی که اطلاعات و خصوصیاتی که افراد از همدیگر می دهند خصوصیات واقعی باشد و فقط شرایط مثبت افراد گفته نشود.

ازدواج های موفقی که ریشه در آشنایی اینترنتی دارد، معمولا توسط افرادی صورت گرفته است که از شخصیت های پخته ای برخوردار بوده اند به این معنی که به طور تصادفی با هم در اینترنت آشنا شده اند، نه اینکه از این طریق با هم ازدواج کنند.

صرف نظر از شیوه انتخاب همسر، جوانان باید مبنای خود برای آغاز زندگی مشترک را شناخت صحیح قرار دهند. بیشترین افرادی که از طریق همسریابی اینترنتی مبادرت به آغاز آشنایی می کنند شامل گروه هایی هستند که محدودیت هایی دارند؛ این محدودیت ها ممکن است مربوط به مشکلات فردی، خانوادگی، ظاهری و فرهنگ حاکم بر محیط زندگی فرد باشد. در فضای مجازی تضمینی وجود ندارد که اطلاعات ارایه شده توسط کاربران صحیح باشد زیرا در بسیاری از موارد افراد ایده آل های خود را به طرف مقابل منعکس می کنند.

ضرورت شناخت پایگاه اجتماعی و طبقه افراد، خانواده، توانایی ها و استعدادها، امکانات، احساسات، اهداف و برنامه ها، نقاط قوت و ضعف، مسئولیت ها، آرزوها و انتظارات، اعتقادات و باورها، فرهنگ و رفتار و وابستگی ها و پیوندهای طرفین با دیگران، به عنوان پیش شرط ازدواج جوانان و کسب این اطلاعات از طریق اینترنت یا سایر شبکه های در دسترس رسانه ای کمتر قابل حصول است.

شناخت لازم برای ازدواج دو جوان باید از طریق ارتباط رودررو، گفتگو و ملاقات با نظارت خانواده ایجاد شود. با ایجاد ساختاری صحیح و برنامه استراتژیک برای پاسخگویی به نیازهای جوانان از طریق اینترنت، ایجاد نظام ارزشی و انگاره های ملی و دینی در تولید محتوای اینترنتی، ایجاد فضای جذاب و پرنشاط در خانواده برای طرح راحت تر خواسته ها توسط جوانان، افزایش نظارت و کنترل توسط اداره کنندگان سایت ها برای طرح معقول و منطقی خواسته های جوانان می توان به این امر کمک کرد، آموزش و ظرفیت سازی درخصوص مقوله مورد بررسی توسط سازمان ها و دستگاه های دولتی مرتبط و ایجاد کانون های مهارت های زندگی با همراهی والدین و آموزش مقتضی برای بهره برداری از سایت های اینترنتی اهمیت افزایش دانش و آگاهی جوانان نسبت به آسیب ها و امتیازات ازدواج های اینترنتی از طریق برنامه های منظم در مراکز آموزشی و حضور رسانه ملی برای آگاه سازی جوانان و خانواده ها ضروری می باشد.

از مخاطرات اینگونه ارتباط ها هم، افزایش سطح انتظار و توقع جوانان از ازدواج و زندگی، افزایش زمینه های تخیل و توهم نسبت به آینده، ضعف واقع گرایی، نمایش ناسازگاری در مقابل تفاهم و یکرنگی، اعتماد کاذب، وابستگی عاطفی و انحراف از جمله آسیب های گرایش به اینترنت به منظور ازدواج است.

بررسی ها نشان می دهند چون دوستی ها و آشنایی های اینترنتی تعهدی میان افراد به وجود نمی آورد می تواند خیلی زود به جدایی منجر شود. از سوی دیگر شناختی که از این طریق شکل می گیرد چندان کامل و حتی مناسب نیست. ازدواج باید با آگاهی و درک عمیق صورت بگیرد. اما ازدواج های اینترنتی اگر هم اتفاق بیفتند از روی عقل و منطق نیستند.

تحقیقات نشان می دهد ۸۰ درصد پسرها حاضر نیستند با دخترانی که قبلا با آنها رابطه صمیمی داشته اند ازدواج کنند و برای استفاده یا سوء استفاده جنسی به سایت های دوست و همسریابی مراجعه می کنند. چون واقعا قصد ازدواج ندارند و هدفشان فریب دختران است.

میزگردی با موضوع شیوه های همسریابی در ایران و نقش شبکه های اطلاع رسانی در همسریابی با تاکید بر اینترنت، چندی پیش در سازمان برگزار شد؛ کارشناسان برتشکیل شورای هماهنگی نظارت بر سایت های اینترنتی دراین زمینه تاکید کردند. چرا که به اعتقاد آنها و براساس تحقیقات و بررسی های صورت گرفته در جریان استفاده از سایت های همسریابی بسیاری از اطلاعات کاربران به صورت غیرواقعی درج شده و حتی ممکن است افراد خود را در شغل و سنی غیرواقعی معرفی کنند و این درحالی است که در چنین فضایی ارتباط بیشتر به تعمیق مسائل عاطفی و انحراف رفتاری منتهی می شود. از این رو بهترین حالت فعالیت های این سایتها در شرایط نظارت نهادها و سازمانهای واقعی است.

درکنار ایجاد و ساماندهی سایت های همسریابی امین و مجاز بایستی از ظرفیت های مراکز مشاوره استفاده نمود و تیمی از مشاور، روانشناس، روانکاو، پزشک، کارشناس دینی، کارشناس ازدواج و زناشویی باشند و پس از دریافت درخواست ازدواج از سوی متقاضی و ارائه مدارک لازم به تیم معرفی و پس از مصاحبه و آموزش های لازم اقدامات بعدی صورت پذیرد.

امید است که با همت مسئولین و دلسوزان جامعه و با همفکری و همراهی خانواده ها بتوانیم از این بحران عبور نماییم و شاهد ازدواج های آگاهانه و پایدار باشیم.

مجید امیدی شهرکی