فرزندخواندگی و تشریفات قانونی طولانی

فررندخواندگی همیشه از مقولاتی است که شبهات بسیاری را در جامعه ایجاد کرده است و گهگاه می بینیم که خانواده ای برای قبول کردن فرزندخواندگی یک کودک سال ها باید به دنبال کارهای اداری و احراز صلاحیت آن بروند

قانون جدید: تسهیل در شرایط واگذاری کودک

فررندخواندگی همیشه از مقولاتی است که شبهات بسیاری را در جامعه ایجاد کرده است و گهگاه می‌بینیم که خانواده‌ای برای قبول کردن فرزندخواندگی یک کودک سال‌ها باید به دنبال کارهای اداری و احراز صلاحیت آن بروند.خانواده وفازاده ۱۰ سال پیش ازدواج کردند و تا به حال بچه‌دار نشده‌اند. دو سال پیش تقاضای گرفتن یک کودک را به سازمان بهزیستی کردند از آن تاریخ تا به حال چند بار به دادگاه، بهزیستی و دیگر مراجعه ذیصلاح مراجعه کرده‌اند اما هنوز نتوانسته‌اند کودک مورد نظر خود را دریافت کنند. خانم وفازاده می‌گوید: با توجه به اینکه تعداد زیادی کودک بی‌سرپرست در پرورشگاه‌های ایران وجود دارد و ما هم کلیه مجوزها و صلاحیت‌های لازم را کسب کرده‌ایم، نمی‌دانم چرا کودک مورد درخواست را در اختیار ما نمی‌گذارند.آقای وفازاده نیز معتقد است که این کار باعث می‌شود خانواده‌هائی که نیازمند فرزند هستند و می‌توانند به واسطه قبول کردند سرپرستی یک کودک هم مشکل خود را حل کنند و هم یک کودک را دارای خانواده کنند، از این کار منصرف شوند.خانواده طارمی نیز به مانند خانواده وفازاده مدت پنج سال است که در گیر و دار مسائل فرزندخواندگی هستند و هنوز موفق نشده‌اند که به این مهم برسند. یکی از مسئولان مراکز نگهداری کودکان بی‌سرپرست درباره حضانت کودک به خانواده می‌گوید: برای اینکه یک خانواده کودکی را به سرپرستی قبول کنند باید شرایط و صلاحیت لازم را داشته باشند.این صلاحیت توسط دادگاه و مراجع قضائی تأیید می‌شود. همین تأیید صلاحیت یک خانواده که بخشی از آن از سوی مراجع قضائی و بخش دیگر توسط مددکاران بهزیستی انجام می‌شود، حداقل شش ماه زمان می‌برد. از سوی دیگر یکسری قوانین و مقررات دست و پا گیر اداری وجود دارد که باعث به تأخیر افتادن حضانت کودکان بی‌سرپرست به خانواده می‌شود.دکتر کامبیز نوروزی حقوقدان، درباره احراز صلاحیت والدین برای سرپرستی کودکان بی‌سرپرست می‌گوید: این مراحل تشریفاتی است که برای احراز صلاحیت متقاضیان از حیث تأمین منافع طفل انجام می‌شو. باید در نظر داشت که خانواده‌ای که کودک به آنان سپرده می‌شود باید از لحاظ مالی و اخلاقی صلاحیت و شرایط حداقل را دارا باشند.وی می‌افزاید: کودکان تحت حمایت بهزیستی خود دارای یک دوره بسیار سخت روانی و روحی بوده‌اند و دیگر تاب و توان دوباره دچار مشکل شدن را ندارند. همچنین در برخی مواقع این کودکان مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرند. در جامعه‌ای که والدین فرزندان حقیقی خود را مورد آزار و اذیت و خشونت قرار می‌دهند، احراز صلاحیت خانواده‌های متقاضی کودک، احتیاط معقول و قابل قبولی است.این حقوقدان درباره طولانی شدن زمان سپردن کودک بیان می‌کند: همیشه بدین صورت نیست که سپردن حضانت یک کودک چندین سال زمان ببرد. ممکن است خانواده متقاضی از لحاظ صلاحیت دچار مشکلاتی باشند و این مشکلات باعث به تأخیر افتادن این موضوع شود. از سوی دیگر وقتی یک کودک به فرزندخواندگی قبول می‌شود باید یک ملک به نام او بشود. در بسیاری مواقع این بند، خانواده‌ها را دچار مشکل می‌کند و باعث به تعویق افتادن حضانت کودک می‌شود.نبی‌الله عشقی‌ثانی، مدیرکل دفتر امور شعبه خانواده سازمان بهزیستی کشور با اشاره به ۱۴ هزار کودک تحت سرپرستی این سازمان می‌گوید:از این تعداد کودک حدود ۳۰ درصد بی‌سرپرست کامل و ۷۰ درصد فاقد سرپرست با صلاحیت و مؤثر هستند که براساس قانون فعلی و به‌دلیل غیرقابل سلب بودن حقوق پدر و مادری قابل واگذاری به‌صورت دائم نیستند.وی با اشاره به لزوم اصلاحات در قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست می‌افزاید: قانون حمایت از کودکان از سال ۱۳۵۳ تصویب شده و در جریان ۳۰ سال تغییری نکرده است. به همین منظور لایحه اصلاحیه این قانون به منظور آسان کردن شرایط واگذاری با همکاری قوه‌قضائیه توصیه شده است.مدیرکل دفتر امور شبه خانواده درباره نواقص قانون فعلی می‌گوید: در قانون فعلی تنها کودکی که فاقد پدر و مادر و جد پدر است یا حداقل سه سال در مراکز بهزیستی نگهداری می‌شود و والدین او مراجعه نکرده‌اند، می‌تواند به فرزندخواندگی سپرده شود اما براساس پیشنهاد جدید فرزندخواندگی به کودکانی که والدین آنان نیز صلاحیت نگهداری از فرزند را ندارند یا کودکانی که جد پدری یا مادر توانائی، علاقه و امکانات نگهداری را ندارند، نیز شامل می‌شوند.در اصلاحیه قانون حمایت کودکان بی‌سرپرست، همچنین الزام به سه سال ماندن کودک در مراکز بهزیستی برداشته شده و کودکان پس از یک تا دو سال اقامت در مراکز و مراجعه نکردن والدین می‌توانند به خانواده‌ها سپرده شوند.عشقی‌ثانی در این‌باره می‌گوید: برداشته شدن الزام سه سال ماندن کودک در مراکز با هدف کمک به اجرای حقوق کودک و زودتر صاحب خانواده شدن این کودکان است. یکی دیگر از اصلاحات در این قانون، برداشته شدن محدودیت سرپرستی کودک با وجود داشتن فرزند برای خانواده‌ها است. همچنین در قانون جدید حمایت از کودکان بی‌سرپرست، افزایش سن واگذاری کودکان از ۱۲ به ۱۵ سال، حذف لزوم مقیم ایران بودن خانواده‌ها برای پذیرفتن حضانت و حرف الزام گذشت پنج سال از ازدواج و بچه‌دار نشدن گنجانده شده است. علاوه بر آن در این قانون امکان واگذاری کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست به زنان مجرد نیز لحاظ شده است. در هر صورت اصلاحیه قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست به پیشنهاد سازمان بهزیستی و قوه‌قضائیه تدوین شده و در حال حاضر از سوی تنی چند از نمایندگان مجلس در حال بررسی است، به گفته عشقی‌ثانی برای تسریع در تصویب قرار است این اصلاحیه از حالت لایحه و خارج به‌صورت طرح در مجلس ارائه شود.