بی اختیاری ادرار

عدم کنتـــرل ادرار یا شب ادراری یک علامت روان تنی شایع است که هم به تنهایی و هم همراه با سایر اختلالات کودکان و نوجوانان تظاهر می یابد و زمانی این اختلال مطرح می باشد که کودکی که حداقل سن او ۵ سال می باشد

عدم کنتـــرل ادرار یا شب ادراری یک علامت روان‌تنی شایع است که هم به تنهایی و هم همراه با سایر اختلالات کودکان و نوجوانان تظاهر می‌یابد و زمانی این اختلال مطرح ‌می‌باشد که کودکی که حداقل سن او ۵ سال ‌می‌باشد، هنوز کنترل ادرار خود را بطور کامل بدست نیاورده است و در رختخواب یا لباس خودش ادرار ‌می‌کند که این عدم کنترل ممکن است فقط در شب ( نوع شبـــانه )، فـقط در روز ( نوع روزانه ) یا در هر دو زمان ( نوع مختلط ) باشد، ممکن است این رفتار کودک عمدی یا غیر عمد باشد. از بین این کودکان کسانی هستند که در مرحله‌ای از سن خود حداقل به مدت ۶ماه تا یکسال کنترل ادرار خود را بدست آورده‌اند و پس از آن مجدد دچار مشکل شده‌انـــد ( نوع ثانویه ) ولی کودکانی نیز هستند که هیچگاه کنترل ادرار خود را بدست نیاورده‌اند که این نوع را شب ادراری اولیه ‌می‌نامیم و شایع‌تـــر از نـــوع ثـــانـویـه ‌می‌باشد. ‌‌

‌شیوع این بیماری در پسران ۱۵- ۶ در صد و در دختران ۱۲- ۳ در صد ‌می‌باشد. ‌‌با افزایش سن شیوع آن کاهش ‌می‌یابد و در سن ۱۴ سالگی شیوع آن بین ۵/. تا ۵/۱ در صد ‌می‌باشد. ‌‌شب ادراری در پسران شیوع بیشتری نسبت به دختران دارد. ‌‌در بزرگسالان شیوع شب ادراری به یک درصد (۱%) ‌می‌رسد. ‌‌در صد بالایی از کودکانی که مبتلاء به شب ادراری هستند در بستگان درجه یک خود افرادی را دارند ‌که مبتلاء به شب ادراری بودهاند و همچنین چنانچه یکی از والدین تاریخچه مثبت شب ادراری داشته باشند، احتمال ابتلاء فرزند آنها بیشتر از جمعیت عادی است و چنانچه هر دو والد سابقه مثبت داشته باشند احتمال ابتلاء کودک واضحاً افزایش ‌می‌یابد و این مسئله ژنتیک را در این بیماری پر رنگ‌تـر ‌می‌کند.

● علت این بیماری چیست ؟

حقیقتاً می‌توان علت واحدی را برای این اختلال مطرح کرد. ‌‌در نوع ‌اولیه ممکن است تأخیر تکاملی و رشدی مطرح باشد و بعد ژنتیک نیز بعنوان عامل قوی دیگر در نظر گرفته شود. ‌‌نوع ثانویه که معمولاً در سن ۷ - ۵ سالگی شروع ‌می‌شود ‌می‌تواند تظاهری از وجود استرس در کودک باشد مانند : تولد نوزاد جدید، مهاجرت و نقل مکان، ‌دعواهای خانوادگی، اختلاف، جدایی و طلاق والدین، تعویض مدرسه و ورود به مدرسه جدید ………

مـواردی از همراهی شب ادراری با سایر اختلالات روانپزشکی مانند : ‌تأخیر تکاملی، اختلال بیش‌فعالی، کم توجهی و اختلالات رفتاری دیده ‌می‌شود. ‌‌در مورد بیماریهای جسمی‌ مانند دیابت، ‌‌کم کاری تیروئید ‌و علل ساختمانی و نقایص آناتومیک دستگاه ادراری به نظر میرسد در صد بسیار اندکی از کودکان مبتلاء این مشکلات را داشته‌باشند در نتیجه ‌بررسی آنها بطور معمول پیشنهاد می‌شود و بررسی‌های پر هزینه ‌و دردناک بستگی به نتیجه معاینه فیزیکی، شــرح حال اخذ شده از بیمار و یافته‌های بالینی دارد ولی بهتر است ‌عفونت ادراری بخصوص در دختران مبتلاء مورد بررسی قرار گیرد. ‌‌بررسی ‌نوار مغزی علیرغم انجام زیاد آن در کودکان مبتلاء به شب ادراری ‌فقط در صورتی تـوصیه ‌می‌شود ‌که در شرح حال و معاینه ‌و تاریخچه کودک یافته‌ای به نفع صرع پیدا شود. ‌‌

گاه دیده ‌می‌شود که شـب ادراری متعاقب مصرف برخی از ‌داروهای روانپزشکی رخ ‌می‌دهد در نتیجه بهتر است در این مورد نیز دقت نمائیم. ‌‌کودکانی نیزهستید که بنا به بعضی ‌دلایل روانشناختی، آب و مایعات زیادی مصرف ‌می‌کنند که متعاقب آن دچار شب ادراری ‌می‌شوند.

● آینده این کودکان چگونه است ؟

شب ادراری بطورکلی یک بیماری خوش‌خیم و خود بخود محدود شونده است. ‌‌بهبودی بخصوص در سن ۷ – ۵ سالگی ‌و پس از ۱۲ سالگی رخ ‌می‌دهد. ‌‌در صــورتی که درمانی انجام نشود میزان بهبودی ۲۰ – ۱۰ درصد در سال ‌می‌باشد. ‌‌

● آیا شب ادراری نیازبه درمان د ارد ؟

‌معمولاً در مواردی که وقایع و حوادث استرس زایی چون اختلاف، جدایی و طلاق والدین، تولد فرزند جدید، مرگ، از دست‌دادن عضوی از خانواده و … مطرح ‌ می‌باشد، توجه و مداخله مناسب برای حل آنها لازم است همچنین نباید تأثیر منفی بیماری را براعتماد به نفس کودک از نظر دور داشت و چنانچه اعتماد به نفس کودک آسیب دیده باشد و یا کودک دچار افسردگی و اضطراب شده‌باشد باید به این جنبه‌ها نیز توجه لازم اعمال شود. ‌‌

‌روشهای رفتاری جایگاه ویژه‌ای در درمان شب ادراری دارند و باید بعنوان راههای اولیه درمانی انتخاب شوند باید از تشویق و تنبیه مناسب در مورد کودک استفاده شود و به شبهایی که کودک خودش را خیـس نکـرده و خشک گذرانده است پاداشی مناسب که واقعاً کودک را خوشحال کند، داده شـــود. ‌‌‌ می‌توان جدولی برای کودک تشکیل داد که به ازای هر شب خشک، در صبح روز بعد یک ستاره یا صورتک خندان به جدول او چسبانده شود. ‌‌استفاده از زنگ و تشکچه یک انتخاب قابل قبول به عنوان خط اول درمان با توجه به شرایط سنی کودک ‌می‌باشد. ‌‌

میزان موفقیت این روش ۷۵ در صد ‌می‌باشد. ‌با ریـزش اولین قطرات ادرار، صدای زنگ باعث ‌می‌شود کودک از خواب برخیزد و ادرار خود را نــگه دارد. ‌‌در صورت وجود مشکلات روانپزشکی همراه، استرس و مشکلات خانوادگی میزان موفقیت این روش کاهش ‌می‌یابد. ‌‌علاوه بر موارد فوق ‌می‌توان از ساعت زنگ دار برای بیدار کردن کودک در طی شب استفاده کرد. ‌‌

استفاده از دارو در رده‌های بعدی درمانی قرار می‌گیرد. ‌‌دارو باید با تجویز پزشک مصرف شود و قطع آن نیز باید تدریجی باشد تا چنانچه علایم کودک پس از قطع دارو برگردد بنا به نظر پزشک دارو مجدد به دوز قبلی برگردانده شـود و دوره جدیدی از درمان شروع شـــود.

تهیه و تدوین : دکتر فریبا عربگل ـ گروه سلامت سیمرغ