وظایف دانشجویان از نگاه امام خمینی ره

رسالتی که دانشگاه در جهت اعتلای جامعه و سرنوشت یک کشور و ملت دارد بر هیچ کس پوشیده نیست

رسالتی که دانشگاه در جهت اعتلای جامعه و سرنوشت یک کشور و ملت دارد بر هیچ کس پوشیده نیست. این نقش آفرینی تا آنجا دارای اهمیت است که بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران، حضرت امام خمینی(ره) سال ها پیش از به پیروزی رسیدن انقلاب یعنی در همان سالهای اولیه آغاز نهضت اسلامی ( در دهه اول ۱۳۴۰) و در پی فرمان تشکیل دانشگاه اسلامی از سوی رژیم منحوس پهلوی با موضع گیری قاطع و آشکار و تشبیه تاسیس این دانشگاه به قرآن سرنیزه کردن در برابر امیرالمومنین(ع)، از ماهیت مزورانه این اقدام پرده برداشتند. ایشان دانشجو را عنصری تاثیرگذار در حیات سیاسی یک جامعه قلمداد می کردند و اساسی ترین نقش دانشجویان را ایجاد تحولات در عرصه سیاسی یک کشور می دانستند. از همین روی پیوسته آنها را به مبارزه علیه نظام حاکم تشویق کرده و تلاش برای پیشبرد نهضت اسلامی و کمک به مردم در ایجاد تحول و افشای نقشه های استعمار و دشمنان داخلی و خارجی را از اهم وظایف دانشجویان برمی شمردند.

پس از به پیروزی رسیدن انقلاب و تاسیس حکومت اسلامی دانشجو همیشه از جایگاهی تاثیرگذار در منظر پیرجماران برخوردار بود بطوری که امام خمینی(ره) دانشگاه را مرجعی برای انسان سازی می دانست و معتقد بود دانشجویان در دانشگاه می بایست از دو جهت تخصص و ایمان تربیت شوند تا به عنوان یک قشر تحصیل کرده محور روشنگری اجتماعی را بدست گیرند و در صورتی موفق خواهند شد که بتوانند آگاهی خود را در مسیر ارزشهای الهی به کار گرفته و خود را از دیگر اقشار جامعه بویژه روحانیون جدا نسازند. ایشان در بیانات خود در خصوص لزوم تعلیم تخصص ها در دانشگاه می فرمایند:

«اگر دانشگاه ها خالی از مردانی دانشمند و متخصص شوند، اجانب منفعت طلب چون سرطان در تمام کشور ریشه دوانده و زمام امور اقتصادی و علمی ما را به دست می گیرند و سرپرستی می کنند.»

«مهم ترین عامل در کسب خودکفایی و بازسازی، توسعه مراکزعلمی و تحقیقات و تمرکز و هدایت امکانات و تشویق کامل و همه جانبه مخترعین و مکتشفین و نیروهای متعهد ومتخصصی است که شهامت مبارزه باجهل را دارند و از لاک نگرش انحصاری علم به غرب و شرق بدر آمده و نشان داده اند که می توانند کشور را روی پای خود نگه دارند.»

«باید دانشگاه ها خودکفا شوند که احتیاج به دانش غرب نداشته باشند.»

امام خمینی همچنین در خصوص تربیت دانشجویان می فرمایند:

«شما دانشگاهی ها کوشش کنید که انسان درست کنید؛ اگر انسان درست کردید، مملکت خودتان را نجات می دهید.» «دانشگاه باید مرکز درست کردن انسان باشد.» «دانشگاه ها را مرکز تربیت قرار دهید؛ علاوه بر دانش، تربیت لازم است. اگر یک دانشمندی تربیت نداشته باشد، مضر است.» «دانشگاه را باید شما رو به خدا ببرید، رو به معنویت ببرید. و همه درسها هم خوانده بشود، همه درسها هم برای خدا خوانده بشود. «اگر دانشگاه واقعا دانشگاه باشد و دانشگاه اسلامی باشد، یعنی در کنار تحصیلات، تهذیب هم در آنجا متحقق باشد، تعهد هم باشد، یک کشوری را اینها می توانند به سعادت برسانند.

»امام خمینی همچنین مشارکت در عرصه های سیاسی نظیر انتخابات را بر دانشجویان واجب شمرده و پاسداری از نهضت و انقلاب اسلامی را وظیفه آنان می داند و جدانشدن از بدنه مردم و حضور در قلب نهضت را شرط این پاسداری اعلام می کند.

نکته بسیار مهمی که در بیانات حضرت امام خمینی می توان یافت و امروزه نیز اهمیت مضاعفی یافته است؛ بحث اسلامی کردن دانشگاه و تربیت نیروی مومن و متعهد به انقلاب است. از آنجا که در دیدگاه بنیانگذار انقلاب اسلامی خوبیها و بدیهایی که به یک ملت و کشور وارد می شود در نتیجه تاثیر دانشگاه و استقلال و وابستگی آن به قدرتهای غرب و شرق است، فلذا اصلاح دانشگاه برابر با اصلاح یک کشور قلمداد می شود و مهم ترین وظیفه ای که در جهت اصلاح و اسلامی کردن دانشگاه متوجه اساتید و دانشجویان است برداشتن موانع از سر راه و خارج شدن از بند وابستگی غرب و شرق است.

اسلامی کردن دانشگاه از دید امام خمینی نه به معنای تدریس صرف علوم اسلامی در دانشگاه است بلکه به معنای رهایی از قید و بندهای استعماری و به خودکفایی رسیدن در عرصه های علمی است. ایشان می فرمایند:

«معنی اسلامی شدن دانشگاه این است که استقلال پیدا کند، و خودش را از غرب جدا کند و خودش را از وابستگی به شرق جدا کند. و یک مملکت مستقل، یک دانشگاه مستقل، یک فرهنگ مستقل داشته باشیم.» امام خمینی تنها مانع اسلامی کردن دانشگاه را وجود عناصری خودفروخته در آن می دانند و می فرمایند:

«اکثر ضربات مهلکی که به این اجتماع خورده است، از دست همین روشنفکران دانشگاه رفته ای [است] که همیشه خود را بزرگ می دیدند و می بینند.» امام راحل راهکار برداشتن این مانع را در ممانعت ملت از نفوذ این گونه عناصر درون دانشگاه ها می دانند و می فرمایند:

«و بر ملت و دولت جمهوری اسلامی است در همه اعصار که نگذارند عناصر فاسد دارای مکتبهای انحرافی یا گرایش به غرب و شرق در دانشسراها و دانشگاه ها و سایر مراکز تعلیم و تربیت نفوذ کنند و از قدم اول جلوگیری نمایند تا مشکلی پیش نیاید واختیار از دست نرود.»

در این میان اساتید دانشگاه نقش بسزایی در تربیت دانشجویان چه از لحاظ علمی و چه از لحاظ اخلاقی دارند و می بایست علم جهت دار همراه با تقوا به دانشجویان تعلیم دهند.

«باید به دانشگاه جهت داد مطلق تحصیل، ملاک نیست. اگر علم با جهت باشد امکان ندارد خلاف جهت ملت تجهیز شود.علم منهای تقوا ولو علم توحید بی فایده است.»

امام خمینی همچنین سرلوحه قراردادن اسلام و احکام نجات بخش آن، تداوم راه انبیاء و نهضتهای انسان سازی آنها، شناساندن اسلام به مردم و معرفی قرآن و سنت و اهتمام برای پیاده کردن طرح حکومت اسلامی را از اهم وظایف دانشجویان در حوزه اعتقادی می دانند و معتقدند دانشجو می بایست نسبت به جامعه خود مسئولیت داشته و برای از بین بردن نقشه های بین المللی در غیرسیاسی کردن دانشگاه و دفاع از انقلاب و اسلام به قدر توان چه با قلم، چه باقدم و چه با گفتار مبارزه کند. ایشان همچنین بصیرت و غافل نبودن در برابر نقشه های دشمنان و نظر هوشمندانه داشتن به مسائل روز و آگاه سازی ملتها و حفظ پیوند با ملت را از الزامات پاسداری از اصول تغییر ناپذیر« نه شرقی نه غربی» می دانند و انسان سازی و ساختن همفکر و انسان فداکار و ممانعت از گرویدن دانشجویان به گروهک ها را لازمه حرکت صحیح دانشگاه در تربیت دانشجویان برمی شمارند.

امروز نیز با گذشت ۲۲ سال از رحلت جانگداز پیر فرزانه انقلاب همین تاکیدات و همین مسائل بصورت پر رنگ تری در جامعه اسلامی ما رخ نمایانده است بویژه آنکه از دید این بزرگوار اصلاح و تحول سیاسی مقدمه تحول فرهنگی و جایگزینی ارزشهای الهی به جای ارزشهای طاغوتی است و از سوی دیگر اصلاح فرهنگ مقدم بر اصلاح امورات مادی می باشد. آنچه در تفکرات امام خمینی از اسلامی کردن دانشگاه آمده است امروز بیش از گذشته نیاز به توجه و جدیت از سوی دانشگاهیان دارد و اگر بتوانیم دانشگاه، این نهاد موثر در سعادت یک کشور را به معنای واقعی اسلامی کنیم و از بند وابستگی غرب و شرق برهانیم؛ بطوری که به فرموده حضرت امام محصول علمی دانشگاه مایحتاج و نیاز جامعه را برآورنده کند، آن روز است که به معنای واقعی دانشگاه اسلامی خواهیم داشت و در اثر آن هدف اسلام در سعادت مادی و معنوی بشر تحقق خواهد یافت.

مریم نجیمی