دیپلماسی عمومی سیاست خارجی

دیپلماسی عمومی به برنامه های مورد حمایت دولت اشاره دارد که هدف از تنظیم آنها اطلاع رسانی یا تحت تاثیر قرار دادن افکار عمومی دیگر کشورها است ابزار اصلی این هدف نیز انتشار متن های مورد لزوم, برنامه های متعدد و متنوع مبادلات فرهنگی, رادیو و تلویزیون است

جمهوری اسلامی ایران به دلایل بسیاری از جمله موقعیت ژئوپولتیک و نیز ژئواستراتژیک خود، حداقل یکی از کانون های اصلی تحمیل فشار تبلیغاتی، سیاسی و حتی نظامی امریکا محسوب می شود. در همین راستا فشارهای نظامی و نیز کاربرد شگردها و تاکتیک های تبلیغی برای کسب نتایج سیاسی انجام می پذیرد. طبعاً فشارهای اقتصادی با این هدف اعمال می شوند تا نقاط کور یا پنهان (ضعف) فشارهای نظامی و سیاسی را پوشش دهند.

برای مقابله با این مهم بهترین شگرد می تواند کاربرد دیپلماسی عمومی در سیاست خارجی باشد. دیپلماسی عمومی و کاربرد آن در عرصه سیاست، راهکار و رویکرد جدیدی نیست اما بدون تردید اطلاعات پیرامون استفاده از این روش به اندازه لازم و کافی عمیق نیست. دیپلماسی عمومی به برنامه های مورد حمایت دولت اشاره دارد که هدف از تنظیم آنها اطلاع رسانی یا تحت تاثیر قرار دادن افکار عمومی دیگر کشورها است. ابزار اصلی این هدف نیز انتشار متن های مورد لزوم، برنامه های متعدد و متنوع مبادلات فرهنگی، رادیو و تلویزیون است.

آژانس اطلاعاتی ایالات متحده (USIA) که بیش از چهل سال به صورت تخصصی در زمینه دیپلماسی عمومی فعالیت کرده است، در تعریفی از دیپلماسی عمومی آورده است؛ «دیپلماسی عمومی به دنبال آن است که منافع ملی و امنیت ملی ایالات متحده را از طریق شناخت، اطلاع رسانی و تاثیرگذاری بر مردم کشورهای دیگر و گسترش گفت وگو میان شهروندان و نهادهای امریکایی و همتایان خارجی آنها ارتقا دهد.»

هیات مامور برنامه ریزی ادغام USIA در وزارت امور خارجه امریکا در سال ۱۹۷۷، دیپلماسی عمومی را اینگونه توصیف می کند؛ «دیپلماسی عمومی می کوشد منافع ملی ایالات متحده را از طریق مفاهیم، اطلاع رسانی و تاثیرگذاری بر مخاطبان خارجی ارتقا دهد.» این تعریف از دیپلماسی عمومی می تواند در جهت حفظ و گسترش منافع ملی هر کشوری ورای مرزهای آن تعریف شود.

جمهوری اسلامی ایران نیز مانند هر کشوری نیاز محرز و مشخصی برای جلب افکار عمومی نه تنها در خاورمیانه و آسیای مرکزی دارد بلکه جلب افکار عمومی غرب، خود پشتوانه محکم و قابل اعتمادی محسوب می شود. میان دیپلماسی عمومی و دیپلماسی سنتی هم تفاوت هایی جدی وجود دارد. دیپلماسی عمومی نه تنها با دولت ها سر و کار دارد، بلکه اساساً مخاطب خود را در میان افراد و سازمان های غیردولتی می جوید.

گفته می شود فعالیت های دیپلماسی عمومی می تواند معرف دیدگاه های متفاوتی باشد که از سوی افراد و سازمان های خصوصی یک کشور علاوه بر نظریات دولت مطرح می شود، در حالی که دیپلماسی سنتی به روابط یک دولت با دولت دیگر مرتبط است و نمایندگی های دیپلماتیک معرف آن کشور در دیگر کشورها به شمار می روند.

دیپلماسی عمومی متضمن مشارکت بسیاری از عناصر غیردولتی جامعه است لذا گسترش و تقویت نقش سازمان های غیردولتی معروف به NGO از سیاست های مهم و جدی غرب و به ویژه امریکا در قرن بیست و یک است و از طریق آنها بسیاری از اهداف خود را پیگیری می کنند. وقوع انقلاب های رنگین خود موید نقش دیپلماسی عمومی بود نه دیپلماسی سنتی. بنابراین امروزه با تحول مفهوم دیپلماسی از سنتی به عمومی و شاخص های آن نیاز یک سیاست خارجی پویا و جهانی بهره مندی کامل از یک دیپلماسی عمومی است.

سیاست خارجی ایران با بعد اسلامی خود می تواند با استفاده از دیپلماسی عمومی جایگاه نوینی را برای خود در جهان اسلام شکل دهد. البته پیوند سیاست خارجی با ابزارهای نوین دیپلماسی عمومی یعنی ماهواره، روزنامه های بین المللی، اینترنت و پیوند آن با افکار عمومی غرب اهمیت بیشتری خواهد داشت.

راه اندازی کانال های انگلیسی و فرانسوی زبان برای درک هرچه بیشتر و بهتر غربی ها از جامعه و فرهنگ ایرانی نیازی مبرم محسوب می شود.با شکست ایالات متحده در دیپلماسی خاورمیانه ای خود کشورهای عربی با راه اندازی کانال هایی همچون العربیه و الجریزه در پی کسب این مهم هستند.

لامیس آندونی طی مقاله ای تحت عنوان «دو صد گفته چون نیم کردار نیست»، می‌نویسد؛ «سیاست امریکا در جهان غرب و کشورهای اسلامی کاملاً به شکست منتهی شده است.» به نظر این نویسنده «دیپلماسی عمومی در جهان اسلام قادر به تغییر شرایط نیست، بلکه تنها راه حصول موفقیت، تغییر سیاست است.» پس با این رویه کشورهای عربی در تلاشند به وسیله رسانه های خود رهبری افکار عمومی منطقه را به دست گیرند.

تحولات عراق خود حاکی از دیپلماسی عمومی عربی است. پس سیاست خارجی می تواند با بهره مندی از دیپلماسی عمومی با استفاده کامل از گفتمان کنونی منطقه در راستای منافع ملی اقدام کند.

نبی الله ابراهیمی