هنر بحران سازی

در پی انتشار سرمقاله یکی از روزنامه های صبح, روابط دو کشور متشنج شده و مقامات و رسانه های بحرین, ضمن انتقاد شدید از مواضع مندرج در مقاله, به دلیل انتساب روزنامه به رهبر انقلاب, از نگارنده مقاله به عنوان مشاور ایشان نام برده و مواضع آن را به رهبری کشور نسبت داده اند

۱) منوچهر متکی، وزیر خارجه، در تلاشی دیپلماتیک برای مهار سوءتفاهم روابط ایران و بحرین ـ که در پی انتشار سرمقاله ۱۸ تیر ماه یکی از روزنامه‌های صبح تهران، به منامه سفر و با مسئولان این کشور ملاقات کرده است ـ پس از ملاقات با ولیعهد بحرین، در یک مصاحبه خبری مشترک با وزیر خارجه این کشور، بر پایبندی و احترام تهران و منامه و حاکمیت ملی یکپارچگی و تمامیت ارضی یکدیگر تاکید نموده است.

سفارت کشورمان در پایتخت بحرین نیز پیش از ورود متکی به منامه، با انتشار بیانیه‌ای تأکید کرده بود: «انتشار این مقاله صرفا بیانگر دیدگاه‌های شخصی مدیرمسئول روزنامه است و موضع رسمی به شمار نمی‌رود».

هر چند به گفته یک مقام ارشد وزارت خارجه، سفر متکی به بحرین از پیش برنامه‌ریزی شده و ربطی به انتشار مقاله نداشت، ولی باید اذعان کرد سفر رئیس دستگاه دیپلماسی کشور در این شرایط و بیان مواضع رسمی کشور از زبان وی، اقدامی در راستای جلوگیری از بحرانی بود که هیچ توجیهی بر ایجاد آن، به ویژه در شرایط کنونی، وجود ندارد.

۲) در پی انتشار سرمقاله یکی از روزنامه‌های صبح، روابط دو کشور متشنج شده و مقامات و رسانه‌های بحرین، ضمن انتقاد شدید از مواضع مندرج در مقاله، به دلیل انتساب روزنامه به رهبر انقلاب، از نگارنده مقاله به عنوان مشاور ایشان نام برده و مواضع آن را به رهبری کشور نسبت داده‌اند.

انتقاد از مواضع مطروحه در مقاله، منحصر به مقامات دولتی بحرین، مقامات شورای همکاری خلیج فارس و اهل سنت مقیم این کشور نبوده و حتی شیعیان بحرین نیز به این مقاله اعتراض کرده‌اند.

«منصور جمری»، فرزند مرحوم «شیخ جمری»، رهبر پیشین شیعیان بحرین و مدیرمسئول روزنامه «الوسط»، در مقاله‌ای طرح ادعاهای تاریخی را به زیان حاکمیت ملی ایران دانسته است.

مدیرمسئول روزنامه ایرانی در یادداشت خود، ضمن حمله به شورای همکاری خلیج فارس به خاطر موضعگیری آن درباره جزایر سه‌گانه ابوموسی، تنب‌بزرگ و تنب‌کوچک، نوشته بود: «بحرین، جزیی از خاک ایران بوده که در جریان یک زد و بند غیرقانونی بین شاه معدوم و دولت‌های آمریکا و انگلیس، از خاک ایران جدا شده است و اصلی‌ترین خواسته مردم بحرین، بازگشت این استان جدا شده از ایران، به سرزمین اصلی و مادری آن؛ یعنی ایران اسلامی است و بدیهی است كه این حق مسلم ایران و مردم استان جدا شده آن (بحرین) را نباید نادیده گرفت».

روز گذشته، این روزنامه در گزارشی خبری، در واکنش به تبعات این مقاله، آن را در راستای «سیاست تهاجمی» در برابر ادعاهای واهی برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس یاد کرد.

۳) در تحلیل تحولات اخیر در روابط ایران و بحرین، چندین نکته قابل تأمل وجود دارد که ذکر آن خالی از فایده نیست:

▪ به طور طبیعی، هیچ کس نباید در مقابل ادعاهایی که به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی کشورمان مربوط می‌شود، ساکت باشد. دفاع قهرمانانه هشت ساله ما در مقابل رژیم بعثی و بازپس‌گیری سرزمین‌هایی که در اوایل جنگی كه به دلیل اوضاع آن زمان، تحت اشغال ارتش بعثی درآمده بود، قوی‌ترین مصداق توانمندی انقلاب در دفاع از تمامیت ارضی و حفظ استقلال خود است.

طبیعی است بیان مواضع از موضع قدرت در مقابل زیاده‌خواهی‌های جاه‌طلبانه کشورهای مدعی و زیاده‌خواه، حق طبیعی و بلكه وظیفه تمامی آحاد ملت، فارغ از گرایش‌های سیاسی و وابستگی‌های حزبی و گروهی است. در همین رابطه، ادعاهای واهی امارات بر جزیره ابوموسی، در زمره همین مسائل است و هیچ‌کس در کشور اجازه ندارد در مقابل چنین ادعاهایی، ساکت بنشیند. همان‌گونه که چند سال پیش، آقای ‌هاشمی رفسنجانی در زمان ریاست جمهوری، به رغم در پیش گرفتن سیاست تنش‌زدایی با کشورهای حوزه خلیج فارس، در یک موضع‌گیری قاطعانه در نماز جمعه اعلام کرد، هرکس که در اندیشه جزایر ایرانی است، باید از دریای خون بگذرد.

▪ پاسخگویی به ادعاهای واهی شورای همکاری خلیج فارس و بیانیه‌های آنان در خصوص جزایر ایرانی، همواره مورد اهتمام دستگاه دپیلماسی کشور در دوران ۲۸ ساله انقلاب بوده و حتی در حادترین شرایط جنگ تحمیلی نیز هیچ‌کس از آن غفلت نکرده است. پاسخ به این ادعاها (که حتی در زمان رژیم گذشته نیز به شکلی ملایم‌تر مطرح بوده است) نیازمند درایت و هوشمندی است.

ما دلایل و شواهد انکارناپذیری از حاکمیت خود بر جزایر سه‌گانه داریم و همانگونه که بارها اعلام کرده‌ایم، ایران آماده گفت‌وگو‌ی دوجانبه با امارات عربی متحده برای موضوعات مورد اختلاف در خصوص جزیره ابو‌موسی است. درایت در مدیریت این مسئله‌ جلوگیری از توسعه موضوع و تسری آن به ابعاد منطقه‌ای و یا دخالت دیگر گروه‌های خارج از منطقه است. این نکته‌ای است که باید امارات نیز بر آن توجه داشته و بداند که دخالت دیگران در موضوعی که به آنان مربوط نیست، به نفع این کشور نیست و ایران در هیچ شرایطی به کشورهای دیگر اجازه نخواهد داد در موضوع مربوط به تمامیت ارضی کشور، دخالت كنند.

▪ از سوی دیگر به دلیل آزادی مطبوعات، نویسندگان در نشر افکار و آرا و اندیشه‌های خود آزادند ولی به طور طبیعی روزنامه منتسب به مقام معظم رهبری باید در انتشار مقالات به ویژه در ستون‌هایی که می‌تواند موضع رسمی آن تلقی شود، نباید به گونه‌ای حرکت كند که باعث ایجاد تنش و بحران در روابط خارجی شود. سیاست رسمی خارجی کشور، همکاری با کشورهای همسایه و توسعه روابط با آنان است. این بدان معنا نیست که ما در مقابل ادعاها، ساکت نشسته و نسبت به آن بی‌تفاوتیم و یا از اقدامات آنان در خصوص ادعاهای واهی غافلیم.ضمن اینكه انتشار این گونه مقالات بهانه مناسبی به دست كشورهایی می دهد كه در پی تشدید خصومت و تحریك دیگران علیه ایران هستند.

از این نیز كه بگذریم تاثیر فوری اینگونه مطالب و ادعای دریافت صدها و یا هزاران ایمیل و نامه و قس علیهذا در تایید مفاد آن، تشدید فشار به شیعیان بحرین است كه اكثریت مردم این كشور را تشكیل می‌دهند و طی سالهای اخیر در سایه اعتمادسازی بین دو كشور به سهولت برای زیارت اماكن مقدس و بخصوص بارگاه حضرت ثامن الحجج(ع) به ایران اسلامی سفر می‌كردند و در بازگشت نیز تحت بازجویی‌های امنیتی قرار نمی‌گرفتند.

بر خلاف تصور نویسنده مقاله، در پیش گرفتن سیاست تهاجمی و پاسخ به ادعاهای شیوخ خلیج فارس و بیانیه شورای همکاری خلیج فارس، لزوما به معنای دامن زدن به یک بحران غیرضروری در شرایط کنونی نیست. ضمن این‌که این بیانیه نه اولین بیانیه بود و نه آخرین آن خواهد بود.

سفر متکی به منامه که باید به موضوعات مهم‌تری که منطقه درگیر آن است، اختصاص می‌یافت (و احتمالا به همین جهت نیز طراحی شده بود) به دلیل ایجاد تنش در روابط دو کشور به خاطر انتشار مقاله مذکور، به طلبکاری بحرینی‌ها از ما و اعلام موضع رسمی کشور در مقابل رویداد اخیر گذشت. به نظر می‌رسد بحران‌سازی نیز هنری است که نیازمند تخصصی است که همگان از آن برخوردار نیستند.

جاوید قربان اوغلی