محققان ژاپنی از فواید سویا برای زنان می‌گویند

باوری وجود دارد مبنی بر اینکه «سویا بخورید تا دچار مشکلات ناشی از یائسگی نشوید.» چرا؟ چون سویا استروژن گیاهی دارد و جایگزین هورمون‌های کاهش‌یافته می‌شود. اما همین هورمون ممکن …

باوری وجود دارد مبنی بر اینکه «سویا بخورید تا دچار مشکلات ناشی از یائسگی نشوید.» چرا؟ چون سویا استروژن گیاهی دارد و جایگزین هورمون‌های کاهش‌یافته می‌شود. اما همین هورمون ممکن است باعث بروز سرطان پستان در برخی از افراد شود. این نظریه برخی از دانشمندان بود که به تازگی خلاف آن مشاهده شده است...

وقتی زمان یائسگی فرامی‌رسد، تخمدان‌ها دیگر استروژن تولید نمی‌کنند. توقف تولید هورمون استروژن در کوتاه‌مدت سبب بروز گرگرفتگی می‌شود و در بلندمدت می‌تواند زمینه را برای بروز بیماری‌های قلبی فراهم کند. برای مقابله با این موارد معمولا پزشکان به زنان یائسه هورمون‌درمانی را پیشنهاد می‌کنند و عده‌ای نیز به سمت داروهای گیاهی جذب می‌شوند. تقریبا در دنیا نزدیک به ۳۰۰ گیاه وجود دارد که حاوی ایزوفلاون‌ها هستند. ایزوفلاون‌ها نوعی استروژن گیاهی هستند که ساختار شیمیایی آنها شبیه به هورمون استروژن زنانه است. از میان این ۳۰۰ گیاه، سویا بهترین است. تحقیقات روی فواید این گیاه و تاثیر مثبت آن بر از بین بردن یا کم شدن عوارض یائسگی به دوران پس از جنگ جهانی دوم بازمی‌گردد.

در آن دوران، گروهی از محققان متوجه شدند عوارض یائسگی در زنان ژاپنی مهاجر بیش از عوارض یائسگی در ژاپنی‌های ساکن کشورشان است. بررسی‌ها نشان داد تغییر رژیم غذایی و به ویژه قطع مصرف سویا عامل اصلی این موضوع بوده است.

سویا موجب سرطان پستان می‌شود؟

اگرچه سویا به عنوان ماده‌ای مفید برای زنان یائسه شناخته شده، برخی تحقیقات نشان داده است از آنجا که سویا حاوی مولکول‌هایی شبیه به استروژن است، تنظیمات هورمونی را بر هم ریخته و زمینه را برای بروز سرطان‌های وابسته به هورمون‌ها به ویژه سرطان پستان افزایش می‌دهد اما تحقیقات دقیق‌تر روشن کرد گر چه درمان‌های هورمونی‌ با پایه استروژن قوی می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان‌پستان را ۱۵ تا ۴۰ درصد افزایش دهد، فیتواستروژن یا استروژن گیاهی موجود در سویا ۱۰۰۰ برابر ضعیف‌تر از استروژن‌های طبیعی است و نمی‌تواند موجب بروز سرطان پستان شود. از سوی دیگر عامل دیگر موجود در سویا همانند مواد ضدرگ‌سازی عمل کرده و مانع از رشد تومورهای سرطانی می‌شوند. در سال ۲۰۰۶، گزارشی در مجله ملی سرطان به چاپ رسید که در آن تمامی تحقیقات مربوط به سویا و سرطان پستان تحلیل شده بود و نتیجه این بود که مصرف سویا سبب کاهش احتمال ابتلا به سرطان می‌شود اما در مصرف مکمل‌ها باید دقت کرد زیرا مصرف مکمل‌های حاوی سویا می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهد.

محققان ۲۵‌هزار زن ۴۰ تا ۶۹ ساله ژاپنی را به مدت ۱۰ سال و نیم تحت بررسی قرار دادند و بعد میزان ژنیستتین را در خون ۱۴۴ زن مبتلا شده به سرطان پستان و ۲۸۸ زن سالم مقایسه کردند. بررسی‌ها نشان داد زنانی که میزان ژنیستتین در خون آنها بالاست، سه برابر کمتر از زنانی که میزان ژنیستتین در خون‌شان پایین است، به سرطان پستان مبتلا می‌شوند.جالب‌تر آنکه محققان مشاهده کردند که تنها بالا بردن ژنیستتین در خون در پی مصرف موادی نظیر سویا خطر سرطان‌پستان را کاهش می‌داد و برعکس مصرف آن به شکل مکمل خطر سرطان را افزایش می‌داد.

نظر کارشناس - دکتر شهرزاد زاده‌مدرس/ متخصص زنان

مطالعات نشان داده است اکثر خانم‌ها به دلیل خون‌ریزی‌های نامنظمی که در جریان استفاده از هورمون‌درمانی جایگزینی یا اچ‌آر‌تی خصوصا در شکل دوره‌ای آن پیش می‌آید، راغب به استفاده از هورمون‌درمانی نیستند. سایر مواردی که باعث کاهش پذیرش هورمون‌‌درمانی می‌شود، حساسیت پستان‌ها، افزایش وزن، تحریک‌پذیری و افسردگی است. همچنین ترس از ابتلا به سرطان‌پستان یا رحم از علل مهم نپذیرفتن این نوع درمان است. در ۵۰ تا ۹۴ درصد مواردی که مداوم از روش استروژن- پروژسترون استفاده می‌کنند، بعد از ۶ ماه یا بیشتر آمنوره یا قطع عادات ماهانه صورت می‌گیرد.

در زنان یائسه، استفاده مداوم از هورمون‌درمانی جایگزین باعث کاهش علایم یائسگی از قبیل گرگرفتگی و بی‌خوابی می‌شود. همچنین این درمان از بروز پوکی استخوان جلوگیری کرده و از رشد بی‌رویه آندومتر، جلوگیری می‌کند. اما در مورد پیشگیری از بیماری‌های قلبی‌عروقی، درمان با استروژن اثر مطلوبی روی عوامل خطرساز بیماری‌های قلبی‌عروقی دارد و به نظر نمی‌رسد اثر محافظتی داشته باشد. در حال حاضر از روش ترکیب داروهای استروژن و پروژسترون به صورت مداوم در خانم‌هایی استفاده می‌شود که دو سال یا بیشتر است که دچار یائسگی شده‌اند. البته ترجیحا توصیه می‌شود زنانی که نزدیک به دوره یائسگی یا در این دوره هستند از روش دوره‌ای هورمون‌درمانی بهره بگیرند و به تدریج آن را به درمان دایمی تبدیل کنند.

ترجمه: سمیه مقصودعلی