آیا کارگران مجبور هستند در روزهای گرم و شرجی اهواز مثل همیشه کار کنند

چند سالی است که آغاز فصلِ گرم نه در تیرماهِ تابستانی که در خرداد بهاری است در خوزستان, اوج های گرما, ردشدن از مرز ٥٠ درجه و تکرار روزهای گرم می رسد به شرجی و می چسبد به ریزگرد و همراه آلودگیِ هوا و شلاقِ بادِ داغ می خورد بر تن و راهی می یابد به درون تا گُرگرفتن اندام و کاهش آب بدن و سردرد و سیاهی رفتن چشم, خاصه آنکه در زلِ آفتاب و فضای باز, چندین ساعت از روز, به زور معیشت و مواجب, کارگر باشی و مجبور به فروش نیروی کار

وقتی دماسنج قرارگرفته در جعبه ای چوبی در محیطی باز و دور از خیابان های آسفالت و ساختمان های بلند و تردد خودرو و در سایه و معرض باد، دمایی بیش از ٥٠ را نشان می دهد، باید دانست با احتساب نمایه دما و تأثیر رطوبت، احساس واقعی گرما چیزی بیشتر از این-و درباره رکورد جدید در اهواز حدود ٦١ درجه- است. بر این بیفزایید حضور مستمر در آفتاب و فعالیت بدنی و حرارت ناشی از خودروها و تأثیر ساختمان های بلند بر گرمایی که بر بدن تحمیل می شود؛ علاوه بر این افزایش میزان اشعه فرابنفش و تأثیر آن بر پوست و چشم را هم نمی توان نادیده گرفت. همه اینها در حالی است که قوانین موجود درباره گرما و افزایش دما و اِعمال محدودیت های کاری در روزهای گرم، به صراحت اعلام نظر نکرده و قانون کار و به ویژه فصل چهارم آن: حفاظت فنی و بهداشت کار، مواد مربوط به مشاغل سخت و زیان آور در قانون کار و آیین نامه اجرائی آن و ماده ٧ قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا، استنادات قانونی مشخص در تعیین شرایط کاری مرتبط با آب وهوا نمی توان یافت. همچنین واحدهای بهداشت و ایمنی کار اکثرا نقش جانبی و تزیینی در محیط های کاری دارند و عملکرد آنها همواره زیر سایه خواست مدیران و پیمانکاران به تسریع پروژه و اتمام کار قرار دارد. در کنار این، بخش نامه های کاهش ساعات کاری که از سوی ستاد بحران و استانداری صادر می شود، تنها ادارات دولتی و بانک ها و مراکز آموزشی دولتی را به عنوان مجموعه هدف در نظر می گیرد که با توجه به ماهیت کاری این مراکز، تنها به کاهش مصرف برق منجر می شود. خیل بزرگی از نیروی کار و فعالیت های کاری از دایره شمول این بخش نامه های موردی بیرون هستند. مراکز و تأسیسات نفتی، گازی، پتروشیمی و آب وبرق، طرح های احداث و توسعه، بخش های خدمات، تعمیرات دوره ای و نگهداری و پروژه های عمرانی و ساختمان سازی؛ یا خصوصی هستند یا با برون سپاری فعالیت های دولت به بخش خصوصی یا خصولتی و با حمایت مدیرانِ وابسته به شرکت های خصوصی، از نظارت و کارفرمایی دولت خارج شده و امور به دست صاحبان کار و سرمایه ای سپرده شده است که بیش از هر چیز، اتمام سریع کار و کاهش هزینه ها و دستیابی به سود بیشتر را ملاک فعالیت های اقتصادی خود قرار داده اند و وضعیت و توان کارگر در کمترین درجه اهمیت در روند کار قرار دارد. در چنین شرایطی، نه تنها بخشنامه های موردی کاهش ساعات کار تأثیری در روند عمده فعالیت های کاری ندارد؛ بلکه فشار کار در شرایط آب وهوایی طاقت فرسا مستقیما متوجه نیروی کاری می شود که در نبود نظارت کافیِ نهادهای نظارتیِ وزارت کار و سازمان تأمین اجتماعی و بی توجهی مدیران و نبود اتحادیه های کارگری، از حداقل امکانات رفاهی در محل کار بی بهره است، وسایل ایمنی ندارد و با حداقل حقوق های پرداخت نشده، شرکت های تأمین نیروی انسانی، نبود امنیت و ثبات شغلی، حق بیمه پایین و غیرواقعی و پرداخت نشدن حق بیمه مشاغل سخت و زیان آور از سوی کارفرما روبه رو است.

بر اساس این و با توجه به تعداد روزهای خیلی سرد و خیلی گرم، وقوع ریزگرد و توفان شن، اجرای موارد و اصلاحات جزئی می تواند تا حدی از وضعیتی بحرانی که ناشی از وضعیت اقتصادی، شیوه تولید سرمایه دارانه و نظارت نداشتن دستگاه های مسئول است و با شرایط آب وهوایی حاد تشدید می شود، کاست: اِعمال کاهش ساعات کاری و در صورت لزوم تعطیلی تمام کارگاه ها و کارخانه ها و تأسیسات و پروژه ها بدون توجه به دولتی یا خصوصی بودن، افزایش نفرات در هر قسمت، افزایش نوبت های کاری در کارهایی با ماهیت دائم، تقطیع زمان کار، تأمین استراحتگاه مناسب، بهبود کیفیت غذا و افزایش خدمات رفاهی در محیط های کار، افزایش حقوق متناسب با روزهای غیرعادی، تأمین وسایل حفاظتی فردی استاندارد، بهبود محیط های کاری برای سازگاری با شرایط بد آب و هوایی، اصلاح قانون کار به نحوی که موارد فوق و محدودیت ها برای ادامه کار با توجه به شرایط آب وهوایی ویژه به صراحت در آن لحاظ شود، گنجاندن خواست ها و مطالبات کارگری در قانون کار، الزام کارفرمایان و مدیران به رعایت دقیق قانون و موارد پیش گفته و در آخر فعال سازی بازوهای نظارتی وزارت کار و سازمان تأمین اجتماعی و وزارت بهداشت برای اجرای دقیق قانون و بخشنامه های موردی و آیین نامه ها در شرایط حاد آب وهوایی. در کنار اینها افزایش قدرت چانه زنی طبقه کارگر و توانمندسازی آنها با آگاهی بخشی و حمایت های قانونی و کمک به ایجاد تشکل های کارگری می تواند راه را بر تحمل شرایط سخت کاری در شرایط بد آب و هوایی هموار کند. در غیر این صورت، آنچه باقی است، کمی شعار در حفظ کرامت کارگران است و چرخ سرمایه که به پیش می تازد، گرم تر و برنده تر از پیش

محمدرضا جعفری