یك بحران اجتماعی

خودكشی یكی از مشكلات اجتماعی است كه امروزه با توجه به پیچیده تر شدن تعاملات و ارتباطات در بیشتر جوامع رو به افزایش است افزایش نرخ خودكشی نزد گروه ها, اقشار و طبقات مختلف اجتماع, نگرانی فزآینده ای را برای جوامع امروز به وجود آورده است

معاونت امور اجتماعی مركز امور مشاركت زنان ریاست‌جمهوری، در سال ۱۳۷۹ گزارشی را تحت عنوان "گزارش ملی خودكشی زنان" انجام داده است.

در مرحله نخست این گزارش به بررسی وضعیت موجود خودكشی زنان در كشور، به تفكیك استان‌ها پرداخته شده است. سپس از ۲۸ استان كشور درباره خودكشی زنان استعلام به عمل آمد و پس از وصول اطلاعات از استان‌ها و دستگاه‌های ذی‌ربط (سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، سازمان بهزیستی و پزشكی قانونی و دانشگاه‌های علوم پزشكی هر استان) گروه كاری در زیر مجموعه كمیته خودكشی، به منظور تلفیق، جمع‌بندی و تحلیل آمارهای واصله تشكیل شد، لیكن به دلیل پراكندگی آمارها و نیاز به آمارهای یكدست و كامل و متجانس، اطلاعات و آمار مربوط به خودكشی زنان از وزارت كشور درخواست شد، بنابراین در این گزارش بیشتر، آمارهای واصله از معاونت امنیتی وزارت كشور مورد استفاده قرار‌‌ گرفته است.

خودكشی یكی از مشكلات اجتماعی است كه امروزه با توجه به پیچیده‌تر شدن تعاملات و ارتباطات در بیشتر جوامع رو به افزایش است. افزایش نرخ خودكشی نزد گروه‌ها، اقشار و طبقات مختلف اجتماع، نگرانی فزآینده‌ای را برای جوامع امروز به وجود آورده است. در یك سو خانواده‌ها نگران آینده اعضای خویش‌اند و در سوی دیگر مدیران، مسؤولان جامعه، اندیشمندان و محققان در پی یافتن علل و عوامل بروز این مشكل، با هدف كاهش درصد آماری و پیشگیری از آن هستند. امروزه خودكشی، خصوصا در جوامع صنعتی در ردیف اولین پنج علت مرگ و میر قرار دارد.

در كشور ما آمار خودكشی نشان‌دهنده آن است كه این پدیده به ویژه در بین زنان به صورت یك مسأله اجتماعی درآمده و اگر چاره‌ای برای آن اندیشیده نشود آثار سوء آن، علاوه بر شخص اقدام‌كننده، بر اطرافیان وی و جامعه اثرگذار خواهد بود. نابسامانی‌های اجتماعی، ناملایمات زندگی و ناتوانی یا كاستی آموزش مقابله با مشكلات، آدمی را در معرض بسیاری از آسیب‌ها قرار می‌دهد به طوری كه بسیاری از افراد قدرت مقابله و یا سازگاری با شرایط سخت زندگی را نداشته و مرگ را تنها راه نجات خود تلقی می‌كنند.

ریشه‌یابی و شناخت علل و اسباب انحراف و كژ رفتاری (نظیر خودكشی) بیش از هر عاملی جامعه‌شناسان را به خود مشغول كرده است. آنچه بدیهی است اشتراك نظر كامل آنها در نقش عوامل اجتماعی و بیرونی در بروز كجرفتاری‌های اجتماعی نظیر خودكشی است. به طور كلی در چند اصل و زمینه، نظر جامعه‌شناسان در باب بی‌هنجاری و انحراف (از جمله خودكشی) عام و مشترك است: نخست اینكه، جامعه شناسان ریشه‌های انحراف و خودكشی را نه در درون فرد بلكه در واقعیت‌های اجتماعی، نهادها، ساختارها، روابط اجتماعی و نظایر آن جست‌و‌جو می‌كنند.

دوم اینكه، نقطه عزیمت آنان از جامعه و ساخت اجتماعی است. دیگر اینكه احساسات افراد را در قبال جامعه می‌سنجند. نكته چهارم این است كه واحد تحلیل آنها جمع است نه فرد و در آخر اینكه، خودكشی را چون هر كنشی نابهنجار، امری تحمیلی و مسأله‌ای ناخواسته به شمار می‌آورند كه از سوی نظام اجتماعی بر آدمی تحمیل شده است.

●وضعیت موجود خودكشی زنان‌

▪به تفكیك استان در كشور طی سال‌های‌۱۳۷۵ تا ۱۳۷۸ (در صدهزار نفر)آذربایجان شرقی

بر اساس مطالعات به عمل آمده، در استان‌ آذربایجان شرقی در سال ۱۳۷۵، ۶۹‌/‌۴ نفر، در سال ۱۳۷۶ تعداد ۹۱‌/‌۲ نفر، در سال ۱۳۷۷ تعداد۷‌/‌۲ نفر و در سال ۱۳۷۸ تعداد ۵۴‌/‌۲ نفر از هر ۱۰۰ هزار زن در این استان اقدام به خودكشی كرده‌اند. همان‌گونه كه ملاحظه می‌شود، میزان خودكشی زنان از سال ۱۳۷۵ به بعد كاهش یافته و در سال ۷۸ به كمترین میزان خود رسیده است.

براساس مطالعاتی كه در خصوص نسبت جنسی خودكشی در سال ۱۳۷۵ در این استان انجام شده است چنین می‌توان نتیجه گرفت كه به ازای هر ۱۰۰ نفر زن، ۱۳۲ نفر مرد خودكشی كرده‌اند. در سال ۱۳۷۶ این نسبت به ۱۹۰، در سال ۱۳۷۷، ۲۲۰ و در سال ۱۳۷۸ ، ۱۹۵ افزایش یافته است. به طور كلی در طی این چهار سال، خودكشی مردان بیشتر از زنان بوده است. بیشترین علت خودكشی در این استان مواردی چون اختلافات خانوادگی و فقر گزارش شده است. مطالعات حاكی از آن است كه این استان از حیث خودكشی زنان در رتبه بیستم قرار دارد.

▪آذربایجان غربی‌

در سال ۱۳۷۵ تعداد ۸۱‌/‌۴ نفر زن، در سال ۱۳۷۶ تعداد ۷۷‌/‌۵ نفر، در سال ۱۳۷۷ تعداد ۱۲‌/‌۵ نفر، در سال ۱۳۷۸ تعداد ۷۳‌/‌۴ نفر از هر ۱۰۰ هزار نفر زن در این استان اقدام به خودكشی كرده‌اند. همانطور كه ملاحظه می‌شود میزان خودكشی در سال ۱۳۷۶ و ۱۳۷۷ نسبت به سال ۱۳۷۵ افزایش یافته ولی در سال ۱۳۷۸ با كاهش مواجه شده است.

براساس یافته‌ها، نسبت جنسی در این استان در سال ۱۳۷۵، ۱۶۳ می‌باشد به طوری كه به ازای هر ۱۰۰ زن، ۱۶۳ مرد اقدام به خودكشی كرده‌اند. این نسبت در سال ۱۳۷۶، ۱۰۱، در سال ۱۳۷۷، ۱۱۱ و در سال ۱۳۷۸، ۱۲۰ بوده است. به طور كلی اقدام به خودكشی مردان در طی این چهار سال بیشتر از اقدام زنان به خودكشی بوده است.

اطلاعات موجود بیانگر آن است كه در استان آذربایجان غربی عامل اختلافات خانوادگی با بیشترین فراوانی، از مهم‌ترین علل خودكشی در این استان بوده است، همچنین عوامل روانی دومین علت خودكشی در این استان گزارش شده است.

از سوی دیگر آمارهای پراكنده به دست آمده از استان‌ها (سازمان بهزیستی استان آذربایجان غربی) بیانگر آن است كه در سال ۱۳۷۷ در این استان بیشترین خودكشی زنان به روش خودسوزی بوده است. گفتنی است كه این استان از حیث خودكشی زنان دارای رتبه هجدهم است.

▪استان اردبیل‌

براساس بررسی‌ها در سال ۱۳۷۵ تعداد ۰۵‌/‌۶ نفر، در سال ۱۳۷۶ تعداد ۳۸‌/‌۱ نفر، در سال ۱۳۷۷ تعداد ۲۰‌/‌۱ نفر و در سال ۱۳۷۸، تعداد ۱۷‌/‌۰ نفر از هر ۱۰۰ هزار نفر زن اقدام به خودكشی كرده‌اند. روند خودكشی زنان طی این چهار سال، از كاهش چشمگیر میزان خودكشی زنان از سال ۱۳۷۵ به بعد گزارش می‌دهد.

نسبت جنسی خودكشی در این استان در سال ۱۳۷۵ ، ۱۲۹ نفر مرد نسبت به ۱۰۰ نفر زن، در سال ۱۳۷۶، ۳۰۰، در سال ۱۳۷۷، ۳۸۶ و در سال ۱۳۷۸، ۱۵۰۰ گزارش شده، بنابراین خودكشی مردان بیشتر از خودكشی زنان است.

در میان علل خودكشی در این استان، عامل اختلافات خانوادگی و سپس شكست و نا‌امیدی در زندگی به عنوان مهم‌ترین عوامل خودكشی عنوان شده است. این استان از حیث شاخص خودكشی در بین ۲۸ استان، دارای رتبه پانزدهم است.

▪استان اصفهان‌

براساس نتایج به عمل آمده در سال ۱۳۷۵ تعداد ۷۶‌/‌۴ نفر، در سال ۱۳۷۶ تعداد ۲۳‌/‌۱ نفر، در سال ۱۳۷۷ تعداد

۷۲‌/‌۱ نفر و در سال ۱۳۷۸، ۳۵‌/‌۰ نفر از ۱۰۰ هزار زن در استان اصفهان اقدام به خودكشی كرده‌اند. همان‌طور كه ملاحظه می‌شود میزان خودكشی در سال ۱۳۷۶ نسبت به سال ۱۳۷۵ كاهش چشمگیری داشته است. این میزان در سال ۱۳۷۷ كمی افزایش و در سال ۱۳۷۸ كاهش یافته است.

نسبت جنسی خودكشی در این استان در سال ۱۳۷۵، ۱۲۳ مرد، به ازای هر ۱۰۰ زن، در سال ۱۳۷۶، ۳۰۸ ،در سال ۱۳۷۷، ۲۲۱ و در سال ۱۳۷۸، ۳۰۰ بوده است، بنابراین خودكشی مردان به مراتب بیشتر از خودكشی زنان می‌باشد. گزارش‌های به دست آمده از این استان حاكی از آن است كه بیشترین علت خودكشی مربوط به اختلافات خانوادگی و سپس شكست و ناامیدی می‌باشد. گفتنی است این استان از حیث خودكشی زنان دارای رتبه نوزدهم است.

▪استان ایلام‌

براساس نتایج به عمل آمده میزان خودكشی در این استان حاكی از آن است كه در سال ۱۳۷۵ تعداد ۵۱‌/‌۱۵ نفر، در سال ۱۳۷۶ تعداد ۰۸‌/‌۳۴ نفر، در سال ۱۳۷۷ تعداد ۰۳‌/‌۳۹ نفر و در سال ۱۳۷۸ تعداد ۹۱‌/‌۲۴ نفر از هر ۱۰۰ هزار زن در استان ایلام اقدام به خودكشی كرده‌اند. روند میزان خودكشی زنان طی این چهارسال بیانگر افزایش خودكشی زنان در سال ۱۳۷۶ نسبت به سال ۱۳۷۵ است. این میزان در سال ۱۳۷۷ افزایش یافته ولی در سال ۱۳۷۸ با كاهش چشمگیری همراه بوده است.

نسبت جنسی خودكشی در سال ۱۳۷۵ در این استان ۹۵ نفر مرد، دربرابر هر ۱۰۰ زن، در سال ۱۳۷۶، ۵۷ نفر، در سال ۱۳۷۷ ، ۵۴ و در سال ۱۳۷۸، ۷۱ می‌باشد. همان‌طور كه ملاحظه می‌شود میزان اقدام به خودكشی زنان در این استان بیشتر از مردان است. گزارش‌های ارائه شده در خصوص علل خودكشی این استان، عامل اختلافات خانوادگی را در درجه اول، فقر و تنگدستی را در درجه دوم و مسائل ناموسی را به عنوان عامل سوم مطرح كرده‌اند.

براساس آمار‌های سازمان بهزیستی، میزان خودكشی ناموفق بیشتر از خودكشی‌های موفق در این استان می‌باشد. لازم به ذكر است كه این استان از حیث خودكشی زنان دارای رتبه دوم است.

▪استان بوشهر

بررسی‌ها نشان می‌دهد كه در سال ۱۳۷۵ تعداد ۰۱‌/‌۱۲ نفر، در سال ۱۳۷۶ تعداد ۵۸‌/‌۴ نفر ، در سال ۱۳۷۷ تعداد

۶۶‌/‌۶ نفر و در سال ۱۳۷۸ تعداد ۱۱‌/‌۲ نفر از هر ۱۰۰ هزار نفر زن در این استان اقدام به خودكشی كرده‌اند.

نسبت جنسی خودكشی در سال ۱۳۷۵، ۷۰ مرد، در سال ۱۳۷۶ ، ۷۶، در سال ۱۳۷۷ ،۱۱۶ و در سال ۱۳۷۸، ۸۸ مرد به ازای هر ۱۰۰ زن بوده است، به عبارت دیگر به غیر از سال ۱۳۷۷، در سه سال دیگر میزان اقدام به خودكشی زنان بیشتر از مردان بوده است.

در میان علل خودكشی زنان در استان بوشهر، عامل اختلافات خانوادگی و عامل شكست و ناامیدی در زندگی مهم‌ترین علل خودكشی زنان گزارش شده است.

براساس آمار استانداری بوشهر، گروه سنی ۱۵تا ۱۹ ساله بیشترین میزان خودسوزی زنان را داشته‌اند. زنان متأهل بیشتر از زنان مجرد اقدام به خودكشی كرده‌اند و میزان موفقیت در خودسوزی‌ها بیشتر از موارد ناموفق آن است. استان بوشهر از حیث خودكشی دارای رتبه چهارم است.

▪استان تهران‌

براساس یافته‌های این گزارش، در سال ۱۳۷۵ تعداد ۰۴‌/‌۳ نفر، در سال ۱۳۷۶ تعداد ۰۸‌/‌۱ نفر، در سال ۱۳۷۷،

۱۷‌/‌۱ نفر و در سال ۱۳۷۸، ۵۷‌/‌۰ نفر از هر ۱۰۰ هزار نفر زن در استان تهران اقدام به خودكشی كرده‌اند. همان‌طور كه ملاحظه می‌شود در سال ۱۳۷۶ میزان خودكشی زنان نسبت به سال ۱۳۷۵ كاهش یافته و در سال ۱۳۷۷ كمی افزایش یافته ولی در سال ۱۳۷۸ با كاهش چشمگیری مواجه شده است.

نسبت جنسی خودكشی در این استان در سال ۱۳۷۵، ۱۵۴ ، در سال ۱۳۷۶، ۲۴۲، در سال ۱۳۷۷، ۲۱۰ و در سال ۱۳۷۸، ۲۳۹ مرد در برابر هر صد زن بود. این امر بیانگر آن است كه خودكشی مردان به مراتب بیشتر از خودكشی زنان می‌باشد. عواملی همچون اختلافات خانوادگی و شكست و ناامیدی در زندگی مهم‌ترین علل خودكشی زنان گزارش شده است. گفتنی است این استان از حیث خودكشی زنان دارای رتبه بیست‌و‌چهارم است.

▪استان چهار محال و بختیاری‌

نتایج نشان می‌دهد در سال ۷۵ تعداد ۶۳‌/‌۶ نفر در سال ۷۶ تعداد ۴۹‌/‌۹ نفر، در سال ۷۷ ، ۵۹‌/‌۷ نفر و در سال ۷۸ ،

۲۱‌/‌۵ نفر از هر ۱۰۰ هزار نفر زن در این استان اقدام به خودكشی كرده‌اند. روند میزان خودكشی طی این سال‌ها بیانگر آن است كه در سال ۷۶ میزان خودكشی زنان نسبت به سال ۷۵ افزایش و در سال ۷۷ كاهش یافته و در سال ۷۸ با كاهش بیشتری مواجه بوده است.

نسبت جنسی خودكشی در این استان در سال ۷۵، ۱۱۶، سال ۷۶ ،۶۴، سال ۷۷، ۹۷ و در سال ۷۸، ۵۵ مرد در برابر هر صد زن بوده است.

اختلافات خانوادگی و مسائل ناموسی به عنوان مهم‌ترین علل خودكشی گزارش شده است. خودسوزی و استفاده از دارو متداول‌ترین روش خودكشی گزارش شده است. این استان از حیث خودكشی زنان دارای رتبه سیزدهم است.

▪استان خراسان‌

براساس گزارش‌ها، در سال ۷۵، ۳۰‌/‌۶ نفر در سال ۷۶، ۹۷‌/‌۶ نفر، در سال ۷۷، ۱۸‌/‌۵ نفر، در سال ۷۸، ۸۵‌/‌۴ نفر از هر ۱۰۰ هزار زن در این استان اقدام به خودكشی كرده‌اند.

نسبت جنسی خودكشی استان خراسان در سال ۷۵، ۱۰۳، در سال ۷۶، ۸۸، در سال ۷۷، ۱۰۶ و در سال ۷۸ ،۷۱ بوده است، یعنی در سال ۷۵ و ۷۷ خودكشی مردان بیشتر از زنان و در سال ۷۶ و ۷۸ خودكشی زنان بیشتر از مردان بوده است.

طبق گزارش‌های حاصله عواملی چون اختلافات خانوادگی و شكست و ناامیدی مهم‌ترین علل خودكشی زنان در این استان محسوب می‌شود. این استان از حیث خودكشی زنان دارای رتبه چهاردهم است.

تهیه و تدوین: معاونت امور اجتماعی و توسعه مشاركت‌های مركز امور مشاركت زنان ریاست‌جمهوری

---