دوبی مهمانی تمام شد

باربارا تاچمن در اثر خوب و موثق خود درمورد جنگ جهانی اول, صحنه های مربوط به روزگار پیش از جنگ را همراه با شکوه و جلال و جبروت به تصویر می کشد, صحنه هائی نظیر مراسم تشییع جنازه پادشاه انگلستان, ادوارد هفتم

باربارا تاچمن در اثر خوب و موثق خود درمورد جنگ جهانی اول، صحنه های مربوط به روزگار پیش از جنگ را همراه با شکوه و جلال و جبروت به تصویر می کشد، صحنه هائی نظیر مراسم تشییع جنازه پادشاه انگلستان، ادوارد هفتم. او اینگونه می نویسد که، "نه فرمانروا از سراسر دنیا در این مراسم شرکت کرده بودند و شکوه و جلال حاکم بر مراسم نفس حاکی از تحسین و شگفتی حضار را در سینه شان حبس کرده بود. اما هنگامیکه مراسم بپایان رسید، یکی از اشراف انگلستان درحالیکه درفکر فرو رفته بود گفت، تمامی گوی‏های راهنمائی که کانال زندگی ما را شناسائی و مشخص می‏کردند از بین رفته اند."

ماه گذشته در دوبی نوع بسیار متفاوتی از جلال و جبروت به‌نمایش گذاشته شد، اما اگر تاچمن در آنجا حضور داشت اقدام به نوشتن مطلبی دراینمورد می کرد. این جشن پیروزی، دنیا را بمانند یک واقعه بزرگ تکان داد. این نمایش پرزرق و برق و باشکوه با هزینه ۲۰ میلیون دلاری و با حضور ستارگانی نظیر چارلیز ترون، لیندسی لوها، میکائیل جوردن و روبرت دنیرو سروصدای زیادی بپا کرد. نمایش آتش بازی آنقدر عظیم و فوق العاده بود که حتی از درون فضای کهکشان نیز قابل رویت و تحسین بود. این جشن بمناسبت افتتاح مجتمع تفریحی آتلانتیس برگزار شده بود که با هزینه ای درحدود ۱.۵ میلیارد دلار به اتمام رسید و معماری آن طرحی از درخت نخل دارد که به شکل یک مجمع الجزایر مصنوعی درآمده است. بگفته برگزارکنندگان جشن، هدف از برگزاری چنین مراسمی این بوده است که بدنیا نشان بدهند دوبی سرزمینی است که توانسته است به رویاها و آرزوها جامه واقعیت بپوشاند و محلی برای گذرانیدن اوقاتی خوش باشد. ولی حال و هوای بسیاری از میهمانان حاضر در این جشن به حال و هوای افرادی شباهت داشت که در مراسم تشییع جنازه شرکت کرده باشند. همزمان با انفجار حاصل از آتش بازی، اقتصاد جهانی نیز از درون درحال انفجار بود. بسیاری از دارائیهای دوبی بدلیل برهم خوردن توازن مابین ثروت و میزان سرمایه گذاری درحال فروریختن بود و هیچکس نمیدانست که بکجا باید پناه ببرد. بنظر می رسید که گوی راهنمای قدیمی از بین رفته باشد.

یکی از مدیران ارشد اجرائی که مدیریت بزرگترین بنگاه توسعه املاک را برعهده دارد ضمن خیره شدن به لیوان نوشیدنی خود بیان داشت که، "ساخت چنین مجتمعی یک تراژدی است. بسیاری از مردم بابت چنین پروژه ای صدمه خواهند دید. بسیاری از رویاها درهم فرو خواهد ریخت". افراد مورد خطاب او در این جملات نه تنها ثروتمندان قدیمی و بلکه اشخاصی بودند که به خرید و فروش زمین مشغول هستند. کارگرانی که برای ساخت این مجتمع وارد دوبی شده بودند، حالا دیگر به کشور خود بازگردانده شده و شغل خود را از دست داده اند. بنای آسمانخراشها در زیر آفتاب سوزان و ناتمام بحال خود رها شده است". او با اشاره بسمت خلیج فارس پرسید،"آیا آن همه کشتی که در افق صف کشیده اند را دیده اید؟ همه آنها پر از محموله های بتن و فولادی هستند که دیگر کسی خواهان آن نیست."

اگرچه مقایسه وضعیت دوبی با وضعیت اقتصاد جهانی مبالغه آمیز بنظر می رسد، اما تصور وجود یکی بدون وجود دیگری مشکل است. دوبی بیش ازهر کشور دیگری از امارات متحده عربی در ایجاد تجارت جهانی نقش داشته است. این کشور با یک قدرت آهن ربائی خاص، پولهای انباشته شده‏ای را بسوی خود جذب می کند که بدنبال سرمایه گذاری با بالاترین میزان سود در کمترین زمان هستند، که با از بین رفتن این دو عامل، پول جذب شده نیز ناپدید می شود. مقدار عمده ای از این نقدینگی توسط قدرت نفتی کشورهای عرب نزدیک به منقطه تامین می شود که در این میان کشور ابوظبی ۹۰ درصد مواد خام امارات متحده عربی را بخود اختصاص داده است. اما میلیاردها دلار از این نقدینگی از سوی کشورهائی نظیر ایران، هندوستان، چین، روسیه، اروپا و ایالات متحده و در واقع از هر گوشه و کنار دنیا بسوی این منطقه سرازیر شده است .

معاملات املاک حداقل طی دهه گذشته به یک سرگرمی ملی تبدیل شده است. فقط در سه ماهه اول سال جاری، قیمت خانه و آپارتمان که بسیاری از آنها حتی ساخته نشده اند، تا ۴۳ درصد افزایش یافت. پول حاصل از رهن به آسانی بدست می‏آمد و زمین‏بازها همگی ظرف چند هفته و یا گاهی اوقات ظرف چند روز و قبل از آنکه موعد پرداخت اولین قسط ماهیانه فرا برسد، سود کلانی را به جیب می زدند. همه می خواستند وارد این بازی بشوند. رئیس یکی از شرکتهای حمل و نقل در منطقه با گله مندی می گفت،" کارفرمایان دیگر بر روی کار خود تمرکز ندارند. آنها فقط در پی خرید املاک با ۱۰ درصد زیر قیمت هستند." دوبی در ماه ژوئن دارای ۴۲ میلیون متر مربع فضای اداری زیر ساخت بود که این رقم بالاترین رقم در بین شهرهای دنیا را تشکیل می دهد و حتی از شانگهای هم بیشتر است. زمینی که ۲۰ سال پیش بیابان و صحرا بود، امروز تبدیل به دره ای شده است که دیواره های آنرا آسمانخراشها تشکیل می دهند. این پیشرفت آنچنان سرعت دیوانه واری داشته است که کافه هارد راک که در سال ۱۹۹۷ در میان زمینهای خالی از سکنه بنا شده بود، اکنون توسط آسمانخراشها محاصره شده و گوئی می خواهد با از هم دریدن آنها راهی برای خروج پیدا کند.

موج ترس و بی اعتمادی آنچنان افزایش یافته است که حتی بازار طلای مشهور دوبی که مدتهای مدید و قبل از ابداع پدیده ای بنام "جهانی سازی اقتصاد" یک مرکز تجاری بود، حالا دچار موجی از آشفتگی و نابسامانی شده است. فیروز بازرگان مالک یکی از این مغازه ها میگوید، "نه تنها قیمت طلا سقوط کرده است، بلکه همه چیز به حالتی از بلاتکلیفی و سرگشتگی رسیده و بهر سو کشیده شده است." ماه گذشته سطح آب لنگرگاه دوبی بناگهان پوشیده از فضولات شد تا شاید تائیدی باشد بر وضعیت حزن انگیزی که بوجود آمده است. ظاهرا بسیاری از ساختمانهای درون شهر تنها از طریق کامیونها میتوانند آبهای فاضلاب را به خارج از شهر و محلی برای تصفیه هدایت کنند. اما رانندگان کم طاقت در بین راه و در مسیر طولانی که در پیش داشتند شروع به پمپ مواد بدرون آبراهه های مخصوص وقوع طوفان کرده بودند که این آبراهه ها نیز وارد دریا می شوند.

مطمئنا بسیاری از ساکنین دوبی خواستار آن هستند که نفسی از سر آسودگی بکشند و علائم زیادی هست که نشان میدهد شهر نیاز به آن دارد که عقب افتادگی خود را جبران کند. درست پنجاه سال پیش بود که این سرزمین، کوچگاه دور افتاده و خاک آلودی برای چندهزار نفر از مردم بود که در گوشه فراموش شده ای از این شبه جزیره عربی زندگی می کردند. چهل سال پیش، یکی از بزرگترین تجارتهای انجام شده در این منطقه قاچاق طلا به هندوستان بود. پس از عقب نشینی نیروهای بریتانیا در اوایل دهه ۱۹۷۰ از ایالتهای عمان، امارات متحده عربی تبدیل به هفتمین شیخ نشین منطقه شد. ابوظبی دارای بیشترین سهم از ثروت منطقه بود، چراکه بیشترین مقدار نفت را دراختیار داشت. اما در این میان دوبی از قدرت کارآفرینی بیشتری برخوردار بود.

درعین حال، امارات عربی از یک طرف بدلیل تعطیلات مذهبی و از طرفی بدلیل تعطیلات کریسمس مدتی از سال را در تعطیلی بسر می برد. تعداد پروژه های بزرگ و جدیدی که قبل از شروع سال جاری باید به اطلاع همگان برسد بسیار کم است، البته اگر اصلا کار جدیدی وجود داشته باشد. اما شکاف‌های وارد شده بر پیکر این مرکز تجاری کم کم دارد نمایان می‏شود.

کریستوفر دیکی‍‍، نیوزویک