گردشگری فضایی به کجا می رود

سفر فضایی چیزی نیست که هرکسی قادر به انجامش باشد

شکستن مرزها یکی از ویژگی‌های برجسته نوع بشر است که ما را از دیگر گونه‌ها متمایز می‌کند. انسان به‌واسطه موهبتی به نام هوش و حافظه می‌تواند تجربه کسب کند و روش‌ها و عملکردهای خود را به خاطر سپرده و در عین حال با به یاد آوردن آنها و مقایسه کردن آن با شرایط موجود روش‌های خود را بهبود بخشد. همین مقایسه کردن‌ها است که باعث می‌شود انسان دائم میل به شکستن مرزها پیدا کند و بتواند گام‌های جسورانه‌تری برای فتح عرصه‌های ناشناخته بردارد.

از قرن‌ها قبل امکان و احتمال سفر به فراسوی حوزه گرانش زمین یکی از آرزوهای انسان به‌شمار می‌رفت. زمانی که برادران رایت برای نخستین بار هواپیمایی موتوری را به پرواز درآوردند بسیاری رویای سفر به آسمان را دست یافتنی‌تر دیدند، همین امر باعث شد تا در کمتر از یک قرن شگفتی‌های فراوانی در عرصه هوانوردی رخ دهد. انسان در حالی که اندکی بیش از نیم قرن از پرواز اولین هواپیمای موتوردار می‌گذشت، توانست خود را از قید و بند گرانش زمین رها کند و برای نخستین‌بار قدم از جو زمین بیرون بگذارد.

زمانی که برای اولین بار یوری گاگارین توانست مرزهای فضا را بشکند و به فضا برود، انتظاری طولانی برای انسان به پایان رسید؛ انتظاری برای آن‌که بتواند قدم به فضا و دنیای تاریک و اسرارآمیز فضا بگذارد. از همان زمان بسیاری از نظریه‌پردازان شروع به ایده‌پردازی درباره مرزهای بعدی فضا کردند. از آن زمان تاکنون اگرچه فناوری فضایی پیشرفت چشمگیری داشته است، ولی هنوز تعداد افرادی که توانسته‌اند سیاره مادری خود را از فضا ببینند، بسیار اندک است و هنوز برای مردم عادی امکان سفر به فضا وجود ندارد، اما میل به سفر فضا و دستیابی به این مرز به ظاهر دوردست آنقدر وسوسه‌کننده بوده است که تعداد انگشت شماری از افراد که توان مالی بالایی داشتند بتوانند به عنوان گردشگر فضایی به ایستگاه بین‌المللی فضایی سفر کنند. این افراد با پرداخت هزینه‌ای به آژانس فضایی روسیه و سری کردن دوره آموزشی کوتاه مدتی برای مدت یک هفته به ایستگاه فضایی بین‌المللی رفته و در کنار فضانوردان زندگی می‌کردند، سفر برخی از آنها تنها جنبه ماجراجویی داشت و برخی دیگر مانند انوشه انصاری در کنار لذت بردن از اقامت در فضا آزمایش‌های علمی و برنامه‌های ترویجی نیز انجام می‌دادند.

اما این سفر دشوار چیزی نیست که هرکسی قادر به انجامش باشند. مردم می‌خواهند، شرایطی فراهم شود که بتوانند براحتی به آژانس مسافرتی خود مراجعه و بلیت سفر به مدار زمین را تهیه کرده و با سفینه‌ای فضایی به مدار زمین بروند. این موضوع اگرچه برای بسیاری از ما رویایی دور و دراز به‌شمار می‌رود اما برای آینده‌نگرها داستانی است که از همین امروز شروع شده است. اولین گام در این زمینه را یک پروژه رقابتی بزرگ به نام ایکس پرایز برداشت. بنیاد ایکس‌پرایز جایزه‌ای ۱۰ میلیون دلاری را برای نخستین فضاپیمای بخش‌خصوصی که با موفقیت بتواند انسان را به فراسوی مرز فضا که در ارتفاع ۱۰۰ کیلومتری زمین واقع است ببرد، اهدا کند. انوشه انصاری و خانواده وی از این جایزه حمایت کردند و نام جایزه به انصاری ایکس‌پرایز تغییر پیدا کرد و در نهایت یک گروه از طراحان توانستند چنین فضاپیمایی به نام فضاپیمای شماره ـ۱ بسازند. این فضاپیما توانست در فاصله زمانی کوتاهی ۲ بار این آزمایش را انجام دهد و با کمک یک رانش‌گر اولیه به نام شوالیه سفید شتاب لازم برای سفر به مدار?زمین را پیدا می‌کرد.

مسافران چنین پروازی می‌توانستند برای دقایقی حس بی‌وزنی را تجربه کنند و در عین حال نمایی از آسمان تاریک بالای جو و انحنای زمین را ببینند. زمانی که این طرح موفق شد جایزه ایکس پرایز را از آن خود کند سرمایه‌گذار مهمی به نام ریچارد برانسون که مالکیت ده‌ها کمپانی تجاری موفق و از جمله یک خط هواپیمایی بزرگ با نام تجاری ویرجین را برعهده دارد اقدام به خرید این طرح و تاسیس شرکت فضانوردی توریستی ویرجین گالاکتیک کرد؛ شرکتی که برای مسافران طی ۲ تا ۵ سال آینده امکان سفری واقعی به فضا ـ البته در ارتفاع زیر مداری ـ را مهیا می‌کند. برای این سفر شما فقط باید بلیت خود را رزرو کنید و پس از یک آزمون پزشکی ساده به فرودگاه رفته و سوار سفینه فضایی به نام سفینه فضایی شماره ۲ شوید. سفینه‌ای که شما را به مدار زمین می‌برد و در آنجا برای دقایقی می‌توانید از دیدن سیاره مادری در زیر پای خود شگفت‌زده شوید و در عین حال، پدید هیجان‌انگیز بی‌وزنی را تجربه کنید.

نکته: مسافران چنین پروازی می‌توانند برای دقایقی حس بی‌وزنی را تجربه کنند و در عین حال نمایی از آسمان تاریک بالای جو و انحنای زمین را ببینند

این شرکت از هم‌اکنون رقبایی نیز دارد که از نظر تجاری کمی عقب‌تر از ویرجین گالاگتیک گام برمی‌دارند اما بزودی چنین سفرهایی با رقابتی که بین بخش خصوصی آغاز خواهد شد به سفرهایی ارزان و آسان بدل خواهد شد. سفرهایی که همه براحتی می‌توانند تجربه کنند و هزینه آن نیز گران‌تر از هزینه یک سفر تفریحاتی گران قیمت نخواهد بود.

اما این هنوز تا رویای ایده‌پردازان فاصله دارد. چیزی که مرز بعدی را مشخص می‌کند اقامتی واقعی در فضا است و نه حضوری چند دقیقه‌ای در آن. توریست‌های آینده می‌خواهند همانند چند گردشگری که تاکنون به فضا رفته‌اند اقامتی طولانی و مثلا یک هفته‌ای را در مدار زمین تجربه کنند و اینجا جایی است که حداقل در شرایط فعلی تنها ایستگاه بین‌المللی فضایی امکان و پتانسیل آن را دارد و این ایستگاه نیز با توجه به هزینه‌های زیادی که برای آن شده، پس از تکمیل باید فهرست طولانی از آزمون‌های علمی برنامه‌ریزی شده را با خدمه‌ای حرفه‌ای به انجام برساند. به همین دلیل از هم‌اکنون سرمایه‌گذاران به دنبال ساخت هتل‌های فضایی هستند. چندین شرکت بزرگ در این زمینه مشارکت کرده‌اند و هم‌اکنون نمونه‌های اولیه هتل‌های فضایی خود را به مدار زمین فرستاده‌اند.

این هتل‌های فضایی هم‌اکنون به نام پرژه جنسیس در مدار زمین قرار دارند و محفظه‌های بادی هستند که فعلا پذیرای مسافران نیستند و برای آزمودن شرایط ایمنی در مدار قرار دارند. این هتل‌های بادی اولین گام به سوی مرحله بعدی خواهند بود. مرحله‌ای که در آن هتل‌های بزرگ و دارای امکانات بسیاری در مدار زمین جایی در ارتفاع تقریبی ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتری قرار داده می‌شوند و مسافران می‌توانند با هزینه معقول برای مدت یک هفته در آنها اقامت کنند. البته برای رفت‌ و آمد به این هتل‌ها نسل جدیدی از وسایل نقلیه مداری نیز لازم است که رقابت در بخش خصوصی می‌تواند باعث سرعت در ساخت آنها شود.

این هتل‌ها مرزهای جدیدی برای توریسم فضایی تعریف خواهند کرد اما مهم‌تر از آن این مساله است که ورود بخش خصوصی به فضا خواهد توانست باردیگر شتابی بی‌نظیر به این بخش هیجان‌انگیز از فناوری بدهد، همان پیشرفتی که وقتی بخش خصوصی وارد بازار IT شد این بازار آن را تجربه کرد و از قبل آن توانست رشد بی نظیر فناوری را شاهد باشد.

شاید رویای سفرهای ارزان فضایی باعث توسعه دادن مرزهای دوردست‌تر فضا نیز بشود.

پوریا ناظمی