از مدرسه می ترسم

سارای هفت ساله به همراه مادرش به كلینیك مراجعه نموده است در حالی كه كیف مدرسه سارا بر دوشش سنگینی می كند وارد می شود مادر سارا بدون این كه بر روی صندلی كه به او تعارف شده بنشیند شروع به گریه می كند و با صدای لرزان می گوید آخر نمی دانم چگونه باید با سارا رفتار كنم كه مدرسه رفتنش مصیبت بار نباشه

سارای هفت ساله به همراه مادرش به كلینیك مراجعه نموده است در حالی كه كیف مدرسه سارا بر دوشش سنگینی می كند وارد می شود. مادر سارا بدون این كه بر روی صندلی كه به او تعارف شده بنشیند شروع به گریه می كند و با صدای لرزان می گوید:آخر نمی دانم چگونه باید با سارا رفتار كنم كه مدرسه رفتنش مصیبت بار نباشه.پس از گریه كمی آرام می شود و می نشیند.هر روز در خانه ما آماده شدن سارا جنجال برپا می كند. با وجود این كه به تمام كارهای او رسیدگی و كمكش می كنم ولی هر روز بهانه ای تازه دارد. یك روز سر درد، یك روز دل درد كه در همان ساعات اولیه روز برطرف می شود. بارها شد ساعاتی پشت پنجره كلاس در تیررس نگاه او ایستاده ام تا به كلاس و معلم عادت كند. نمی دانم چه كنم دیگر خسته شده ام تمام وظایفم را رفتار سارا تحت الشعاع قرار داده است. سارا مانتوی مادر را می كشد و گریه كنان فریاد می زند مامان من از مدرسه می ترسم.ترس از محیط جدید مدرسه، مهدكودك، خانه اقوام و... به عنوان یك اختلال در اغلب كودكان روی می دهد. كودكانی دچار نگرانی و هراس از مدرسه می شوند كه از سال ها قبل از دبستان و برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران دچار مشكل هستند. این كودكان وابستگی شدیدی به خانواده نشان می دهند و در برقرار كردن ارتباط ودوستی با همسالان از خود ضعف زیادی را بروز می دهند.این اختلال در سنین ۸-۶ و ۱۱ سالگی در كودكان شایع تر است. ریشه بیشتر مسأله هراس از مدرسه همان ترس از ترك خانه است و اگر كودك را به زور وادار به این كار كنیم اضطراب او به هراس مبدل می شود. عوامل عمده ای كه به ترس از مدرسه می انجامد عبارتند از:

۱- وابستگی شدید كودك به خانواده و وجود اشكالی در روابط اعضای خانواده با یكدیگر.

۲- مشكلات روانی زیربنایی كودك

۳- كمبود مهارت های اجتماعی كودك

۴- وجود عامل مولد ترس در مدرسه از جمله معلم و همكلاسی ها كه با برخورد ناصحیحی ممكن است باعث رانده شدن كودك از مدرسه گردند.

۵- نمرات پایین و ترس از برخورد تند والدین به جهت پایین بودن نمره ،مولد دیگر ترس ازمدرسه می باشد.

۶- وابستگی شدید مادر به كودك كه بعضاً مادر از دوری فرزند دچار اضطراب شدیدی می گردد و به هنگام جدایی ضمن انتقال اضطراب به فرزند ناهشیارانه به تشدید علاقه كودك كمك می كند.

۷- اعتماد به نفس پایین كودك و ترس از درگیر شدن در رقابت هایی كه كودك توانایی های لازم برای وارد شدن به آن صحنه ها را ندارد. البته رقابت خود در ایجاد انگیزه برای تحصیل مؤثر است ولی نه وارد كردن كودك در رقابت هایی دایمی كه خارج از توانمندی های ذهنی، روانی و حتی جسمی (از جمله مشكلاتی در زمینه بینایی، شنوایی) اوست، چه اگر كودك را در رقابت های نامتعادل از نظر توانمندی هایش شركت دهیم هرگونه تلاشی از سوی او به شكست می انجامد كه این خود به تصویر ذهنی كودك یا نوجوان از خودش لطمه می زند. ضمن این كه در دور نمودن همسالان و همكلاسان از او نیز مؤثر خواهد افتاد و سرزنش اقوام دور و نزدیك را برای وی به ارمغان خواهد آورد و كودك نیز ضمن آن كه عامل همه این مصیبت ها را به مدرسه و تحصیل انتقال می دهد از درس و مدرسه بیزار و نسبت به آن واكنش نشان می دهد و با یك تفكر منفی به مدرسه می نگرد. عدم آگاهی والدین و تنبیه های (جسمی و كلامی) آنان به شرطی كردن منفی هرچه بیشتر كودك نسبت به درس و مدرسه منجر خواهد شد. آمار بیانگر آن است كه هفتاد درصد كودكانی كه به ترس از مدرسه دچارند از افسردگی، صددرصد از حالات اضطرابی و پنجاه درصد از هر دو اختلال در رنجند، با توجه به عللی كه در رابطه با ترس از مدرسه ذكر گردید با این هراس باید چگونه برخورد كرد؟

- از چندین ماه قبل از آغاز تشكیل كلاس با گفتن خاطرات شیرین خود از اولین روز مدرسه رفتن خود و دیگران ذهن او را برای حضور در كلاس مشغول كنید.

- لباس ها و لوازم مدرسه را با شوق و ذوق فراوان تهیه كنید و مرتب راجع به آنها بحث كنید و هر از چند ی نیز به كودك پیشنهاد كنید كه لباس هایش را بپوشد و او را در لباس مدرسه ستایش كنید و بی تابی خود را برای آغاز مدرسه بیان كنید به طوری كه در كودك اشتیاق آغاز كلاس ایجاد شود.

- اولین روز قبل از رفتن او را با قرآن و آب بدرقه كنید.

- در اولین بازگشت از مدرسه بر سر او نقل شادی بریزید و با دادن هدیه ای آن روز را برای او پرخاطره كنید.

- خشنودیتان را از دیدار دوستان جدید فرزندتان بیان كنید.

- رابطه صمیمانه با اولیا ی مدرسه داشته باشید.

- از تنبیه كلامی و بدنی كودك خودداری كنید.

***هر روز صبح كمال هفت ساله با اولین ندای مادر رختخواب را ترك می كند و خیلی زود آماده رفتن به مدرسه می شود. با نشاط كیفش را به دوش می اندازد، از مادر خداحافظی كرده و قدم زنان روانه مدرسه می شود و هر روز ظهر شاد و خندان از مدرسه بازمی گردد. بی آنكه احتیاجی به تذكر و اصرار بر انجام تكالیفش داشته باشد دفتر و كتابش را روی میز كارش می گشاید و ساعتی بعد سر از آنها بلند می كند در حالی كه تمام تكالیفش را انجام داده است. والدین كمال چگونه انگیزه درس خواندن و مدرسه رفتن را در كودك خود ایجاد كرده اند؟ واقعیت این است كه والدین الگوی رفتاری فرزند خویش اند .انجام امور ذیل:

- بازگو كردن ارزش بالای تحصیلات و مدرسه رفتن

- بازگو كردن ارزش وجود معلم و فداكاری های او

- بیان خاطرات خوش و شیرین از آموزگاران خود

- رفتن به دیدار آموزگاران به همراه كودك خود

- بیان وجوه مثبت و چشم اندازهای خوشایند و سعادتمندانه تحصیل علم و درس خواندن

- حضور در كنار او زمانی كه مشغول انجام تكالیف است و انجام مطالعه در كنار او حتی مطالعه مجله، روزنامه، مرور قبوض آب، برق، تلفن و...

زمینه الگوی رفتار مطلوب را برای كودك فراهم می نماید.

تشویق

یكی از عوامل ایجاد انگیزه مدرسه رفتن و نترسیدن از مدرسه «تشویق» كودك است. به طوری كه تك تك كارهای روزانه كه به نوعی به مدرسه و درس خواندن او مربوط می شود مورد تشویق قرار داده شود.و یادآوری این كه فرزند من خیلی منظم است صبح زود بیدار می شود. نمره هر چند زیر بیست باشد تشویق شود تا كودك بداند كه تا چه حد كار و تلاشش مایه رضایت شما واقع شده است. بیان كلمات محبت آمیز و تشویق و تقدیر از كارهای خوب و ارزنده كودك در او ایجاد انگیزه می كند، عدم بیان توانمند ها كودك را دچار شك و تردید می كند و شناختش از استعداد و توانمندی هایش زایل می شود. هرگز گوشزدهای كنایه آمیز حتی اگر حق با شماست و كودك شما با نمره كم و عدم تحرك لازم برای آماده شدن و رفتن به مدرسه موجبات ناراحتی شما را فراهم كرده باشد جایز نیست. به یاد داشته باشید كودك خود بیش از شما از بدست آوردن موفقیت خرسند می شود. بعضاً كه راه و روش را نمی داند و موفقیت به دست نمی آورد در كنار او و با كلمات مهرآمیز راهنما و پشتیبان او باشید. بهتر است تشویق ۹۰ درصد شفاهی و زبانی و نگاه مهرآمیز و ۱۰ درصد عملی (هدیه) باشد. استفاده از كلمات مهرآمیز و دلخوش كننده و قدردانی تأثیربسزایی در انجام كارهای بعدی او و ایجاد انگیزه در انجام تكالیف مدرسه خواهد داشت.مادر فتانه به او گفت: به به! آفرین چقدر تمیز و قشنگ نوشتی!... معلومه كه واقعاً زحمت كشیدی من شاهد بودم كه چقدر برای این امتحان درس خوندی «آفرین، خستگی منم درآمد» .با جمله آخر وابستگی خود را به او و موفقیت هایش بیان می كند.پسر ده ساله آقای ابطحی از مدرسه گریزان بوده با این كه در كلاس سوم بود همان مشكلات اولین روزهای مدرسه را داشت به خصوص از درس ریاضی. مادرش می گفت بعضی از روزها با شكایت از دل درد در خانه می ماند، وقتی به برنامه درسی او نگاه می كنم. می بینم كه دو ساعت ریاضی داشته است. آقای ابطحی فكر كرد چگونه پسرش را كه عاشق فوتبال است با درس ریاضی آشتی بدهد.پسرش همیشه از سختی ریاضی و اندازه های یك دهم و یك صدم و یك هزارم متری شكایت داشت و می گفت: از این چرت و پرت های ریاضی و اندازه گیری حالش به هم می خورد. آقای ابطحی پس از اندیشه بسیار در مورد ایجاد علاقه به درس ریاضی در حسن از علاقه او به فوتبال استفاده كرد.

- خب حسن جون گفتی امروز درس ریاضی تون راجع به مقیاس های متری بود؟...و سپس شروع به صحبت درباره ابعاد زمین فوتبال ،طول و عرض خط جریمه، فاصله نقطه كرنر تا تیر دروازه ،طول دقیق دهانه دروازه و... كرد و خلاصه تمام مقیاس های متری دقیق زمین فوتبال را برای حسن شرح داد در خاتمه حسن با خوشحالی ابراز داشت كه حالا مفاهیم درست و معنی دار مقیاس های متری را فهمیده و اعتراف كرد كه این درس پوچ و بی معنی نبوده و لااقل درباره فوتبال از ارزش بالایی برخوردار بوده است. آقای ابطحی توانست با بهره گیری از علاقه و سرگرمی حسن در او انگیزه درسی و حضور در كلاس درس ریاضی را ایجاد كند.خانم حدادی می گفت:سوسن مفهوم مساله كسری و اعشاری را نمی داند مطمئن هستم كه او دختر كم هوشی نیست. ضعف او در نداشتن مفهوم و درك درست از كسر و اعشار اعداد است برای همین سعی كردم تا اهمیت واقعی اعداد كسری و اعشاری را به دخترم نشان دهم چگونه:در جریان تهیه مواد كیك كه نیازمند رعایت اندازه گیری مشخص یك سوم و پنج ششم و... می باشد و در نهایت تقسیم دایره بزرگ كیك بین نفرات خانه یك ششم و دو ششم و... و سوسن عملاً مفهوم و معنا ی واقعی اعداد كسری و اعشاری را درك كرد و ترس او از مدرسه و كلاس ریاضی فرو ریخت.

سخن آخر:

لازم است گاهی اوقات از زاویه دید كودكانمان به دنیا و مسایل موجود در آن نگاه كنیم مثل آنها فكر كنیم و ترس آنها را درك كنیم. یار و یاور كودكانمان باشیم تا از زلال تربیت كودكانمان جهانی دیدنی تر شود.

نازخند صبحی

---