پیشنهاداتی برای رییس آینده

در طول سی سال گذشته عملکرد سازمان نظام پزشکی فراز و فرود زیادی داشته است پس از پیروزی انقلاب و شروع جنگ تحمیلی, پزشکان نیز به مثابه سایر اعضای جامعه به دنبال ایفای نقش و رسالت خود در برابر نظام و میهن اسلامی بودند و طبیعتا توجه عمده معطوف به جنگ بود

با توجه به اهمیت انتخابات نظام پزشکی، هفته‌نامه سپید در نظر دارد نظرات جامعه پزشکی و گروه‌های ذی‌مدخل آن ‌را منعکس نماید. به همین منظور، هفت سوال بالا از آقایان دکتر علی تاجرنیا (دبیر انجمن دندانپزشکی ایران)، دکتر علیرضا زالی (قائم مقام سازمان نظام پزشکی)، دکتر عباس کبریایی‌زاده و دکتر احمد شیبانی (اعضای شورای عالی نظام پزشکی) پرسیده ‌شد که پاسخ مکتوب ایشان را در صفحات ۲ و ۳ ملاحظه می‌فرمایید....

تحلیل شما از عملکرد سازمان نظام پزشکی در ۳۰ سال گذشته چیست؟ علت مشارکت اندک جامعه پزشکی در انتخابات دوره‌های مختلف سازمان نظام پزشکی چه بوده است؟ آیا قانون مصوب مجلس در مورد سازمان نظام پزشکی از دید شما مناسب است یا نیاز به اصلاح دارد؟ بزرگ‌ترین اشتباه مجموعه سازمان نظام پزشکی در ۱۰ سال اخیر را چه می‌دانید؟ به نظر شما اجرای کدام بخش‌های قانون تشکیل نظام پزشکی مغفول مانده است؟ در تصمیم‌گیری‌های سازمان نظام پزشکی بیشتر منافع پزشکان یا مردم باید در نظر گرفته شود؟ خصوصا در مواردی که این منافع در تضاد هستند؟ مهم‌ترین اولویت کاری رییس آینده سازمان نظام پزشکی چه باید باشد؟

● تفاوت نگرش به رسالت سازمان نظام پزشکی

۱) در طول سی سال گذشته عملکرد سازمان نظام‌ پزشکی فراز و فرود زیادی داشته است. پس از پیروزی انقلاب و شروع جنگ تحمیلی، پزشکان نیز به مثابه سایر اعضای جامعه به دنبال ایفای نقش و رسالت خود در برابر نظام و میهن‌اسلامی بودند و طبیعتا توجه عمده معطوف به جنگ بود. همین امر سبب شد تا با توجه به شرایط جنگ و ایجاد نوعی انسداد ناخواسته سیاسی و به همراه آن عدم درایت مسوولان وقت نظام‌پزشکی، حرکت و رفتاری که می‌توانست به عنوان یک امر عادی در یک حرکت صنفی تلقی شود، به نقطه شکافی بین منتخبان جامعه پزشکی و مجموعه حاکمیت بدل شود. از آن به بعد سایه سنگین نگاه حاکمیتی و دولتی در سازمان نظام‌پزشکی سایه انداخته و علیرغم اینکه چهره‌های متفاوتی در طی این سال‌ها حضور پیدا کرده‌اند، اما وجه غالب آن حضور آنان در عرصه قدرت یا نزدیک به قدرت بوده است.

اتفاقا حتی این مساله باعث نشده که حرکت کلی سازمان با حرکت عمومی دولت و وزارت بهداشت هماهنگ باشد و در هر کدام از مقاطع با اینکه مسوولانی با سابقه وزارت، معاونت وزارت، رییس دانشگاه و... در مسوولیت سازمان قرار گرفته‌اند، اما هیچ‌گاه این اختلافات به طور کامل مرتفع نشده است. به نظر من ریشه این مساله را باید در وجود دو دیدگاه جستجو کرد:

دیدگاه اول، دیدگاه حکومتی است که به تصور هماهنگ کردن و همراه کردن بزرگ‌ترین نهاد صنفی جامعه پزشکی کشور همواره سعی نموده که در انتخابات و تشکیل ارکان سازمان نظام پزشکی دخالت نماید تا به زعم خود افراد هماهنگی را جایگزین کند، و دیدگاه دوم مربوط به آن دسته از افرادی است که علیرغم سابقه دولتی و حکومتی، وقتی در مسند مسوولیت نهاد صنفی می‌نشینند، اندیشه جامعه‌نگر را به فراموشی سپرده و به اسم دفاع همه‌جانبه از حرفه، شرایطی را رقم می‌زنند که اتفاقا نتیجه‌اش در کلان به نفع جامعه‌پزشکی کشور نیست.

دعوای بی‌حاصل این روزهای وزارت بهداشت و درمان و سازمان نظام‌پزشکی علی‌رغم دیدگاه سیاسی مشترک آنان ناشی از همین تفاوت در نگرش به رسالت سازمان نظام‌پزشکی است؛ البته اگر بخواهیم استثناء و نقطه عطفی را در مورد همراهی و هماهنگی نهادهای حکومتی با سازمان بر شماریم قطعا تصویب قانون جدید نظام‌پزشکی که در دوره مسوولیت قبلی سازمان نظام پزشکی و همکاری مجلس ششم روی داد به عنوان نمونه یک تعامل و همکاری خوب مورد نظر خواهد بود.

۲) جدا از عدم تمایل به مشارکت در امور که متاسفانه در طیف نخبگان جامعه ما روز به روز بیشتر می‌شود، نداشتن خروجی مشخص از عملکرد سازمان و دعواهای بی‌حاصل که نتیجه قابل ملاحظه‌ای برای جامعه‌پزشکی کشور نداشته و همچنین فشارهای دولتی و حکومتی برای بی‌اعتبار ساختن و منفعل کردن سازمان نظام‌پزشکی از جمله مواردی است که احساس تعلق‌ اعضای جامعه پزشکی به نماد صنفی خود را به شدت تقلیل داده است.

به نظر من در مجموعه دولت هم جمعی به طور حساب شده به دنبال کاهش حضور پزشکان در انتخابات هستند تا اولا در یک انتخابات با مشارکت اندک، نزدیکان و وابستگان خود را به درون مجموعه بفرستند و ثانیا پشتوانه و اعتبار سازمان را به این سبب اندک جلوه دهند.

۳) قانون فعلی سازمان که توسط شورای عالی دوره قبل تدوین و در مجلس ششم تصویب شد نسبت به قانون قبلی بسیار مترقی و پیشرو است. واگذاری بخش‌های مهمی از اختیارات دولت به سازمان نظام پزشکی و امکان واگذاری بخش‌های مهم‌تری به این سازمان در صورت ایجاد ظرفیت مناسب، از جمله مواردی است که در فضای کنونی کشور یک اقدام بسیار مثبت ارزیابی می‌شود. این امر البته به معنی کافی بودن این قانون نیست و اگر ما به دنبال پیشرفت و توسعه هر چه بیشتر آموزش، بهداشت و درمان هستیم باید واگذاری اختیارات دولتی به نهادها و سازمان‌های صنفی مثل سازمان نظام‌پزشکی و انجمن‌های علمی را در دستور کار قرار دهیم، اما با توجه به نگرش منفی ایجاد شده در بین نمایندگان مجلس و دولت فضای کنونی مناسب برای ایجاد تغییر در قانون نیست، چون به نظر می‌رسد نگرش حاکم بر دولت و مجلس فعلی بیشتر محدودکننده اختیارات باشد. ضمنا باید مسوولان سازمان‌ها را به این نکته توجه داد که اگر از اختیارات موجود به نحو شایسته‌ای استفاده نشود و دقت لازم در امور محوله صورت نگیرد طبیعتا اثر فزاینده‌ای بر تفکر تمرکزگرای حاکم بر نهادهای دولتی و حکومتی خواهد داشت.

۴) من بزرگ‌ترین اشتباه مجموعه سازمان نظام پزشکی در طی سه دوره اخیر را ورود به عرصه سیاسی و حمایت علنی از کاندیداهای ریاست جمهوری در مقطعی و استفاده‌های سیاسی در مقطع دیگر می‌دانم. بنده به طور جدی معتقدم حضور چهره‌های سیاسی در نظام پزشکی نه تنها نکته منفی نیست، بلکه چنانچه بهره‌‌گیری سازمان از ایشان برای پیشبرد اهداف خود باشد، امری بسیار مثبت است، لیکن ما امروز در نهادهای صنفی خود دو مشکل اساسی داریم یکی سیاست‌‌زدگی و سیاسی‌کاری است که حتی بعضا توسط آدم‌های غیرسیاسی هم صورت می‌گیرد. عدم شفافیت و صراحت، برخوردهای دوگانه افراد در مقابل بخش خصوصی و بخش دولتی، غلبه نگرش منفعت طلبانه بر منافع عمومی از جمله این سیاست‌زدگی‌هاست. مشکل دوم افراد سیاسی هستند که انجمن‌ها و نهادهای صنفی را پلی جهت استفاده برای رسیدن به مقاصد سیاسی می‌دانند. متاسفانه در انتخابات اخیر مجلس شاهد بودیم که نمایندگان هیات مدیره سراسر کشور در یک اقدام سیاسی به جلسه‌ای فراخوانده شدند که صحنه‌گردان یک تشکل صنفی و سیاسی و در راستای منافع جناحی بوده است. این نوع اقدامات موجب سلب اعتماد اعضای جامعه پزشکی می‌شود.

۵) با توجه به قانون نظام‌پزشکی، عمده مواردی که موضوع همکاری سازمان با وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی برمی‌گردد، بدون هیچ پیشرفتی به صورت راکد باقی مانده است. علت این مساله را باید از دو طرف جستجو کرد. در وهله اول دولت که در ساختار حاکمیت جمهوری اسلامی صاحب تمام اختیارات اجرایی است نمی‌خواهد این اختیارات را واگذار کند و همواره سعی کرده از وجود اختیارات به عنوان اهرمی برای اعمال نظر استفاده کند. حال آنکه تجربه بشری نشان داده است که تحول و پیشرفت در کشورهای توسعه‌یافته کاستن از اختیارات اجرایی و صرف هزینه و وقت در مورد امور نظارتی است. همین الان هم کاملا روشن است که درگیر شدن زیاد دولت در امر درمان بعد نظارتی او را به شدت کاهش داده است. اینکه فردی ده‌ها سال در مرکز این کشور به طبابت پرداخته است، بدون اینکه هیچ آموزشی دیده باشد و یا مدرک معتبری داشته باشد و تا زمانی که از او شکایتی به نظام‌پزشکی نشده هیچ یک از نهادهای نظارتی متوجه این امر نشده‌اند، یک فاجعه است. متاسفانه همین الان پرونده‌های زیادی در نظام‌پزشکی در مورد شکایت از افرادی مطرح است که اصلا صلاحیت در امر طبابت ندارند و به نظر من این‌گونه موارد به این علت است که توجه زیاد به حوزه اجرایی، بعد نظارتی را کاملا کم‌رنگ کرده است متاسفانه هنوز هم بر این تفکر و نگاه اصرار می‌شود.

در وهله دوم خود سازمان است که باید به این امر توجه بیشتری داشته باشد. متاسفانه قریب چهار سال فعالیت سازمان نظام‌پزشکی به مساله تعرفه گذشت. این مطلب و حفظ آن اگر چه مهم بود، اما می‌توانستیم در بخش‌های دیگر توجه ویژه به این امر داشته باشیم. به هر حال تجربه صدور پروانه مطب از طرف نظام‌پزشکی تجربه موفق واگذاری اختیارات از دولت به سازمان بود که باید هم برای دولتیان و هم برای سازمان نمونه‌ای از این گونه فعالیت‌ها باشد.

۶) به نظر من اصل این سوال انحرافی است. هیچ پزشکی که سوگند خدمت به مردم خورده است نباید بین منافع خود و منافع مردم تضاد ایجاد کند. طبیعتا جهت‌گیری سازمان نظام‌پزشکی هم نباید به سمتی باشد که تضاد ایجاد نماید. نظام‌پزشکی باید بداند که مهم‌ترین دفاع صنفی از پزشکان دفاع از اعتبار وضعیت جامعه‌پزشکی است. اگر زمانی تضاد منافع به گونه‌ای شود که جهت‌گیری به سمت دفاع صرفا صنفی خلاصه شود اعتماد عمومی سلب می‌شود و سلب اعتماد عمومی در نهایت موجب خسران و زیان جامعه‌پزشکی می‌شود، بنابراین به نظر من با توجه به تقدس حرفه پزشکی اگر احیانا این مساله هم شکل بگیرد باید جهت‌گیری، حفظ حقوق مردم باشد.

۷) به نظر من مهم‌ترین اولویت‌های سازمان در دوره آینده عبارت‌اند از:

▪ رفع تنش‌های ایجاد شده بین بدنه دولت و سازمان نظام‌پزشکی

▪ تثبیت قانون نظام‌پزشکی و تلاش در جهت توجه افکار عمومی، دولت و مجلس و اعتماد بخشی به ایشان در این جهت که سازمان نظام‌پزشکی منافع مردم را حفظ کند.

▪ پیگیری اجرایی شدن اختیارات سازمان مصرح در قانون اساسی

▪ تلاش در جهت بالا بردن شأن و مرتبه جامعه‌پزشکی که به دلیل دعوای تعرفه در چند سال اخیر به شدت مساله‌دار شده‌اند.

دکتر علی‌ تاجرنیا

دبیر انجمن دندانپزشکی ایران