جلباب یعنی چه جلباب چیست

جلباب یعنی چه در آیه ای از سوره الاحزاب در قرآن, آن حد و اندازه از حجاب را که مورد قبول خداوند متعال می باشد, جلباب نامیده می شود در این مقاله به تفصیل به معنای جلباب و کاربرد آن در فرهنگ اسلامی پرداخته شده است

جلباب یعنی چه؟

جلباب در سوره احزاب آیه 59 از ریشه جلب به معنای کسی را از رهی باز داشتن به راه دیگر کشاندن گرفته شده است و منظور از جلباب نوعی لباس و همچنین رفتار زنانه است بگونه ای نگاه بیینده را از جاذبه های زنانه و جنیست باز دارد مثل لباس تقوا که منظور نوع لباس نیست در این آیه به زنان مومن می فرماید که چنین رفتاری داشته باشد تا با دیگران تفاوت داشته باشند.

در معنای کلمه جلباب، برخی از لغت دانان جلباب را از ریشه جلبب و جمع آن را جلابیب ذکر کرده اند و آن نوعی پیراهن و جامه گشاد و فراخ است برخی دیگر آن را از ریشه جلب و جمع آن را جلابیب و آن جامه ای است بزرگتر از خمار (مقنعه ) و کوتاهتر از ردا اینکه در آیه شریفه مذکور منظور از جلباب چیست مفسران و اهل لغت معنای مختلفی را ذکر کرده اند از جمله مقنعه ، هر لباسی که از سر تا پا را بپوشاند؛ هر لباسی که زنان روی لباسهای خود بپوشند؛ هر پوششی مثل عبا و غیر آن ،چادر ، لباسی که بزرگتر از روسری و کوچکتر از ردا باشد ، روسری بزرگی که سرو بدن را هنگام خروج از منزل می پوشاند ، قدر مشترک این معانی پوششی است که از روسری بزرگتر و از عبای زنانه کوچکتر است و این پوشش به چادر شباهت نزدیکتری دارد علامه طباطبایی مفسر بزرگ قرآن کریم ، نیز جلباب را به جامه ای که همه بدن را می پوشاند و مصداق آن چادر یا عباست تفسیر کرده اند همچنین زمخشری در تفسیر کشاف و الوسی در تفسیر روح المعانی از ابن عباس صحابی بزرگ رسول خدا و شاگرد امام علی (علیه السلام) نقل کرده اند که جلباب پوششی بوده که از بالای سر تا پایین بدن را می پوشانده است لذا با توجه به مطالب فوق هر نوع مغالطه اندیشه در باب معنا و کاربرد عملی جلباب منتفی است .

ریشه کلمه "جلابیب" از مشتق "جلب" برگرفته شده است که به معنای "جلب نظر کردن" است:

وَاسْتَفْزِزْ مَنِ اسْتَطَعْتَ مِنْهُم بِصَوْتِکَ وَأَجْلِبْ عَلَیْهِم بِخَیْلِکَ وَرَجِلِکَ ...... ﴿الإسراء: ٦٤﴾

و تحریک کن از ایشان هر کدام را که می توانی و جلب کن ایشان را بوسیله سپاهیان و یارانت

آیه ای دیگر از قرآن:

یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِّأَزْوَاجِک وَبَنَاتِکَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِن جَلَابِیبِهِنَّ ذَٰلِکَ أَدْنَیٰ أَن یُعْرَفْنَ فَلَا یُؤْذَیْنَ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِیمًا ﴿الأحزاب: ٥٩﴾

ای پیامبر بگو به زنانت و دخترانت و زنان مومنان بکاهند بر خویشتن از جلب نظر کردن هایشان آن نزدیک تر است تا شناخته شوند و مورد اذیت واقع نشوند و الله چشم پوشی کننده و پر رحمت است

در آیه فوق الله به زنان مسلمان دستور می دهد که از جلب نظر کردن خودداری کنند تا در اجتماع بواسطه رفتار سبک مورد اذیت قرار نگیرند.

کاربرد جلباب چیست؟

برای فهمیدن کارکرد جلباب و چگونگی پوشش آن لازم است به این پرسش پاسخ داده شود که معنای «یدنین» در آیه جلباب چیست؟

«یدنین» از ریشه لغوی «دنو» و مصدر اِدناء؛ به معنای نزدیک کردن در مقابل دور کردن است.

دور نمودن هر چیز، مناسب با آن است، مثلاً دور کردن دشمن یعنی فاصله انداختن بین دشمن و خود؛ دور کردن اخلاق زشت یعنی آراسته شدن به صفات نیک و نابود کردن اخلاق ناشایست؛ دور کردن لباس یعنی کَندن و بیرون آوردن آن؛ در مقابل نزدیک کردن لباس یعنی پوشیدن آن. اما چرا قرآن از «دنو» و معنای نزدیک کردن استفاده کرده، ریشه های لغوی مثل ستر به معنای پوشاندن و پوشیدن را به کار نبرده است؟

کلمه چادر واژه ای است پهلوی که به دو صورت «چادُر و چادَر» به کار رفته است. در کتاب های لغت به خاستگاه فارسی و ایرانی بودن این واژه اشاره شده است.

جلباب پوششی فراگیر مثل چادر بوده که از بالای سر تا پا را می پوشانده است. این دیدگاه از کتاب های فراوانی استفاده می گردد.

به قرینه تقابل معنوی بین معنای نزدیک و دور کردن به نظر می رسد علت این باشد که دور کردن و کَندن لباس، همراه و ملازم با نوعی تنفّر و انزجار است، مثل وقتی که انسان هنگام خستگی، انزجارآمیز لباسش را دور می افکند. در مقابل، نزدیک کردن لباس به بدن، همراه و ملازم با قرابت و ارتباط معنوی می باشد.

قرآن مجید با استفاده از تعبیر «دنو» و نزدیکی در آیه جلباب به بانوان دستور داده است که جلباب را با علاقه بپوشند، تا با نوعی محافظت و دقت همراه باشد، نه مانند کسی که به صورت اجبار، لباسی را به تن می کند.

با این همه برخی تفسیرها از جمله تفسیر معتبر المیزان علامه طباطبایی، ادناء در آیه را به ستر و پوشاندن معنا کرده اند.

استاد مطهری نیز تصریح کرده است که مقصود از نزدیک ساختن جلباب، پوشاندن با آن می باشد، یعنی زنان وقتی می خواهند از خانه بیرون بروند، روسری بزرگ خود را بردارند؛ البته معنی لغوی «ادناء» و نزدیک ساختن چیزی، پوشانیدن با آن نیست بلکه از مورد چنین استفاده می شود.

وقتی به زن بگویند جامه ات را به خود نزدیک کن، مقصود این است که آن را رها نکن. آن را جمع و جور کن و خود را با آن بپوشان.

استفاده زنان از پوشش های بزرگ که بر سر می افکنده اند دو نوع بوده است:

یک نوع جنبه تشریفاتی و اسمی داشته است، همچنان که در عصر حاضر چادر داشتن بعضی بانوان صرفا جنبه تشریفاتی دارد و با چادر بدن خود را نمی پوشانند بلکه آن را رها می کنند. وضع چادر سرکردن شان نشان می دهد که اهل پرهیز از معاشرت با مردان بیگانه نیستند و از اینکه مورد بهره برداری چشم ها قرار بگیرند ابا و امتناعی ندارند.

نوع دیگر بر عکس بوده، زن چنان با مراقبت جامه های خویش را به خود می گیرد و آن را رها نمی کند که نشان می دهد اهل عفاف و حجاب است، که ناپاک دلان را نومید می سازد. تعلیل دنباله آیه جلباب «ذلِکَ أدْنی أنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ» مؤید نوع دوم است.

حال که آشکار گشت «یدنین» و «ادناء» در آیه به معنای پوشاندن است، در مورد کیفیت پوشش بدن با جلباب، برخی از تفاسیر از ابن سیرین نقل کرده اند: مراد قرار دادن جلباب و رداء بالای ابرو و گرد کردن و قرار دادن گوشه های جمع شده آن بالای بینی است.

کیفیت پوشش بیان شده برای جلباب همان کاری است که امروزه بسیاری از دختران و زنان مؤمن و مسلمان چادرپوش (که حساسیت بیشتری نسبت به رعایت حجاب دارند) انجام می دهند.