به گوش خودتان رحم کنید

آلودگی صوتی, نوعی عامل استرس زای بیولوژیک است که نه تنها بر سیستم شنوایی بلکه بر کل بدن انسان اثر می گذارد و باعث تحریک سیستم اعصاب مرکزی, تاثیر بر سیستم غده هیپوفیز و غده فوق کلیوی و ایجاد اختلالات هورمونی می شود

آلودگی صوتی، نوعی عامل استرس‌زای بیولوژیک است که نه‌‌تنها بر سیستم شنوایی بلکه بر کل بدن انسان اثر می‌گذارد و باعث تحریک سیستم اعصاب مرکزی، تاثیر بر سیستم غده هیپوفیز و غده فوق کلیوی و ‌ایجاد اختلالات هورمونی می‌شود...

بسیاری از افراد روزانه در محیط کار و خارج از آن در معرض اصوات غیرمجاز قرار می‌گیرند. این مواجهات می‌تواند باعث کاهش شنوایی غیرقابل درمان شود که مشکلاتی در ارتباط کلامی با دیگران و کاهش کیفیت زندگی اجتماعی فرد به وجود می‌آورد. در این مورد با دکتر ابراهیم رزم‌پا، متخصص جراحی پلاستیک و حلق و گوش و بینی، فلوشیپ جراحی سر و گردن از آمریکا و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه تهران گفت‌وگو کرده‌ایم تا بیشتر با عوامل موثر در کاهش شنوایی آشنا شویم.

▪ همه ما روزانه صداهای زیادی می‌شنویم اما نمی‌دانیم کدامیک برای سلامت ما مضر است. صدای استاندارد چه صدایی است؟

- صوت دو ویژگی فرکانس و شدت دارد و ممکن است صدایی فرکانس بالا اما شدت پایین داشته باشد. حداقل شدت صوتی که بیش از ۵۰ درصد افراد طبیعی بتوانند آن را بشنوند، آستانه شنوایی طبیعی است. در واقع مرز آستانه شنوایی در افراد طبیعی، صفر دسی‌بل است. محدوده شنوایی بین ۰ تا ۱۰ دسی‌بل، آستانه شنوایی طبیعی و کمتر از ۲۰ دسی‌بل، کاهش شنوایی است. به عبارت دیگر محدوده فرکانسی که انسان قادر به شنیدن آن باشد، ۲۰ تا ۳۰ هزار هرتز است. مهم‌ترین فرکانس‌ها، فرکانس‌های ۵۰۰، هزار، ۲هزار و ۳ هزار هرتز هستند که معروف به فرکانس‌های گفتاری‌اند.

▪ چه زمانی افزایش صدا باعث آلودگی صوتی می‌شود؟

- زمانی که میزان صوت بیش از حد استاندارد آن یعنی ۸۰ دسی‌بل باشد. شنیدن صداهای بلند مانند صدای اگزوز موتور یا ماشین که برخی افراد عمدا یا سهوا آن را دستکاری می‌کنند و بوق مکرر ماشین‌ها در ترافیک، آلودگی صوتی است. استفاده از وسایل صوتی و استریو در اتومبیل استفاده از هدفون برای گوش‌دادن به موسیقی، ترافیک شهری، مواد منفجره تفریحی، تیراندازی و ... نیز همگی انسان را در معرض صداهای غیرمجاز قرار می‌دهد.

▪ آیا صدای بلند باعث ایجاد ضایعه مغزی می‌شود؟

- نه، اما می‌تواند روی سیستم شنوایی تاثیر مخربی داشته باشد.

▪ اما این موضوع ممکن است به کاهش شنوایی بینجامد. این اختلال چطور به وجود می‌آید؟

- کاهش شنوایی به ۳ دسته کاهش شنوایی «حسی‌-عصبی»، «انتقالی» و «مختلط» تقسیم می‌شود؛ کاهش شنوایی «حسی‌‌-عصبی» مربوط به اختلالات گوش داخلی، عصب گوش و مرکز شنوایی در مغز است. کاهش شنوایی «انتقالی» به دلیل اختلالات گوش میانی و خارجی اتفاق می‌افتد. اگر که هر دوی این موارد با هم دچار اختلال باشد، کاهش شنوایی «مختلط» است. مواجهه با صدای غیرمجاز در مراحل اولیه علامتی ندارد. افرادی که در محیط‌های پرسر و صدا کار می‌کنند، در پایان روز به‌‌طور موقت دچار وزوز گوش می‌شوند که به ‌تدریج شدیدتر و طولانی‌تر می‌شود و در کیفیت شنوایی، خواب و تمرکز شخص اختلال ایجاد می‌کند. در معاینه‌های ساده و اولیه، گوش این افراد سالم به نظر می‌رسد و آسیب پرده صماخ وجود ندارد.

▪ پس این معضل چطور تشخیص داده می‌شود؟

- اگر فرد در شنیدن فرکانس‌های گفتاری دچار کاهش شنوایی شود، در محاوره و مکالمه‌های روزمره خود با مشکلات متعددی مواجه خواهد شد. کاهش شنوایی در فرکانس گفتاری به وضوح قابل‌تشخیص است. مثلا افراد بزرگسالی که در محاوره روزمره کلمات را به درستی نمی‌شنوند، از طرف مقابل می‌خواهند که دوباره حرف خود را تکرار یا بلندتر صحبت کند. خصوصیت بارز افرادی که کاهش شنوایی حسی‌-عصبی دارند این است که بیشتر به دلیل سنگینی گوش، صداها را به‌خوبی نمی‌شنوند و با صدای بلند با اطرافیان صحبت می‌کنند. البته تشخیص کاهش شنوایی در کودکان متفاوت است. اگر کودکی با صدای بلند تلویزیون تماشا می‌کند یا دانش‌آموزی مدام نمره پایینی از درس املا می‌گیرد، حتما باید از نظر شنوایی بررسی شود.

▪ اگر محیط زندگی یا کارمان شلوغ است، ‌باید برای سلامت گوش‌هایمان چه کنیم؟

- پیش از همه باید با اندیشیدن تدابیری، از ورود صداهای آزاردهنده بیرونی به داخل خانه جلوگیری کرد. می‌توان این کار را با اقدام‌هایی مانند ایجاد عایق‌های صوتی برای سطوح مختلف خانه شامل دیوارها و سقف، استفاده از پنجره‌هایی با شیشه‌های دوجداره، پوشاندن منافذ و درزهای پنجره‌ها با درزگیرها و حتی استفاده از پرده‌های ضخیم انجام داد. مهندسان باید سروصدای محیط کارخانه را کنترل کنند. بررسی دستگاه‌ها در محیط‌های پرسروصدا، رفع عیب‌ها و تعویض دستگاه‌ها از فعالیت‌هایی است که می‌تواند به حفظ سلامت افراد شاغل کمک کند. اگر انجام این اقدام‌ها و حذف صدای غیرمجاز محیط امکان‌پذیر نبود، ‌استفاده از گوشی‌های محافظ متناسب با شدت و فرکانس صدای محیط کار، بسیار مفید است. افراد شاغل در چنین محیط‌هایی باید سالانه برای شنوایی‌سنجی مراجعه کنند تا در صورت مشاهده اختلال در تست شنوایی، اقدام‌های مناسب برای پیشگیری از پیشرفت افت شنوایی بر دامنه فرکانس شنیداری انجام شود.

▪ آیا امکان بازگشت شنوایی فردی که دچار کم‌شنوایی شده است،‌ وجود دارد؟

- معمولا کاهش شنوایی حسی‌- عصبی جز در موارد خاصی (اگر زود تشخیص داده شود)، قابل درمان و برگشت‏پذیر نیست و با پیشرفت دامنه بیماری، فرد در درک صحبت دیگران و برقراری ارتباط دچار مشکل خواهد شد. کم‌کاری تیرویید هم باعث کاهش شنوایی حسی‌-عصبی می‌شود. اما کاهش شنوایی انتقالی، با عمل جراحی درمان می‌شود.

▪ برای پیشگیری از کاهش ‌شنوایی در چه مکان‌هایی نباید حضور داشته باشیم؟

- باید از حضور مداوم در مکان‌های پر سروصدا مانند ایستگاه قطار، میدان تیراندازی، مترو، فرودگاه به‌خصوص فرودگاه‌های نظامی و کار در محیط‌های پرسروصدا اجتناب کرد.

محیط کار، رایج‌ترین مکان مواجهه با صوت غیرمجاز و شایع‌ترین علت کاهش شنوایی است و علت ۳۰ درصد ناشنوایی و کم‌شنوایی بزرگسالان به‌دلیل فعالیت در محیط‌های پرسروصداست. اگر در محیط کاری میزان صدای صوت بین ۸۰ تا ۹۰ دسی‌بل است، نباید بیش از ۸ ساعت در آن محیط حضور داشت. اگر این مقدار از ۹۰ دسی‌بل افزایش یابد، حتما باید زمان کاری کمتر از ۸ ساعت باشد اما اگر میزان صوت به ۱۱۵دسی‌بل بالاتر برود، بیش از یک‌ربع ساعت نباید در آن محیط ماند. چنانچه میزان صوت ۱۳۰-۱۲۰ دسی‌بل باشد، حتی برای یک لحظه هم نباید در آن محل قرار بگیرید زیرا تماس لحظه‌ای می‌تواند برای گوش عارضه ایجاد کند.

▪ با این اوصاف، بهتر است چند وقت یکبار برای سنجش گوش‌ها به پزشک مراجعه کنیم؟

- اگر جزو افرادی هستید که در محیط پرسروصدا کار می‌کنید باید حتما هر ۶ ماه یک‌بار تست شنوایی انجام دهید زیرا کارکردن در این محیط‌ها باعث آسیب جدی به گوش خواهد شد.

راضیه پاشایی