مودیان مالیاتی و هیات های حل اختلاف مالیاتی

متاسفانه به لحاظ عدم آشنایی مودیان با حقوق خود, در بسیاری از موارد آرای صادره از سوی هیات های حل اختلاف مالیاتی, به رغم, محق بودن مودی, در رد اعتراض مودی و تایید نظر ماموران مالیاتی و برگ تشخیص مالیات صادره از سوی آنان است

همان طور كه می‌دانیم به موجب مواد ۱۷۰ و ۲۴۴ قانون مالیات‌های مستقیم، مرجع رسیدگی به عموم اختلاف‌های مالیاتی از جمله اعتراض به برگ تشخیص مالیات صادره از سوی ماموران مالیاتی، هیات حل اختلاف مالیاتی است.

متاسفانه به لحاظ عدم آشنایی مودیان با حقوق خود، در بسیاری از موارد آرای صادره از سوی هیات‌های حل اختلاف مالیاتی، به‌رغم، محق بودن مودی، در رد اعتراض مودی و تایید نظر ماموران مالیاتی و برگ تشخیص مالیات صادره از سوی آنان است.

عمده مشكلاتی كه منجر به این امر می‌شود به شرح زیر است:

الف) مودی از اختیار خود در انتخاب یك نفر از اعضای هیات از بین اتاق بازرگانی و صنایع و معادن جمهوری اسلامی ایران یا اتاق تعاون یا جامعه حسابداران رسمی ایران یا مجامع حرفه‌ای یا تشكل‌های صنفی یا شورای اسلامی شهر استفاده نمی‌كند و بر همین اساس اعضای هیات حل اختلاف بر اساس نظر سازمان امور مالیاتی تعیین می‌شوند.

ب) در برخی موارد، جلسات هیات حل اختلاف مالیاتی، بدون حضور همه اعضا تشكیل می‌شود و بنابراین دفاعیات مودی به استماع كلیه اعضای هیات نمی‌رسد.

ج) مودیان به منظور ارائه دفاع قانونی و مستدل، از كارشناسان خبره در امور مالی و مالیاتی و حقوقی استفاده نمی‌كنند.

به منظور اینكه مودیان مالیاتی بتوانند از اعتراض خود در هیات حل اختلاف مالیاتی به نتیجه‌ای مطلوب برسند و احقاق حق كنند، لازم است از كلیه حقوق خود در این مورد آگاهی داشته باشند و بدانند كه نحوه عمل آنها در این مورد چگونه باید باشد. مراحل یك الی شش زیر بیانگر مراحل اعتراض به برگ تشخیص مالیات و مواردی كه مودیان باید با آنها آشنا شوند، بالاخص حقوق قانونی آنها است.

۱) اطلاع از جزئیات گزارشی كه مبنای صدور برگ تشخیص قرار گرفته است: به استناد ماده ۲۳۷ قانون مالیات‌های مستقیم، در صورت استعلام مودی، ماموران مالیاتی مكلفند جزئیات گزارشی را كه مبنای صدور برگ تشخیص قرار گرفته است، به مودی اعلام كند و هر گونه توضیحی را كه در این خصوص بخواهد به او و یا وكیل تام‌الاختیار وی بدهند.

۲) بررسی جزئیات گزارش مبنای صدور برگ تشخیص و انطباق آن با قوانین، مقررات و اسناد و مدارك مثبته و تهیه لوایح دفاعی.

برای انجام این امر، نیاز به اطلاع كامل از قانون مالیات‌های مستقیم، آیین‌نامه‌های اجرایی آن، بخشنامه‌های صادره، از سوی سازمان امور مالیاتی و آرای وحدت رویه شورای عالی مالیاتی است. با توجه به عدم تسلط اكثر مودیان بر قوانین و مقررات مزبور، بهترین راه، استفاده از متخصصین در امور مالیاتی و حقوقی و حسابداران رسمی است. این اشخاص با بررسی نحوه عمل ماموران مالیاتی و مبانی برگ تشخیص صادره به لحاظ اشراف به قوانین و آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌ها و با بررسی مستندات مودی، می‌توانند به بهترین نحو لوایح دفاعی را برای مودی تهیه و حتی در صورت لزوم به عنوان وكیل تام‌الاختیار وی در جلسات هیات حل اختلاف مالیاتی شركت كنند.

۳) اعتراض نسبت به برگ تشخیص:

در صورتی كه بررسی‌های انجام شده به شرح بند دو فوق دال بر مواردی باشد كه منجر به تشخیص درآمد مشمول مالیات و مالیات مربوط به روشی غیر منطبق با قوانین و مقررات و یا عدم توجه به اسناد و مدارك مثبته ارائه شده از طرف مودی باشد، مودی ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ، به‌طور شخصی یا به وسیله وكیل تام‌الاختیار خود می‌تواند با مراجعه به اداره امور مالیاتی و ارائه مدارك و اسناد لازم، به‌طور كتبی تقاضای رسیدگی مجدد كند.

۴) رسیدگی مسوول مربوط نسبت به اعتراض مودی:

به موجب ماده ۲۳۸ قانون مالیات‌های مستقیم، مسوول مربوط در سازمان امور مالیاتی موظف است، ظرف مهلتی كه بیش از ۳۰ روز از تاریخ مراجعه نباشد، به موضوع رسیدگی و موارد ارائه شده از سوی مودی را بررسی كند و در صورتی كه مدارك ارائه شده را برای رد مندرجات برگ تشخیص كافی دانست، آن را رد و مراتب را در ظهر برگ تشخیص امضا كند و در صورتی كه دلایل و اسناد و مدارك ابرازی را موثر در تعدیل درآمد تشخیص دهد و نظر وی مورد تایید مودی قرار گیرد، مراتب در ظهر برگ تشخیص منعكس و به امضای مسوول مربوطه و مودی خواهد رسید و هر گاه دلایل و اسناد و مدارك ابرازی مودی را برای رد برگ تشخیص یا تعدیل درآمد، موثر تشخیص ندهد، باید مراتب را به‌طور مستدل در ظهر برگ تشخیص منعكس و پرونده امر را برای رسیدگی به هیات حل اختلاف ارجاع كند.

۵) حق مودی در انتخاب یك عضو هیات حل اختلاف:

با ارجاع پرونده به هیات حل اختلاف مالیاتی و به موجب بند ۳ ماده ۲۴۴ قانون مالیات‌های مستقیم، مودی این حق را دارد كه یكی از اعضای هیات را به انتخاب خود از اتاق بازرگانی و صنایع و معادن جمهوری اسلامی یا اتاق تعاون یا جامعه حسابداران رسمی ایران یا مجامع حرفه‌ای یا تشكل‌های صنفی یا شورای اسلامی شهر تعیین كند. استفاده از این حق برای مودی به شرطی است كه مودی در طی مهلت ۳۰ روزه خود برای اعتراض به برگ تشخیص، ضمن اعتراض، انتخاب خود برای عضو هیات از بین تشكل‌های فوق را به‌طور كتبی به اداره امور مالیاتی اعلام كند.

بدیهی است انتخاب مودی از این بابت باید متناسب با موارد مطروحه در تشخیص مالیات و همچنین نوع فعالیت مودی باشد. به عنوان مثال: هنگامی كه اشكالات مطروحه ناشی از مسائل حسابداری و گزارشگری مالی و یا درك از قانون باشد، انتخاب جامعه حسابداران رسمی ایران گزینه مناسبی است. هنگامی كه اشكالات مطروحه به نحوی مرتبط با نوع فعالیت تجاری مودی باشد، انتخاب مجمع عمومی صنفی و یا اتاق بازرگانی صنایع و معادن و یا اتاق تعاون حسب مورد منتج به نتیجه بهتری خواهد شد و در حالتی كه اشكالات مطروحه به نحوی مرتبط با شهر محل فعالیت مودی باشد، انتخاب شورای شهر مناسب خواهد بود.

۶) در هنگام تشكیل جلسه هیات حل اختلاف مالیاتی لازم است كه مودی نسبت به حضور هر سه نفر عضو هیات حل اختلاف اطمینان یابد. حضور كلیه اعضا و توجه آنها به دفاعیات مودی، امكان صدور رای منصفانه و متكی به اسناد و مدارك را بیشتر فراهم می‌سازد. از طرف دیگر باید توجه داشت كه به موجب تبصره یك ماده ۲۴۴ قانون مالیات‌های مستقیم، جلسات هیات‌های حل اختلاف مالیاتی با حضور هر سه عضو، رسمی است.

به عبارت دیگر عدم حضور حتی یكی از اعضا، منجر به عدم رسمیت جلسه هیات شده و مودی می‌تواند در صورت وقوع چنین امری، درخواست حضور كلیه اعضای هیات را به منظور رسمیت جلسه كند و در صورت عدم حضور كلیه اعضا و تاكید مودی، سازمان امور مالیاتی موظف است نسبت به تجدید جلسه و تعیین وقت دیگری اقدام كند.

متاسفانه گاه مشاهده شده كه جلسات هیات‌های حل اختلاف مالیاتی با حضور نماینده سازمان امور مالیاتی و بدون حضور دو عضو دیگر برگزار شده و نظر نماینده سازمان امور مالیاتی بعدها به امضای اعضای غایب رسیده و به عنوان رای هیات به مودی ابلاغ شده است.

بدیهی است وقوع چنین شرایطی منجر به تضعیف موقعیت مودی در اثبات ادله خود به كلیه اعضای هیات و بعضا تضییع حقوق مودی در دفاع از خود خواهد شد.

بدیهی است آشنایی مودیان با حقوق قانونی خود و استفاده از آن به شرح فوق می‌تواند منجر به اخذ نتایج مطلوب‌تر و عدم تضییع حقوق آنان در فرآیند اعتراض به برگ تشخیص مالیات و رسیدگی در هیات‌های حل اختلاف مالیاتی شود.

عباس وفادار

حسابدار رسمی و مدرس دانشگاه تهران

علی‌اكبر سمیعی

معاون سابق فنی و حقوقی سازمان امور مالیاتی و مدرس حقوق مالیاتی در دانشگاه