به بخش خصوصی اعتقاد داریم

صابر فیضی فارغ التحصیل رشته مهندسی الكترونیك از دانشگاه تبریز است, پیش از این مدیرعامل شركت مخابرات استان آذربایجان شرقی بوده, و اكنون بر صندلی مدیرعامل شركت مخابرات ایران تكیه زده است

صابر فیضی فارغ‌التحصیل رشته مهندسی الكترونیك از دانشگاه تبریز است، پیش از این مدیرعامل شركت مخابرات استان آذربایجان شرقی بوده، و اكنون بر صندلی مدیرعامل شركت مخابرات ایران تكیه زده است. در غروب یكی از روزهای آخر پاییز در طبقه دوازدهم ساختمان مخابرات كه مشرف بر تهران غبار گرفته است، و در نخستین مواجهه حضوری با فیضی، فضای بحث و گفت‌وگو را گرم می‌یابم، هر چند طبق معمول زمان مقرر شده برای طرح مسائل مهم كافی نیست، اما سؤال‌هایم ناكام نمی‌مانند، خاصه این كه برخلاف محافظه‌كاری غالب مدیران در هنگام جواب دادن، مدیرعامل شركت مخابرات كمتر از پاسخ صریح طفره می‌رود، و مثلا موقعیت مدیر مخابرات تهران را كه عمدتا مورد انتقاد بخش خصوصی است، به تعریف ذاتی وظایف و جایگاه آن مرتبط می‌كند و آن را طبیعی می‌داند، و البته تاكید می‌كند كه همین مدیر، با تغییر جایگاهش، اگر در موقعیت دفاع از بخش خصوصی قرار گیرد، دیدگاه و نگاه خود را تغییر داده و به نفع این بخش حكم خواهد كرد.

در اواخر گفت‌وگو كه برای مدتی جای دو طرف تغییر می‌كند، فیضی از نظرم در باره موانع و راهكارهای توسعه آی‌تی در كشورمان می‌پرسد، و زمانی كه این سؤال زمینه‌ساز مباحثه‌ای می‌شود، تجربه مسافرت خود را به چین با جزئیات دقیق طرح می‌كند، و تاكیدش بر این است كه تنها نگاه و دیدگاه حاكم بر جامعه و مردم است كه راه رشد فناوری و توسعه كشور را هموار می‌سازد، لابد به اقتضای موقعیت طرف مقابلش، قصد تاكید بر اهمیت فرهنگ‌سازی را دارد. فیضی همچنین به مناسبت نام مجله، علاقه و سابقه خود در زمینه كامپیوتر را یادآوری می‌كند، و جزئیاتی كه نشان‌دهنده تجربه و كار عملی‌اش در شبكه‌های كامپیوتری است، از جمله شناخت خوب شبكه ناول كه هنوز بدان علاقه‌مند است. مدیرعامل شركت مخابرات ایران با ویندوز مخالف است.

● انتقادی كه به كلیت وزارتخانه وارد می‌شود این است كه بخش مخابرات برنامه مدونی برای توسعه ندارد، آیا این مسئله را تایید می‌كنید؟

▪ باید بگویم كه سه بخش است كه ما بر اساس آن كار می‌كنیم، برنامه چشم‌انداز ۲۰ ساله، برنامه چهارم توسعه و بودجه سالانه، كه تمام موارد در این سه حوزه كاملا شفاف و مشخص است. برای مثال در برنامه چهارم گفته شده است كه واگذاری تلفن ثابت باید به روز شود یا به ضریب نفوذ ۵۰ درصد برسد و بر اساس این برنامه‌ریزی شده است كه برای رسیدن به ضریب ۵۰ درصد سالانه ۳ میلیون شماره باید واگذار كنیم. یا در مورد تلفن همراه هم رقم ۳۶ میلیون شماره هدف برنامه است كه تمام این موارد در سایت برنامه‌ریزی است و می‌توانید ملاحظه كنید و نهایتا برنامه چهارم است كه بر اساس آن بودجه را تعیین می‌كنیم. شاید بحث دوستانی كه این مسئله را عنوان می‌كنند در حیطه اجرا است كه آن هم بر اساس بودجه‌ای كه هر ساله طراحی می‌شود و تعهدات شركت مخابرات به دولت و مجلس كاملا مدون و شفاف است.

● گفته شما صحیح است. برنامه چهارم تكلیف همه را روشن كرده كه بر اساس آن همه دستگاه‌ها باید بودجه سالانه خود را مشخص و بر اساس آن حركت كنند، اما مشكلی كه هست این است كه دستگاه‌ها از دادن گزارش پیشرفت كاری خود ابا می‌كنند. آیا شما چنین موردی را در برنامه خود دارید یا خیر؟

▪ ما عملكرد خود را در قالب گزارش‌های سالیانه و شش ماهه تهیه می‌كنیم و برای اطلاع مدیران می‌فرستیم. این گزارشات تهیه شده و به صورت سند آرشیو می‌شود كه هر كس وضعیت كاری خود را بداند و این نیز در سایت شركت مخابرات وجود دارد.

● موضوع Termination در اواخر دولت قبل مطرح شد و تا به جایی نیز پیشرفت كرد. اما خبری از آن در دولت جدید نیست در حالی كه اگر این موضوع سرو سامان پیدا كند به نفع همه است، این موضوع به كجا رسیده است؟

▪ ما مكاتباتی را با دولت انجام داده‌ایم و پیگیر مسئله نیز هستیم. پیشنهادات جدیدی نیز ارائه شده مبنی بر اینكه Termination را از طریق بخش خصوصی پیش ببریم تا محدودیت‌های موجود حذف شود و راه‌های قانونی را باز كنیم تا بشود از این طریق جلوی Termination را گرفت.

● این پیشنهادات در چه مرحله‌ای قرار دارد. آیا ادامه كار دولت قبلی است یا از نو كار را شروع كرده‌اید؟

▪ این كار در وزارتخانه در حال پیگیری است. مكاتباتی را انجام داده‌ایم تا ببینیم كار پیگیری می‌شود یا نه. ما روش مبارزه منفی را دنبال نمی‌كنیم، دنبال روشی هستیم كه ارزان‌تر تمام شود تا جلوی كسانی را كه به خاطر مسائل اقتصادی Termination می‌كنند گرفته شود.

● آیا می‌خواهید به بخش خصوصی اجازه وارد شدن بدهید؟

▪ بله، همانطور كه می‌دانید هزینه Termination نسبت به ترافیكی كه ردوبدل می‌كند تعیین می‌شود. حالا اگر بیاییم در كل كشور تعداد محدودی مجوز صادر كنیم كه با تعرفه‌های خارجی خود بخواهند Termination كنند میزان مكالمات و یا دیتایی كه ردوبدل می‌شود برای فردی كه مجوز دارد بالا می‌رود، بنابراین نرخ را پایین می‌آورد. پس برای كسانی كه می‌خواهند قاچاق كنند این مسئله صرف نخواهد داشت. این بحث كارشناسی است كه تقریبا نهایی شده است كه امیدواریم حتی كار آن به پایان سال هم نكشد چون باید بسیار جدی آن را پیگیری كنیم.

● یكی از بحث‌های مهم حوزه مخابرات نحوه تعامل با بخش خصوصی است. این نكته به ویژه با مطرح شدن اصل ۴۴ و بحث‌های عمومی در مورد خصوصی‌سازی اهمیت دیگری پیدا می‌كند، نهایتا این مسئله در تعامل خوب با بخش خصوصی با دولت نمود پیدا خواهد كرد، اما در حال حاضر شركت‌ها از این معضل گله‌مندند، و به نظر می‌رسد بخش خصوصی شرایط سختی دارد، قصد حل این مسئله را ندارید؟

▪ این تجربه جدیدی است. می‌دانید كه نقطه ارتباط بخش خصوصی با سازمان از طریق رگولاتوری است، سازمان تنظیم مقررات این تعامل را بر عهده خواهد داشت. ما به عنوان شركت مخابرات و بخش دولتی برای اینكه شركت‌های خودمان را به سرویس‌دهی و كار خوب بیشتر ترغیب كنیم به دنبال فعال كردن بخش خصوصی هستیم. به همین دلیل تا جایی كه اختیارات شركت مخابرات اجازه می‌دهد به فعال شدن این بخش كمك كرده‌ایم. در اصل ۴۴ فقط بحث وارد شدن بخش خصوصی نیست، بلكه این اصل بر خصوصی شدن خود شركت مخابرات نیز تاكید دارد. بعد از ابلاغ اصل ۴۴ آقای دكتر سلیمانی (وزیر ICT) كمیته‌هایی را تشكیل دادند كه موضوع را بررسی كنند تا روند خصوصی‌سازی مخابرات تسریع شود.

بنابراین وقتی مخابرات به سمت خصوصی شدن پیش رفت، بخش‌های خصوصی دیگر از طرف رگولاتوری نیز بیشتر حمایت می‌شوند تا بتوانند رشد كنند؛ گله‌های موجود به دلیل وجود وابستگی به شركت مخابرات فعلی است. برای مثال ISP و ICPها وابسته به شركت مخابرات هستند، البته بخش‌های دیگری هم مانند تلفن همراه وجود دارد كه اینها بخشی از كار هستند و برای مثال مجوزی كه برای ایرانسل و یا ۶ اپراتور دیگر صادر شده برای پاگرفتن بخش خصوصی است. نمی‌خواهیم با خصوصی شدن مخابرات از ورود آنها ممانعت به عمل بیاوریم، اما علت اینكه ISP و ICPها بیشتر درگیر این مسئله هستند این است كه ارتباط اصلی خود را از مخابرات استانی می‌گیرند و به مخابرات استانی وابسته هستند و اگر مخابرات همكاری نكند نمی‌توانند رشد كنند. این شركت‌ها در استان‌هایی رشد كرده اند كه سیستم همكاری كرده و می‌خواسته كه رشد داشد باشند. اما طبق اصل ۴۴ اگر شركت‌های مخابرات خصوصی شود شرایط كمی فرق می‌كند.

● به قول شما در شرایط فعلی هم اگر شركت مخابرات بخواهد می‌تواند به بخش خصوصی اجازه فعالیت بیشتری بدهد، اما شما نه به عنوان مدیر شركت مخابرات بلكه به عنوان یك كارشناس مستقل فكر می‌كنید مخابرات می‌خواهد این اجازه را به بخش خصوصی بدهد كه رشد كند یا خیر؟ ظاهرا شركت‌ها اینطور مطرح می‌كنند مخابرات آنها را رقیب خود می‌داند.

▪ خیر رقبیب نمی‌داند. ببینید در حال حاضر مدیریت كلان به بخش خصوصی اعتقاد دارد، اما در بدنه كارشناسی این طور نیست، البته دلیل هم دارد. بدنه كارشناسی در سیستم‌هایی مانند مخابرات و هر بخش دولتی دیگر نگران یك موضوع است و آن هم این است كه خود را كارشناس متخصص حوزه و منحصربفرد می‌داند و نگران ورود افراد جدید به این عرصه است. ما تا آنجا كه توانسته‌ایم با مدیران هماهنگ كرده‌ایم كه حتی‌الامكان از این تنش‌ها در زیرمجموعه‌هایشان جلوگیری كنند. اما بدنه مدیریتی از وزارتخانه‌ها تا سطح مدیران استانی همه بر این باورند كه بخش خصوصی باید وارد عمل شود چون تجربه شده جایی كه كار به بخش خصوصی واگذار شده كارایی و بهره‌وری بالایی داشته است.

● بدنه مدیریت چطور؟ آیا مدیران این بخش با این نظر هم‌عقیده‌اند؟

▪ من قبول ندارم كه مدیران استانی ما به این مسئله اعتقاد نداشته باشند چون حیات خود را در بخش خصوصی می‌دانند.

● در مورد شخص وزیر مطرح می‌شود كه ایشان عقیده دارند «ما بخش خصوصی توانمند نداریم» و اعتمادی به بخش خصوصی نیست. آیا فكر می‌كنید با این نگاه می‌شود به رشد این بخش امیدوار بود؟

▪ ایشان در تمام برنامه‌ها از ما در مورد پیگیری مسائل بخش خصوصی سؤال می‌كنند، ایشان با مطرح كردن این موضوع نگران مسئله دیگری هم هستند، برای مثال همین مجوز‌های صادر شده برای اپراتور تلفن همراه یا SAPها است. بخش خصوصی در ایران بر روی حوزه‌هایی سرمایه‌گذاری كرده كه هزینه زیادی می‌خواهد. اما شما بخش خصوصی در كشور‌های دیگر را كه چندین و چند اپراتور دارند نگاه كنید چگونه در بخش‌های كلان سرمایه‌گذاری كرده‌اند. بنابراین در این بحث مهم است كه ببینیم بخش خصوصی به چه میزان می‌خواهد سرمایه‌گذاری كند.

● ممكن است بخش خصوصی در حوزه‌هایی هنوز ضعیف باشد و یا ریسك سرمایه‌گذاری را در بعضی حوزه‌ها بالا ببیند. آیا توانمند‌سازی بخش خصوصی به عهده دولت نیست؟

▪ درست است كه به عهده دولت است اما ما به عنوان وزارتخانه می‌توانستیم مجوز صادر كنیم، اما سیستم بانكی هم باید از لحاظ مالی حمایت كند. در كل دنیا روال به این صورت است كه اگر فردی مجوز فعالیتی را داشته باشد با استناد به آن سیتم بانكی حمایت مالی می‌كند و كار پیش می‌رود، در حالی كه در ایران این اتفاق نیفتاد. من این مسائل را در جلسات متعدد مطرح كرده‌ام كه در تمام دنیا بازگشت سود سرمایه‌گذاری در حوزه II سریع است، ولی در ایران این بحث جا نیفتاده است.

بانك‌ها برای احداث یك گاوداری زودتر وام می‌دهند تا برای حوزه IT، دلیلش هم این است كه سوادIT عمومی نداریم و یا اگر داریم محدود است، چرا؟ چون بانك مثلا در گاوداری می‌تواند ساختمان آن را گرو نگه دارد، اما در حوزه IT هنوز مسائل برایش ملموس نیست، و مثلا درك نمی‌كند كه با سه‌ تا كامپیوتر می‌توان به چند هزار نفر سرویس داد، چون نمی‌تواند تضمین داشته باشد. در یك سال گذشته آماری را از طریق فعالیت دانشگاه تهران به دست‌ آورده‌ایم كه كمكمان كرد.

اینكه در چند سال گذشته ۱۰ میلیارد وام به بخش خصوصی واگذار شده در حالی كه هم اكنون چیزی در حدود۳۰ میلیارد تومان وام داده‌ایم. این وام به تمام حوزه‌های IT و از طریق وزارتخانه داده ‌شده است. قبول ندارم كه مدیران مخالف حضور بخش خصوصی هستند زیرا در شرایطی از طرف شركت مخابرات قرار گرفته‌اند كه باید پاسخگو باشند. اما من به عنوان یك كارشناس گفتم چون دولت یكه‌تاز میدان است طبیعتا نمی‌خواهد میدان را از دست بدهد.

● این یك روی سكه است. روی دیگر این است كه مدیران شركت مخابرات خود به عنوان یك اپراتور فعالیت دارند. این تناقض وجود دارد و طبعا شركت‌ دولتی نمی‌‌تواند از این درآمد چشم‌پوشی كند و به بخش خصوصی فرصت بدهد.

▪ من این مسئله را به این صورت نمی‌بینم. شركت مخابرات فعلی كه مجموعه‌ای از هیئت‌مدیره و مدیران استان‌هاست علاقه‌مند به بخش خصوصی است تا اتهاماتی را كه در مورد عدم سرویس‌دهی به او وارد می‌شود حل كند. برای مثال در مورد ارتباطات سیار شهر‌های بزرگ ما مشكل دارند. ما می‌گوییم با این روش فعلی وضعیت به همین منوال است. باید جایی عرضه متوقف شود، تقاضا كمتر شود، واگذاری از بین برود تا بتوانیم شبكه را اصلاح كنیم. اما ما به این فكر می‌كنیم‌ اپراتورهایی مثل ایرانسل را راه‌بیندازیم تا به مشتری سرویس بدهند تا در یك مقطع مشتری نداشته باشیم، در این شرایط سریع می‌توانیم با سرویس‌های ارزش افزوده بیشتر از وضعیت موجود بهره‌وری داشته باشیم.

به همین دلیل برنامه به‌روزرسانی تلفن ثابت را در كشور برای امسال تعیین كرده‌ایم كه البته توجه بیشتر بر روی سه استان تهران، گیلان و خوزستان است. ۱۷ استان ما كاملا به روز است. شرط به روزرسانی این است كه هر سه ماه حداقل یكبار فراخوان در روزنامه‌ها داشته باشیم. در تهران از ۸۵ مركز تلفن چیزی در حدود ۶۵ مركز را آماده‌ كرده‌ایم و تبلیغ نموده‌ایم.

محمود اروج‌زاده

دنیای كامپیوتر و ارتباطات

---