رژیمی برای رفع بوی بد دهان

پای حرف های دکتر رضا راست منش متخصص تغذیه

یکی از مشکلاتی که اکثر روزه‌داران در ماه مبارک رمضان با آن مواجه می‌شوند، بوی ناخوشایند دهان است که گاهی علاوه بر خود فرد، ممکن است اطرافیان او را نیز آزار دهد. این موضوع البته برای بعضی‌ها فقط به ماه رمضان منتهی نمی‌شود؛ یعنی هستند افرادی که مشکل بوی ناخوشایند دهان‌شان در ماه‌های دیگر سال (به غیر از ماه رمضان) نیز وجود دارد. برای‌ آشنایی با راه‌های رفع بوی دهان از طریق توصیه‌های تغذیه‌ای، این هفته پای صحبت متخصصان تغذیه و رژیم‌درمانی نشسته‌ایم...

● مصرف غذاهای خشک را محدود کنید

دکتر سیدرضا راست‌منش، متخصص تغذیه و رژیم درمانی، معتقد است که بوی دهان علل مختلفی دارد. بیماری‌های گوارشی نظیر زخم‌های معده که علت عمده آن هلیکوباکترپیلوری است می‌تواند سبب خروج بوی نامطبوع از دهان شود. در این حالت، این بو با تجویز داروهای خاصی از سوی پزشک کنترل می‌شود. گاهی بوی بد دهان به دلیل زیاده‌روی در مصرف غذاهاست؛ آن هم غذاهایی که ترکیب ناهمگونی با هم دارند. یکی دیگر از علل بوی دهان عدم مسواک زدن و استفاده از نخ دندان است. بویی که در ماه مبارک رمضان از دهان خارج می‌شود، به دلیل مصرف کم مواد غذایی است که لازمه روزه‌داری هستند. بدن برای تولید انرژی به ذخایر چربی روی آورده و طی سوخت و ساز چربی در کبد کتون تولید می‌شود که این بو در روزهای اول ماه مبارک رمضان بیشتر می‌شود. در ابتدای ماه به‌دلیل اینکه کبد آمادگی کافی را برای متابولیزه کردن مقدار زیادی چربی ندارد، این بو بالا می‌رود، اما به تدریج که توانایی کبد برای سوزاندن چربی‌ها بیشتر می‌شود، مقدار کتون تولید شده پایین می‌آید.

آنچه باید به آن توجه داشت، این است که این بو، بیمارگونه نیست؛ پس نمی‌توان دنبال راه و روش‌ خاصی برای درمان آن بود، بلکه طبیعی است و فقط می‌توان با انجام کارهایی که در ذیل به آن اشاره می‌شود از میزان آن کاست. کسانی که در طول سال و نه فقط در ماه مبارک رمضان روزه‌داری می‌کنند، کمتر دچار بوی بد دهان می‌شوند چون کبد آنها آماده‌تر است تا چربی‌های اضافه را بسوزاند. می‌توان با مصرف غذاهای خنک، نعناع یا برخی سبزیجات خشک دیگر این بو را به طور گذرا رفع کرد اما این روش موقتی بوده و نمی‌توان به‌طور کلی آن را از بین برد.

در افرادی که بعد از خوردن سحری مسواک نمی‌زنند، به دلیل ماندن باقی مانده غذاها در لابه‌لای دندان‌ها و در حفرات دهان این بو بیشتر و نامطبوع‌تر خواهد بود. در طول روزهای معمولی به دلیل اینکه ما مایعات، آب و چای مصرف می‌کنیم، آب دهان مدام تازه شده و این بو کمتر است اما در روزه‌داری به دلیل اینکه امکان تازه شدن آب و بزاق دهان کمتر است، ترکیب باقی مانده غذاها با کتون تولیدی بوی بد بیشتری را ایجاد می‌کند.

● علت اصلی چربی‌ها

دکتر مسعود کیمیاگر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی، می‌گوید: «در حالت روزه‌داری و گرسنگی طولانی در طول روز، بعد از گذشت چند ساعت که ذخایر قندی بدن تمام می‌شود، برای تولید انرژی، بدن به مواد چربی روی می‌آورد. در اثر سوزاندن چربی موادی به نام کتون در بدن ساخته می‌شوند که حاصل سوخت‌شان از راه تنفس خارج می‌شود. البته این در همه افراد یکسان اتفاق نمی‌افتد، در بعضی بیشتر و در برخی دیگر کمتر است.»

این بو که در ماه رمضان در دهان ایجاد می‌شود عمدتا به دلیل تولید این ترکیبات است و ربطی به خوردن نوع ماده غذایی در افطار و سحر ندارد. دکتر کیمیاگر می‌گوید: «خوردن چربی‌ها و گوشت‌ها در این امر چندان موثر نیستند. البته اگر مواد قندی خورده شده بیشتر باشد، این بو کمتر خواهد بود. در کل، ماهیت روزه این‌طور است که بدن باید چربی‌های اضافه را بسوزاند و یکی از مزایای روزه گرفتن هم همین است. پس نباید زیاد نگران بود چرا که با گذشت زمان این بوی ناخوشایند کمتر و کمتر می‌شود. در طی این روزها کلسترول بد و چربی‌های بد سوزانده شده و کلسترول خوب جایگزین آن می‌شود. نکته قابل توجه و جالب آن است که این بو در افراد چاق کمتر و در خانم‌ها و بچه‌ها بیشتر است. همچنین در افرادی که بدون سحری روزه می‌گیرند نیز تشدید می‌شود.»

● خلاصه اینکه...

در وعده سحری، طوری برنامه‌ریزی کنید که فرصت کافی برای مسواک زدن و استفاده از نخ دندان داشته باشید.

از مصرف غذاهای خیلی داغ، تند، ترش و اسیدی خودداری کرده و یا حتی‌المقدور کمتر مصرف کنید؛ چرا که با مصرف این نوع غذاها پرزهای چشایی دهان دچار ساییدگی می‌شود و این به خشک شدن آب دهان کمک کرده و سبب بوی بیشتر دهان می‌شود. پس خوردن چای داغ یا آب‌لیمو باید محدود و یا به‌طور کلی حذف شود.

ماه رمضان، زمان خوبی برای تمرین کردن اصول غذایی با نظم خاص است. زیاد‌ه‌روی کردن در مصرف غذا و خارج از چارچوب را کنار بگذارید؛ مثلا اگر فردی هستید که زیاد چای و قهوه مصرف می‌کنید، در این ماه از نوشیدن چای داغ اجتناب کنید. شاید خوردن چای داغ و مخصوصا پررنگ در هنگام سحر برای دو ساعت کمک کننده باشد اما در طول روز سبب خشکی دهان می‌شود.

سعی کنید غذاهای نرم‌تر و لطیف‌تر نظیر فرنی‌ها و حریره‌ها را بیشتر مصرف کنیم که پرزهای دهان را نوازش داده و سبب تحریک غدد بزاقی‌تان شود.

از مصرف میوه‌ها و سبزی‌های ترش پرهیز کنید؛ چرا که اینها سبب کاهش ترشح بزاق و خشکی دهان می‌شوند.

به‌طور کلی، خوردن غذاهای خشک به همراه مسواک نزدن و افزایش جرم‌های دندانی، غدد ترشحی بزاق را مسدود کرده و به شدت ترشح بزاق را مهار می‌کنند.

مژگان کریمی