۶ درس درباره یک ترس

۱) ترس زیاد و غیرمنطقی نسبت به برخی موقعیت‌ها یا اشیا یا جانوران، جنبه بیمارگونه دارد. برای نمونه، ترس از ارتفاع، مکان‌های بسته مانند آسانسور، تاریکی، تزریق آمپول، گربه و …

۱) ترس زیاد و غیرمنطقی نسبت به برخی موقعیت‌ها یا اشیا یا جانوران، جنبه بیمارگونه دارد. برای نمونه، ترس از ارتفاع، مکان‌های بسته مانند آسانسور، تاریکی، تزریق آمپول، گربه و ترس از اشیای برنده. این ترس سبب اجتناب از شی یا موقعیت خاصی می‌شود و مشکلات و محدودیت‌های زیادی برای شخص ایجاد می‌کند. برای نمونه، ترس از پرواز با هواپیما سبب اجتناب فرد از مسافرت‌های طولانی می‌شود.

۲) نزدیک به یک چهارم کل جمعیت جامعه دچار ترس‌های بیمارگونه اختصاصی هستند و زنان ۲ برابر مردان احتمال ابتلا به ترس‌های بیمارگونه دارند. ترس‌های بیمارگونه در کودکان هم شایع است. برای نمونه، ترس از خون یا جراحت از حدود ۵ سالگی شروع می‌شود. بعضی از ترس‌ها در کودکان طبیعی است مانند ترس از تاریکی یا ترس از تنهایی که اگر تا دوران جوانی و بزرگسالی تداوم یابد بیمارگونه تلقی می‌شود.

۳) مجموعه‌ای از عوامل زیستی و ژنتیک و حوادث محیطی و یادگیری در ایجاد این ترس‌های غیرمنطقی تاثیر دارد. برای نمونه، کودکی که ببیند مادر او به محض دیدن یک سوسک جیغ می‌کشد، او هم نسبت به این حشره دچار ترس شدید و غیرمنطقی می‌شود. اگر برای کسی چند بار در خیابان حوادث بدی مانند برخورد با موتورسیکلت یا افتادن در جوی آب روی دهد، ممکن است دچار ترس از مکان‌های باز شود. در اجتماع‌هراسی، عوامل ژنتیک نقش عمده‌ای دارد.

۴) عامل ایجاد نشانه‌های بالینی ترس‌های بیمارگونه، افزایش ترشح برخی هورمون‌های عصبی به ویژه نوراپی‌نفرین و کاهش ترشح برخی دیگر نظیر گاماآمینوبوتیریک اسید است.

۵) مانند همه بیماری‌های روان‌پزشکی و با توجه به اینکه تشخیص‌های افتراقی متعددی در مورد ترس‌های بیمارگونه مطرح است، فرد مبتلا باید توسط روان‌پزشک مورد مصاحبه و معاینه قرار گیرد و در صورت لزوم آزمایش‌ها و رادیوگرافی‌های لازم برای او تجویز شود.

۶) روان‌پزشک برای درمان از روش?های مختلفی مانند روان‌درمانی‌ها و درمان‌های دارویی و توصیه‌های رفتاری استفاده می‌کند. برای برخی از انواع ترس‌های بیمارگونه فقط درمان‌های دارویی موثر است که باید مدت طولانی ادامه یابد. در غیر این صورت زندگی تحصیلی، شغلی، زناشویی و اجتماعی فرد مبتلا به ترس بیمارگونه مختل می‌شود. بیماران و خانواده‌های آنها باید بدانند که همه داروهای مورد استفاده در پزشکی چه مربوط به قلب، چه گوارش، چه اعصاب و روان، چه بیماری‌های پوستی و... توسط متخصصان درجه یک داروسازی تهیه و تایید شده و فواید و بی‌خطر بودن آنها توسط متخصصان بالینی طی صدها آزمایش دقیق اثبات شده و با تایید وزارت بهداشت در داروخانه‌ها توزیع شده است و پزشک هم با در نظر گرفتن مصالح بیمار دارو و درمان ویژه‌ای را تجویز می‌کند و آغاز، ادامه، یا قطع درمان باید با صلاحدید پزشک باشد.

دکتر فربد فدایی

مدیر گروه روان‌پزشکی

دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی