جایگاه مقام عبودیت در خلقت انسان

سعادت انسان در رسیدن به کمال و کمال انسانیت در عبودیت و کنه عبودیت، ربوبیت و ربوبیت، یعنی خدا گونه شدن و یکی از تعاریف حکمت نیز تشبّه به خالق و خدا گونه شدن است.

سعادت انسان در رسیدن به کمال و کمال انسانیت در عبودیت و کنه عبودیت، ربوبیت و ربوبیت، یعنی خدا گونه شدن و یکی از تعاریف حکمت نیز تشبّه به خالق و خدا گونه شدن است. هدف و غرض از خلقت انسان همان عبودیت است و بس. و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون؛ جن و انس را نیافریدم جز برای آن که مرا بپرستند. (آیه مبارکه ۵۶ سوره ذاریات) اگر بالاتر از عبودیت مقام و منزلتی وجود می‌داشت خداوند متعال هدف و علت غایی انسان را عبودیت قرار نمی داد. اگر عبودیت آن چنان که سزاوار است، در فردی تحقق یابد تمام ثمرات و آثار نیکوی کمال در آن فرد تحقق خواهد یافت.امام صادق(ع) فرمود: عبودیت گوهری است که در باطن آن ربوبیت است. به سخن دیگر، عبودیت چیزی است که انسان با وصول به آن، صفات و کمالات خدایی پیدا می‌کند و تمام کارهای خدایی را می‌تواند انجام دهد. در حدیث قدسی آمده است: بنده من! مرا اطاعت کن، تا تو را مَثَل و الگوی خود قرار دهم. با اطاعت و عبادت می‌توان خداگونه شد و کارهای خدایی انجام داد؛ همچون امیر مومنان علی(ع) که در اثر عبودیت اعمال و افعال ربوبیت انجام می‌داد.

در کتاب اصول کافی در ذیل احادیث معراجیه در حدیث قدسی آمده است؛ هیچ بنده‌ای با هیچ چیزی به من نزدیک نشده است که از فرایض نزد من محبوب تر باشد. همانا بنده من به وسیله نوافل و مستحبات به من نزدیک می‌شود، تا محبوب من می‌گردد؛ همین که محبوب من گشت، من گوش او می‌شوم که با آن می‌شنود و چشم او می‌شوم که با آن می‌بیند و زبان او می‌شوم که با آن سخن می‌گوید و دست او می‌شوم که با آن حمله می‌کند اگر مرا بخواند، اجابت می‌کنم و اگر از من بخواهد می‌بخشم. (اصول کافی/ج ۱/ص ۳۵۲).سعادت انسان در رسیدن به کمال و کمال انسانیت در عبودیت و کنه عبودیت، ربوبیت است و ربوبیت، یعنی خدا گونه شدن. یکی از تعاریف حکمت نیز تشبّه به خالق و خدا گونه شدن است. در نتیجه، سعادت در به دست آوردن حکمت است و تعبیر دیگر، سعادت عین کمال است و کمال عین عبودیت و عبودیت عین حکمت است و حکمت،یعنی خدا گونه شدن؛ پس سعادت یعنی خدا گونه شدن.عبودیت و رسالت، دو فضیلت و دو مقام از مقامات بسیار شایسته انسانیت است.

در این جا این بحث مطرح می‌شود که کدام یک از این دو مقام برتر و بالاتر از دیگری است؟ بعضی از دانشمندان،مقام رسالت و پیامبری را ترجیح می‌دهند، اما برخی از دانشمندان با ذوق عرفانی خود،برآنند که مقام عبودیت برای انسان از جهات مختلف، برتر از مقام رسالت است. البته تمام پیامبران مقام عبودیت را دارا بوده و از راه عبادت به مقام رسالت نائل شده اند.با ادله ذوقی و عرفانی زیرمی توان مقام عبودیت را از مقام رسالت برتر دانست.۱.عبودیت به جانب خدا رفتن است و رسالت به جانب خلق شتافتن و شکی نیست که اقبال و توجه به خدا،بالاتر از توجه و رونمودن به خلق است.۲.عبادت، ارتباط تنگاتنگ با معشوق حقیقی است؛اما رسالت اتصال و ارتباط با مردم است.۳ عبادت، انس داشتن و نجوا کردن با معبود است، اما رسالت،آمیختن با مخلوق.شکی نیست که رازو نیاز و سَرو سِرداشتن با معبود، برتر و بالاتر از گفت‌وگو و ارتباط با مخلوق است.